จารึกปราสาทหินพระวิหาร ๒

ขอมโบราณ

พุทธศักราช ๑๖๖๔

จำนวนด้าน ๔ ด้าน มี ๑๓๕ บรรทัด ด้านที่ ๑ มี ๔๘ บรรทัด ด้านที่ ๒ มี ๕๗ บรรทัด ด้านที่ ๓ มี ๗ บรรทัด ด้านที่ ๔ มี ๒๓ บรรทัด

ศิลา ประเภทหินทราย

สี่เหลี่ยม

กว้าง ๔๔.๕ ซม. สูง ๑๑๗ ซม. หนา ๑๓.๕ ซม.

๑) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “ศก. ๓”
๒) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม ๔ กำหนดเป็น “จารึกปราสาทหินพระวิหาร ๒”

พุทธศักราช ๒๕๐๒

ปราสาทหินพระวิหาร ตำบลบึงมะลู อำเภอกันทรลักษณ์ จังหวัดศรีสะเกษ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

หอสมุดวชิรญาณ กองหอสมุดแห่งชาติ กรุงเทพมหานคร

จารึกในประเทศไทย เล่ม ๔ (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๒๙), ๗๗-๙๕.

จารึกหลักนี้ถูกพบอยู่บนเขาพระวิหารซึ่งตั้งอยู่ในเขตตำบลบึงมะลู อำเภอกันทรลักษณ์ (น้ำอ้อม) จังหวัดศรีสะเกษ อยู่ห่างจากตัวอำเภอไปทางทิศใต้ ๔๗ กิโลเมตร ปัจจุบันอยู่ในความคุ้มครองของประเทศสาธารณรัฐประชาชนชาวกัมพูชา เป็นจารึกที่สร้างขึ้นในรัชกาลของพระเจ้าสุริยวรมันที่ ๒ มีรูปร่างลักษณะสี่เหลี่ยมผืนผ้า วัดขนาดกว้าง ๔๔.๕ เซนติเมตร สูง ๑๑๗ เซนติเมตร หนา ๑๓.๕ เซนติเมตร วัตถุที่ใช้จารึกเป็นหินสีเทา จารึกด้วยอักษรขอม ภาษาสันสกฤตและภาษาเขมร สำหรับภาษาสันสกฤต ได้จารึกไว้เพียง ๓ แห่งเฉพาะด้านที่ ๑ เท่านั้น คือ ในบรรทัดที่ ๑-๒ บรรทัดที่ ๓๕-๓๖ และ บรรทัดที่ ๔๐-๔๑ ส่วนบรรทัดที่เหลือทุกๆ ด้านนอกนี้ จารึกเป็นภาษาเขมรทั้งหมด

ด้านที่ ๑ กล่าวถึงการประกอบพระราชพิธีราชาพิเษกของพระเจ้าสุริยวรมันที่ ๒ โดยภควัดบาทกัมรเตงอัญดคุรุศรีทิวากรบัญฑิตได้รับเชิญให้เป็นผู้ประกอบพิธีกรรม ด้านที่ ๒ กล่าวถึงภควัดบาทกัมรเตงอัญดคุรุศรีทิวากรบัญฑิต ที่ได้ถวายทรัพย์ สิ่งของ และทาสแก่เทวสถานแต่ละแห่งเป็นจำนวนมาก ด้านที่ ๓ ข้อความขาดหายไป ไม่สมบูรณ์ จับความได้ว่าเป็นคำสาปแช่งผู้ที่มาทำลายศิลาจารึก ด้านที่ ๔ พระเจ้าสุริยวรมันที่ ๒ ทรงพระราชทานนามแด่ภควัดบาทกัมรเตงอัญดคุรุศรีทิวากรบัญฑิต ว่า ธุลีเชงกัมรเตงอัญศรีทิวากรบัณฑิต และธุลีเชงกัมรเตงอัญศรีทิวากรบัณฑิตนี้ก็ได้ซื้อที่ดินถึง ๒ แห่ง แล้วถวายแด่เทวสถานแห่งเมืองพะนุรทะนง

พระเจ้าสุริยวรมันที่ ๒

จารึกด้านที่ ๔ บรรทัดที่ ๑๑ บอกมหาศักราช ๑๐๔๓ ซึ่งตรงกับ พ.ศ. ๑๖๖๔

เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., ๒๕๔๗, จาก :
อำไพ คำโท, “จารึกปราสาทหินพระวิหาร ๒,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม ๔ : อักษรขอม พุทธศตวรรษที่ ๑๗-๑๘ (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, ๒๕๒๙), ๗๗-๙๕.

๑) ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๕ (เลขทะเบียน CD; INS-TH-11, ไฟล์; SK_003f1และ SK_003f2)
๒) ภาพสำเนาจารึกจาก : จารึกในประเทศไทย เล่ม ๓ (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๒๙)