จารึกขลุง

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

Nouvelles Inscriptions de Chantaboun : Inscription de Khălŭng, K. 503

อักษรที่มีในจารึก

ปัลลวะ

ศักราช

พุทธศตวรรษ 12

ภาษา

สันสกฤต

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 4 บรรทัด

วัตถุจารึก

หินทรายสีแดง

ลักษณะวัตถุ

ชิ้นส่วนจารึกแตกหักมาจากแท่งหินทรงสามเหลี่ยมด้านเท่า

ขนาดวัตถุ

กว้างด้านละ 18 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) ในวารสาร Bulletin de l’École Française d’Éxtrême-Orient XXIV กำหนดเป็น “Nouvelles Inscriptions de Chantaboun : Inscription de Khălŭng”
2) ในหนังสือ Inscriptions du Cambodge vol. VIII กำหนดเป็น “K. 503”

ปีที่พบจารึก

พุทธศักราช 2461

สถานที่พบ

ใกล้ที่ว่าการอำเภอขลุง อำเภอขลุง จังหวัดจันทบุรี

ผู้พบ

หลวงธรรมาภิมัณฑ์

ปัจจุบันอยู่ที่

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ถนนหน้าพระธาตุ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร (ข้อมูลจากซองเก็บสำเนาจารึกของภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร-สำรวจเมื่อ 9 ธันวาคม 2565)

พิมพ์เผยแพร่

1) Bulletin de l’École Française d’Éxtrême-Orient XXIV (1924) : 352-353.
2) Inscriptions du Cambodge vol. VIII (Hanoi : Imprimerie d'Extrême-Orient, 1966), 158-159.
3) รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ การตรวจสอบพิกัดสถานที่พบและเก็บรักษาของจารึกรุ่นก่อนพุทธศตวรรษที่ 19 ในประเทศไทย เพื่อพัฒนาภูมิสารสนเทศจารึกชาติ ปีที่ 2 : จารึกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคตะวันออก เล่ม 1 (กรุงเทพ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2564), 77.

ประวัติ

จารึกหลักนี้ ถูกกล่าวถึงเป็นครั้งแรกใน วารสารสำนักฝรั่งเศสปลายบูรพาทิศ (Bulletin de l’École Française d’Éxtrême-Orient) ฉบับที่ 24 ปี พ.ศ. 2467 โดย ศ. ยอร์ช เซเดส์ ได้รายงานเกี่ยวกับจารึกพบใหม่ที่มณฑลจันทบูร (ปัจจุบันคือ จังหวัดจันทบุรี) จำนวน 3 ชิ้น ในบทความชื่อ กัมพูชาศึกษา (Etudes Cambodgiennes) หัวข้อที่ 18 เรื่อง “การขยายตัวของอาณาจักรกัมพูชาไปทางตะวันตกเฉียงใต้ ในคริสตศตวรรษที่ 7 (ราวพุทธศตวรรษที่ 13) (จารึกหลักใหม่พบที่จันทบูร)” จารึกดังกล่าวพบที่อำเภอขลุง จังหวัดจันทบูร มีประวัติว่ามีผู้ใหญ่บ้านผู้หนึ่งขุดพบโดยบังเอิญ ในขณะที่กำลังทำสวนพริกไทย ซึ่งตั้งอยู่ข้างๆ ศาลเจ้า ใกล้กันกับที่ว่าการอำเภอขลุงที่อยู่สุดปลายคลอง ต่อมา หลวงธรรมาภิมัณฑ์ เจ้าหน้าที่หอพระสมุดวชิรญาณทราบเรื่องจึงได้แจ้งให้ ศ. ยอร์ช เซเดส์ ทราบเมื่อปี พ.ศ. 2461 เรื่องราวเกี่ยวกับจารึกขลุงนี้ ดูเหมือนว่าจะมีกล่าวถึงอยู่แต่ใน วารสารฝรั่งเศสปลายบูรพาทิศเท่านั้น เนื่องจากตรวจสอบแล้วไม่ปรากฏว่า ทางหอสมุดแห่งชาติได้มีการอ่าน และแปลจารึกหลักดังกล่าวแต่อย่างใด

เนื้อหาโดยสังเขป

เนื่องจากจารึกชำรุดมาก จึงทราบแต่เพียงว่า เป็นจารึกที่กล่าวถึงการทำบุญโดยพระราชาพระองค์หนึ่งไม่ทราบพระนาม เนื่องจากตรงที่เป็นพระนามชำรุดหายไป ซึ่งอาจมีนามว่า ศรีจานทรายณนาถะ อันเป็นนามที่ปรากฏในอีกบรรทัดต่อมา

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐาน

การกำหนดอายุ

ศ. ยอร์ช เซเดส์ ได้สรุปรูปแบบอักษรไว้พอสังเขปว่าเป็นอักษรที่ใช้กันโดยทั่วไปในคริสตศตรรษที่ 7 หรือ ราวพุทธศตวรรษที่ 12-13 ซึ่งก็ร่วมสมัยกันกับจารึกวัดสระบาปและจารึกวัดทองทั่ว ซึ่งทางหอสมุดแห่งชาติได้กำหนดอายุตามตัวอักษรเป็นอักษรปัลลวะ อายุราวพุทธศตวรรษที่ 12 ดังนั้น ในเบื้องต้นนี้ จึงขอกำหนดอายุไว้ที่พุทธศตวรรษที่ 12

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : ตรงใจ หุตางกูร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
1) George Cœdès, “Etudes Cambodgiennes,” Bulletin de l’École Française d’Éxtrême-Orient XXIV (1924) : 345-358.
2) George Cœdès, “Liste Générale des Inscriptions du Cambodge,” in Inscriptions du Cambodge vol. VIII (Hanoi : Imprimerie d'Extrême-Orient, 1966), 158-159.
3) รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล, "จารึกขลุง," ใน รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ การตรวจสอบพิกัดสถานที่พบและเก็บรักษาของจารึกรุ่นก่อนพุทธศตวรรษที่ 19 ในประเทศไทย เพื่อพัฒนาภูมิสารสนเทศจารึกชาติ ปีที่ 2 : จารึกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคตะวันออก เล่ม 1 (กรุงเทพ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2564), 77.

ภาพประกอบ

1) ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2545
2) ภาพถ่ายความละเอียดสูงจากการสำรวจภาคสนาม : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, สำรวจเมื่อ 22 ธันวาคม 2565