จารึกปราสาทหินพระวิหาร 2

ขอมโบราณ

พุทธศักราช 1664

จำนวนด้าน 4 ด้าน มี 135 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 48 บรรทัด ด้านที่ 2 มี 57 บรรทัด ด้านที่ 3 มี 7 บรรทัด ด้านที่ 4 มี 23 บรรทัด

ศิลา ประเภทหินทราย

สี่เหลี่ยม

กว้าง 44.5 ซม. สูง 117 ซม. หนา 13.5 ซม.

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “ศก. 3”
2) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 4 กำหนดเป็น “จารึกปราสาทหินพระวิหาร 2”

พุทธศักราช 2502

ปราสาทหินพระวิหาร ตำบลบึงมะลู อำเภอกันทรลักษณ์ จังหวัดศรีสะเกษ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

หอสมุดวชิรญาณ กองหอสมุดแห่งชาติ กรุงเทพมหานคร

จารึกในประเทศไทย เล่ม 4 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2529), 77-95.

จารึกหลักนี้ถูกพบอยู่บนเขาพระวิหารซึ่งตั้งอยู่ในเขตตำบลบึงมะลู อำเภอกันทรลักษณ์ (น้ำอ้อม) จังหวัดศรีสะเกษ อยู่ห่างจากตัวอำเภอไปทางทิศใต้ 47 กิโลเมตร ปัจจุบันอยู่ในความคุ้มครองของประเทศสาธารณรัฐประชาชนชาวกัมพูชา เป็นจารึกที่สร้างขึ้นในรัชกาลของพระเจ้าสุริยวรมันที่ 2 มีรูปร่างลักษณะสี่เหลี่ยมผืนผ้า วัดขนาดกว้าง 44.5 เซนติเมตร สูง 117 เซนติเมตร หนา 13.5 เซนติเมตร วัตถุที่ใช้จารึกเป็นหินสีเทา จารึกด้วยอักษรขอม ภาษาสันสกฤตและภาษาเขมร สำหรับภาษาสันสกฤต ได้จารึกไว้เพียง 3 แห่งเฉพาะด้านที่ 1 เท่านั้น คือ ในบรรทัดที่ 1-2 บรรทัดที่ 35-36 และ บรรทัดที่ 40-41 ส่วนบรรทัดที่เหลือทุกๆ ด้านนอกนี้ จารึกเป็นภาษาเขมรทั้งหมด

ด้านที่ 1 กล่าวถึงการประกอบพระราชพิธีราชาพิเษกของพระเจ้าสุริยวรมันที่ 2 โดยภควัดบาทกัมรเตงอัญดคุรุศรีทิวากรบัญฑิตได้รับเชิญให้เป็นผู้ประกอบพิธีกรรม ด้านที่ 2 กล่าวถึงภควัดบาทกัมรเตงอัญดคุรุศรีทิวากรบัญฑิต ที่ได้ถวายทรัพย์ สิ่งของ และทาสแก่เทวสถานแต่ละแห่งเป็นจำนวนมาก ด้านที่ 3 ข้อความขาดหายไป ไม่สมบูรณ์ จับความได้ว่าเป็นคำสาปแช่งผู้ที่มาทำลายศิลาจารึก ด้านที่ 4 พระเจ้าสุริยวรมันที่ 2 ทรงพระราชทานนามแด่ภควัดบาทกัมรเตงอัญดคุรุศรีทิวากรบัญฑิต ว่า ธุลีเชงกัมรเตงอัญศรีทิวากรบัณฑิต และธุลีเชงกัมรเตงอัญศรีทิวากรบัณฑิตนี้ก็ได้ซื้อที่ดินถึง 2 แห่ง แล้วถวายแด่เทวสถานแห่งเมืองพะนุรทะนง

พระเจ้าสุริยวรมันที่ 2

จารึกด้านที่ 4 บรรทัดที่ 11 บอกมหาศักราช 1043 ซึ่งตรงกับ พ.ศ. 1664

เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
อำไพ คำโท, “จารึกปราสาทหินพระวิหาร 2,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 4 : อักษรขอม พุทธศตวรรษที่ 17-18 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 77-95.

1) ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2545 (เลขทะเบียน CD; INS-TH-11, ไฟล์; SK_003f1และ SK_003f2)
2) ภาพสำเนาจารึกจาก : จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2529)