1,550 พิพิธภัณฑ์ในประเทศไทย

อนุสรณ์สถานประธานโฮจิมินห์

นครพนม แหล่งบ่มเพาะนักปฏิวัติชาตินิยมเวียดนาม นครพนมเป็นพื้นที่อาศัยสำคัญของคนเชื้อสายเวียดนามที่อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานไทยมาตั้งแต่อดีต  ในราวปี ค.ศ. 1920 นครพนมเป็นเส้นทางเข้าออกจากแถบภาคกลางของเวียดนามของบรรดานักปฏิวัตินักชาตินิยม ข้ามมาจากเวียดนามข้ามลาวแล้วก็เข้ามาที่นครพนม “บ้านนาจอก” จึงเป็นที่บ่มเพาะของพวกกระบวนการชาตินิยมฝ่ายซ้ายที่กลับไปต่อสู้กับฝรั่งเศส ตั้งแต่ต้นศตวรรษที่ 1920 จนถึงปี 1975 หลังสงครามเวียดนามนครพนมกลายเป็นพื้นที่สำคัญเท่าๆ กันกับอุดรธานี ในฐานะของการเป็นศูนย์รณรงค์เรื่องชาตินิยมเวียดนามกับของคนเวียดนามในเมืองไทย บ้านนาจอก หรือที่ชาวเวียดนามเรียกว่าบ้านใหม่ แม้เป็นหมู่บ้านเล็กๆ แต่เป็นที่รับรู้ของคนไทยและคนเวียดนามอย่างกว้างขวาง เนื่องจากเป็นสถานที่ที่ “ลุงโฮ” หรือโฮจิมินห์ เคยมาเคลื่อนไหวในพื้นที่แห่งนี้อยู่ช่วงเวลาหนึ่ง ราวปี ค.ศ. 1928-1929 โดยโฮจิมินห์เดินทางมาจากทางเรือเข้าไปที่กรุงเทพฯ แล้วนั่งรถไฟต่อไปที่พิจิตร จากพิจิตรเดินเท้าข้ามเขาค้อ เพชรบูรณ์ ลงไปต่อไปยังอุดรธานี โดยการเดินทางกับพรรคพวกอีกราว 5-6 คน เนื่องจากช่วงนั้นอุดรธานี เป็นศูนย์กลางการเคลื่อนไหวใหญ่แห่งหนึ่งของคนเวียดนามในเมืองไทย เรียกได้ว่า นครพนมเป็นทางเข้า ส่วนอุดรเป็นแหล่งบ่มเพาะตรงกลาง และพิจิตรเป็นศูนย์ใหญ่ ชื่อที่โฮจิมินห์ใช้ในการทำงานคือ “เฒ่าจีน” เพราะท่านมีหน้าตาคล้ายคนจีน มีหนวดเครา และพรางตัวเป็นพ่อค้าคนจีนในการเดินทางเพื่อค้าขาย อนุสรณ์สถานประธานโฮจิมินห์ ความสัมพันธ์ระหว่างเวียดนามและไทยเริ่มดีขึ้นเรื่อยๆ หลังจากนโยบายเปลี่ยนสนามรบให้เป็นสนามการค้าในสมัยพลเอกชาติชาย ชุณหะวัน เป็นนายกรัฐมนตรี ราวทศวรรษ 2530   จนถึงในปี พ.ศ. 2557 รัฐบาลเวียดนามได้มอบเงินประมาณ 45 ล้านบาท  แก่จังหวัดนครพนมและสมาคมไทยเวียดนาม เพื่อสร้างอนุสรณ์สถานประธานโฮจิมินห์ บนเนื้อที่ 7 ไร่ ภายในหมู่บ้านนาจอก ถือเป็นหนึ่งในนโยบายของเวียดนามที่เรียกว่าการเชิดชูแนวทางคุณธรรมของโฮจิมินห์ เป็นการเผยแพร่เอกลักษณ์ของโฮจิมินห์ในเวียดนามและต่างประเทศ อนุสรณ์สถานประธานโฮจิมินห์เปิดเป็นทางการเมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม 2559  พรรคคอมมิวนิสต์เวียดนามเคลมว่าที่นี่เป็นอนุสรณ์สถานที่ใหญ่ที่สุดในโลกภายนอกประเทศเวียดนาม และไม่มีหมู่บ้านไหนอีกแล้ว ที่มีอนุสรณ์สถานหรือมีแหล่งประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวกับโฮจิมินห์ถึงสามที่ในหมู่บ้านเดียวกัน แม้กระทั่งในเวียดนามเอง นั่นคือก่อนหน้านี้ บ้านนาจอก มีพิพิธภัณฑ์เกี่ยวกับท่านโฮจิมินห์อยู่แล้ว 2 แห่งคือ “หมู่บ้านมิตรภายไทย-เวียดนาม” เป็นนิทรรศการที่จัดขึ้นภายในโรงเรียนประถมเก่าของบ้านนาจอก ที่เกิดขึ้นอันเนื่องมาจากความร่วมมือระหว่างหอการค้าจังหวัดนครกับพิพิธภัณฑ์โฮจิมินห์ (Museum of Ho Chi Minh: MHCM) ของเวียดนาม ในปี พ.ศ. 2547 และ “บ้านท่านโฮจิมินห์” ที่เป็นบ้านของลุงเตียว ซึ่งแกเล่าว่า สถานที่แห่งนี้เคยที่อาศัยของโฮจิมินห์เมื่อครั้งมาเคลื่อนไหวที่บ้านนาจอก เปิดดำเนินการมาตั้งแต่ พ.ศ. 2539 ผังการก่อสร้างสถานที่ภายในอนุสรณ์ฯ มีสิ่งก่อสร้างจำนวนกว่า 11 รายการ  ออกแบบโดยพิพิธภัณฑ์โฮจิมินห์ที่ฮานอย โดยมีสำนักงานโยธาจังหวัดนครพนมมาลงรายละเอียดการสร้าง ด้านหน้ามีซุ้มประตูทางเข้าขนาดใหญ่ประดับด้วยดอกไม้สัญลักษณ์ของทั้งสองประเทศคือ ดอกบัวของเวียดนาม และดอกราชพฤกษ์ของไทย อาคารที่สำคัญที่สุดคือ “อาคารบูชารูปปั้นโฮจิมินห์” ภายในมีรูปปั้นท่านโฮจิมินห์ในท่านั่ง คล้ายเป็นแท่นบูชาที่ผู้เข้าชมส่วนใหญ่จะนำธูปเทียนมาไหว้บูชา รูปปั้นและของประดับตกแต่งล้วนนำมาจากเวียดนามทั้งหมด ช่างที่สร้างอาคารเป็นช่างเวียดนามที่มีความถนัดในการสร้างงานปูน อาคารเป็นสถาปัตยกรรมแบบเวียดนามที่มีหลังคาอ่อนช้อย มีบ่อน้ำตรงทางเข้าเรื่องของฮวงจุ้ย คือมีด้านหน้าเป็นน้ำด้านหลังเป็นภูเขา   ในวันเปิดอนุสรณ์สถานแห่งนี้ มีการนำปลาทองจากบ่อน้ำในบ้านพักเดิมของท่านโฮจิมินห์ที่ฮานอยมาปล่อยในบ่อนี้ด้วย คล้ายกับเป็นความพยายามในการเชื่อมโยงเวียดเกี่ยวหรือคนเชื้อสายเวียดนามกับมาตุภูมิ คือแม้ห่างไกลมาตุภูมิแต่ยังมีสายสัมพันธ์กันอยู่  มีการติดคำกลอนต่างๆที่เชื่อมโยงสายสัมพันธ์ เช่น สามัคคี สามัคคี มหาสามัคคี สำเร็จ สำเร็จ มหาสำเร็จ ซึ่งเป็นวลีที่ลุงโฮใช้ในการปลุกใจคนเวียดนามในประเทศหรือแม้กระทั่งต่างประเทศในการสู้กับฝรั่งเศส บริเวณด้านหน้าและรายรอบอาคารประดับประดาด้วยบอนไซในกระถางกระเบื้องเคลือบที่นำมาจากเวียดนามทั้งหมด อาคารอีกหลังหนึ่งติดกัน ภายในเป็นนิทรรศการเกี่ยวกับการจำลองการเคลื่อนไหวของโฮจิมินห์ที่บ้านนาจอก คือ ลักษณะเป็นไดโอรามาที่ลุงโฮมีการลงมาคุยกับชาวบ้าน รณรงค์เรื่องการช่วยเหลือมาตุภูมิ  พร้อมจัดแสดงภาพถ่ายของโฮจิมินห์และสำเนาเอกสารสำคัญๆ ต่างๆ เช่*9ฑธ็เอกสารรัฐธรรมนูญเวียดนามฉบับที่หนึ่ง คำประกาศอิสระภาพ งานเขียนของโฮจิมินห์ที่เขียนในฝรั่งเศส เส้นทางเดินทางของโฮจิมินห์บนประเทศต่างๆ นอกจากนี้ยังจัดแสดงภาพวาดผีมือของอาจารย์หลี อดีตนายกสมาคมชาวเวียดนามจังหวัดนครพนม  สิ่งก่อสร้างติดกันเป็น “บ้านพักจำลอง”จำลองมาจากบ้านของประธานโฮจิมินห์ที่เคยมาอาศัยอยู่ที่บ้านนาจอก (เหมือนกับบ้านท่านโฮจิมินห์ที่อยู่ในพื้นที่ของลุงเตียว) โดยตัวบ้านเป็นบ้านไม้ทั้งหลังชั้นเดียวแบบเวียดนาม มีห้องครัวและยุ้งฉางข้าวแบบดั้งเดิมแยกออกมาจากตัวบ้าน ภายในจัดแสดงภาพถ่ายเหตุการณ์สำคัญต่างๆ ของท่านโฮจิมินห์พร้อมคำบรรยายใต้ภาพสามภาษาคือ ไทย เวียดนาม และอังกฤษ รอบบ้านชาวไทยเชื้อสายเวียดนามนครพนมได้นำต้นไม้มาจากบริเวณรอบบ้านของท่านโฮจิมินห์ที่ฮานอยมาปลูกที่นี่ เช่น ต้นมะม่วง ต้นละมุด ต้นลูกน้ำนม เพื่อที่ผู้มาเยี่ยมชมจะได้รู้สึกถึงความใกล้ชิดของท่านโฮจิมินห์และกลิ่นอายของความเป็นเวียดนามในอนุสรณ์สถานแห่งนี้ ปณิตา สระวาสี เขียน ข้อมูลจาก: สำรวจภาคสนามวันที่ 16 กุมภาพันธ์ 2560 สุริยา คำหว่าน, 2560. อนุสรณ์สถานท่านประธานโฮจิมินห์ บ้านนาจอก นครพนม (สัมภาษณ์ วันที่ 16 กุมภาพันธ์ 2560) http://www.thaiworld.org/thn/thailand_monitor/answera.php?question_id=1528 https://mgronline.com/travel/detail/9610000000756  

จ. นครพนม

บ้านหมอหวาน

“บ้านหมอหวาน” ก่อตั้งโดย หมอหวาน รอดม่วง แพทย์แผนโบราณที่มีชีวิตอยู่ในสมัยรัชกาลที่ 5 - 8 (พ.ศ. 2413 – พ.ศ. 2488) เดิมหมอหวานตั้งบ้านเรือนอยู่ที่แยกถนนอุณากรรณ (ถนนเจริญกรุงในปัจจุบัน) ต่อมาย้ายมาอยู่ใกล้แยกเสาชิงช้า คือบ้านหมอหวานในปัจจุบัน เป็นตึกออกแบบโดยสถาปนิกชาวต่างชาติท่านหนึ่งในยุคนั้น สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2467 มีอาคารรูปแบบ ชิโน-โปรตุกีส หน้าอาคารมีคำว่า “บำรุงชาติสาสนายาไทย” ถัดลงมามีสัญลักษณ์ตาเหลวและชื่อหมอหวาน ซึ่งหน้าร้านเป็นร้านขายยาแบบตะวันตก มีบานประตูสูง ด้านข้างมีการวางขวดยาเพื่อให้รู้ว่าคือร้านขายยา เมื่อก้าวเข้ามาบ้านหมอหวาน จะพบขวดโหลบรรจุสมุนไพรติดป้ายชื่อตำรับยาหลากหลายวางเรียงรายในตู้กระจกสูง กลางบ้านเป็นตู้เก็บอุปกรณ์สำหรับร้านยา เช่น ตาชั่งทองเหลือง โกร่งบดยาอันเล็กๆ จอกกระเบื้องเคลือบวางเป็นชุด เป็นเพียงไม่กี่สิ่งที่ยังเหลือบอกว่าที่นี่เคยเป็นคลินิกรักษาโรคและสถานปรุงยาแผนไทยมาก่อน คุณภาสินี ญาโณทัย  ผู้สืบทอดร้านยาหมอหวานในปัจจุบัน เป็นทายาทรุ่นที่ 4 คุณภาสินีเคยทำงานฝ่ายวางแผนและพัฒนาของเครือเจริญโภคภัณฑ์อยู่ 6 ปี แล้วจึงร่วมทำงานกับ TCDC ในฝ่ายนโยบายและพัฒนา เป็นเวลา 4 ปี ก่อนจะลาออกจากงานประจำเพื่อมาสืบทอดกิจการการปรุงยาที่คุณป้าดูแลอยู่ และลงเรียนเภสัชแผนไทยที่วัดโพธิ์ หาความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับสมุนไพรไทยไปพร้อมกัน เพื่อทำความเข้าใจเกี่ยวกับยาหอมและยาแผนไทยให้มากขึ้น คุณภาสินีเล่าว่า บ้านหมอหวานสร้างขึ้นเพียง 1 ปี ภายหลังการประกาศใช้พระราชบัญญัติการแพทย์ พ.ศ. 2466 ท่ามกลางกระแสความนิยมและอิทธิพลของการแพทย์แผนตะวันตกที่กำลังเพิ่มขึ้น สวนทางกับการแพทย์ของไทย กำลังเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงในยุคนั้น แม้จะเป็นหมอแผนโบราณแต่หมอหวานก็ไม่ได้ปฏิเสธวิธีการรักษาและยาฝรั่ง เห็นได้จากตัวภายในอาคาร ที่นอกจากจะเต็มไปด้วยยาไทยจำนวนมากมายหลายตำรับ และเครื่องมือปรุงยาของไทยแล้ว ยังปรากฏอุปกรณ์การแพทย์ตะวันตก เช่น หูฟัง ปรอทวัดไข้ บีกเกอร์ ตะเกียงแอลกอฮอล์ และอุปกรณ์ทดลองต่าง ๆ รวมถึงขวดยานำเข้าจากต่างประเทศจำนวนมาก ซึ่งเป็นที่นิยมในสมัยนั้น ขณะเดียวกันยาของหมอหวานเองก็ได้รับการปรับตัวใหม่ให้แข่งขันกันยาฝรั่งได้ทุกรูปแบบ หมอหวานยังเคยเป็นแพทย์ผู้ถวายการรักษาสมเด็จพระบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ อัครมหาเสนาบดี สมัยรัชกาลที่ 6 หลักฐานที่เห็นชัดว่า หมอหวานได้รักษากรมพระยาเทวะวงศ์ฯจริง ก็คือ กล่องไม้ที่หมอหวานได้รับพระราชทานมาจากหม่อมเจ้าหญิงพิจิตรจิราภา พระธิดาของกรมพระยาเทวะวงศ์ฯ และผู้ก่อตั้งโรงเรียนราชินี มีลายมือท่านเขียนไว้บนกล่องว่า ให้หมอหวานในการรักษาเสด็จพ่อ แล้วก็เซ็นชื่อ ปัจจุบันกล่องไม้นี้ ได้จัดแสดงอยู่ในบ้านหมอหวานด้วย ในสมัยหมอหวานมีชีวิตอยู่ มีตำรับยาหลากหลายขนาน ทั้งยาเด็ก ยาถ่าย ยาแก้ไข้ ยาหอม ยาลม ยากวาดคอ ฯลฯ แต่คงเหลือเพียงยาหอม 4 ตำรับที่ตกทอดมาจนปัจจุบัน ตำรับยาหอมของหมอหวาน 4 ตำรับ ได้แก่           1.ยาหอมสุราฤทธิ์ บำรุงหัวใจ แก้ใจสั่น แก้อาการเป็นลมเฉียบพลัน แก้เสมหะเหนียวข้นเรื้อรังในผู้สูงอายุ มีฤทธิ์ในการขับเสลดหางวัวที่พันคอ ซึ่งเป็นสาเหตุของการเสียชีวิตในคนไข้           2.ยาหอมอินทรโอสถ แก้อ่อนเพลีย แก้เสมหะ บำรุงโลหิต บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง           3.ยาหอมประจักร แก้จุกเสียด แน่นท้อง ท้องอืดท้องเฟ้อ คลื่นไส้อาเจียน ขับลมในเส้น แก้อาการปวดเนื้อปวดตัวของสตรีในวัยทอง และอารมณ์แปรปรวน ในวัยทองของชายหญิง           4.ยาหอมสว่างภพ แก้อาการวิงเวียนหน้ามืด ปวดศีรษะ แก้เหนื่อย อ่อนเพลีย ใจสั่น เพราะทำงานหนัก อดนอน และใช้สมองมาก บำรุงสมอง ป้องกันโรคความจำเสื่อม นอกจากนี้ คุณภาสินีได้ออกแบบหีบห่อและผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ให้เข้าวิถีชีวิตประจำวันในปัจจุบันด้วย เช่น รูปแบบของยาหอมเปลี่ยนให้เป็นลูกอมทานง่าย ชื่อว่า “ลูกอมชื่นจิตต์” มีสรรพคุณ ช่วยย่อย แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ ให้ความสดชื่น และขับลมในเส้น และ “น้ำมันทาเส้น” ปรุงจากสมุนไพรสด มีสรรพคุณ แก้ปวดเมื่อย ปวดบวม ขัดยอก เส้นเอ็นยึดตึง แก้แผลสด สมานแผล มีกลิ่นสดชื่น ช่วยให้หลับสบาย และสุดท้าย ยาของบ้านหมอหวานที่ทุกคนล้วนให้ความสนใจ คือยาอายุวัฒนะที่รู้จักกันในวงการแพทย์แผนไทย ชื่อว่า “ลูกแปลกแม่” ปรุงจากตำนานมะตูมนิ่ม พระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ ตามตำนานกล่าวถึงลูกชายที่ปรุงยาขนานหนึ่งเก็บไว้ แล้วเดินทางจากบ้านไป เมื่อแม่มาพบยานี้เข้า จึงกินเข้าไป อีกหลายปีต่อมา ลูกชายกลับมาบ้าน ปรากฏว่าเขาจำแม่ของเขาไม่ได้ เพราะแม่ดูดีขึ้นผิดหูผิดตา ลูกแปลกแม่เป็นยาบำรุงร่างกาย มีรสร้อน ช่วยการไหลเวียนโลหิต และช่วยให้นอนหลับสนิทขึ้น   วริสรา แสงอัมพรไชย / เขียน สำรวจข้อมูลภาคสนาม เมื่อวันที่ 1 มีนาคม 2560 ข้อมูลอ้างอิงจาก แผ่นพับประชาสัมพันธ์บ้านหมอหวาน

จ. กรุงเทพมหานคร

พิพิธภัณฑ์ศิริราชพิมุขสถาน

เมื่อโครงการสร้างสถาบันการแพทย์สยามินทราธิราชเริ่มทำการปรับพื้นที่เพื่อเตรียมการก่อสร้าง จึงได้ขุดเจาะพื้นผิวดินลงไปหลายสิบเมตร ทำให้พบว่าใต้พื้นดินมีร่องรอยแห่งประวัติศาสตร์ชาติไทยที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์เป็นจำนวนมาก คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ได้ประสานความร่วมมือไปยังคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร เพื่อทำการสำรวจบริเวณพื้นที่สถานีรถไฟธนบุรี (เดิม) จึงพบหลักฐานทางโบราณคดีต่าง ๆ เช่น ฐานป้อม ซากเรือไม้ เศษภาชนะดินเผา เป็นต้น สอดคล้องกับประวัติศาสตร์ของพื้นที่ในสมัยอยุธยา ธนบุรี สืบเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน เมื่อกรมศิลปากรนำความกราบบังคมทูลฯ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงวินิจฉัยและทรงรับสั่งให้อนุรักษ์หลักฐานทางโบราณคดี รวบรวมและจัดแสดงเป็นพิพิธภัณฑสถานกรมศิลปากร กรุงเทพมหานคร การรถไฟแห่งประเทศไทย และคณะแพทยศาสตร์ศิริราพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ได้มีมติให้คณะ ๆ เป็นผู้ดำเนินโครงการจัดตั้งพิพิธภัณฑสถานในสถานีรถไฟธนบุรี (เดิม) เมื่อวันที่ 10 มีนาคม 2552 ให้แล้วเสร็จภายในปี 2555 โดยมีหน่วยงานในสังกัดคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาลที่รับผิดชอบ คือ หน่วยพิพิธภัณฑ์ศิริราช สำนักงานคณบดี และงานจดหมายเหตุและพิพิธภัณฑ์ สถานเทคโนโลยีการศึกษาแพทยศาสตร์ เนื่องจากบริเวณสถานีรถไฟธนบุรี (เดิม) นั้น มีอาคารอนุรักษ์ 4 หลัง ได้แก่ อาคารสถานีรถไฟ 1 หลัง  อาคารขนส่งสินค้า 1 หลัง และอาคารโกดัง 2 หลัง ซึ่งขึ้นทะเบียนเป็นเขตโบราณสถานของชาติ จึงต้องบูรณะซ่อมแซมอาคารอนุรักษ์ดังกล่าวให้คงสภาพใกล้เคียงของเดิม และต้องปรับสภาพภายในอาคารให้เหมาะสำหรับการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์   ภายในพิพิธภัณฑ์ศิริราชพิมุขสถานประกอบด้วยอาคารทั้ง 4 หลัง ดังนี้   อาคารพิพิธภัณฑ์ 1 เป็นโถงต้อนรับของพิพิธภัณฑ์เป็นบรรยากาศของสถานีรถไฟ ช่องขายตั๋ว มีเก้าอี้นั่งพัก ที่รับฝากของ เป็นต้น   ชั้น 1 ประกอบไปด้วย   ศิริสารประพาส   ห้องบรรยายสรุป ที่ตกแต่งบรรยากาศเสมือนห้องสมุด เก้าอี้นั่งเป็นเก้าอี้ที่นักศึกษาแพทย์เคยนั่งเรียน ในห้องบรรยาย มีวีดิทัศน์เล่าเรื่องความเป็นมาของพื้นที่และขั้นตอนการเข้าชม   ศิริราชขัตติยพิมาน    หอเทิดพระเกียรติ จัดแสดงพระบรมสาทิสลักษณ์ พระสาทิสลักษณ์ พร้อมพระราชดำรัส พระราชเสาวนีย์ และพระดำรัส ในพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์ พร้อมวีดิทัศน์แสดงพระมหากรุณาธิคุณ และพระกรุณาธิคุณ ที่ทรงมีต่อการแพทย์ การสาธารณสุข และด้านอื่นๆ สถานพิมุขมงคลเขต ห้องกรมพระราชวังบวรสถานพิมุข แสดงพระประวัติกรมพระราชวังบวรสถานพิมุขด้วยภาพจิตรกรรมไทยแบบประเพณี บรรยายด้วยทำนองเสนาะ  จิตรกรรม “อนุรักษ์เทเวศร์กิตติประกาศ” นี้เป็นผลงานของอาจารย์ปัญญา วิจินธนสาร เขียนบอกเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับพระประวัติของกรมพระราชวังบวรสถานพิมุข หรือกรมพระราชวังหลัง   ฐานป้อม   เป็นหลักฐานทางโบราณคดีที่สำคัญยิ่ง มีแนวทางการอนุรักษ์ คือให้เก็บรักษาฐานกำแพงป้อมไว้ตามตำแหน่งเดิมที่ขุดพบด้วยการคลุมด้วยแผ่น Geotextile เพื่อปกป้องวัสดุเดิมก่อน แล้วจึง บูรณะกำแพงต่อขึ้นมาจากฐานเดิมโดยใช้อิฐที่มีขนาดเท่ากับอิฐโบราณ ก่อด้วยเทคนิคแบบดั้งเดิมให้แนวกำแพงสูงจากระดับพื้นปัจจุบันประมาณ 10-20 เซนติเมตร  เมื่ออยู่ในห้องสถานพิมุขมงคลเขตจะมองเห็นฐานป้อมได้จากภายในอาคาร จึงจัดแสดงวีดิทัศน์การขุดค้นแนวฐานป้อมที่หน่วยพิพิธภัณฑ์ศิริราชได้ทำการบันทึกไว้ตลอดการทำงาน พร้อมทั้งวีดิทัศน์เครื่องถ้วยที่ค้นพบจากการสำรวจพื้นที่นี้ ทางเดินก่อนเข้าห้องศาสตราวุธจัดแสดงภาพพิมพ์แผนที่เมืองธนบุรีและปริมณฑล เขียนขึ้นโดยชาวพม่าที่เข้ามาแผ่นดินไทยในช่วงเปลี่ยนผ่านจากสมัยธนบุรี ถึงต้นรัตนโกสินทร์   โบราณราชศัสตรา      ห้องศาสตราวุธ จัดแสดงศาสตราวุธ ที่คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาลได้รับมอบจากคุณสำรวย สุวรรณสุทธิ (เสนีวงศ์ ณ อยุธยา) ซึ่งเป็นราชสกุลที่สืบเชื้อสายมาจากกรมพระราชวังบวรสถานพิมุข ศาสตราวุธชุดนี้มีความสำคัญในด้านศิลปะ อายุ และความหลากหลายของแหล่งผลิต ทั้งดาบไทยภาคกลาง เหนือ อีสาน ดาบญี่ปุ่นผสมศิลปะไทย ดาบลาว ดาบเหล่านี้ล้วนสอดคล้องกับประวัติราชการสงครามของกรมพระราชวังบวรสถานพิมุขและทายาท   คมนาคมบรรหาร   การจัดแสดงประวัติสถานีรถไฟธนบุรีประกอบด้วย ห้องฉายภาพยนตร์สี่มิติ  นำเสนอประวัติความเป็นมาของรถไฟสายใต้ ซึ่งใน พ.ศ. 2443 ได้ใช้พื้นที่บริเวณบางกอกน้อย สร้างสถานีรถไฟบางกอกน้อยเป็นต้นทางการเดินรถ มีปลายทางอยู่ที่จังหวัดเพชรบุรี การเลือกพื้นที่บางกอกน้อยเป็นที่จัดสร้างสถานีรถไฟครั้งนี้มีสาเหตุเนื่องจากเป็นเส้นทางที่สะดวกต่อการเดินทางสู่ภาคใต้และภาคตะวันตกประกอบกับมีชุมชนหนาแน่นและปากคลองยังเป็นเส้นทางสัญจรหลักของประชาชน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินประกอบพระราชพิธีเปิดใช้เส้นทางที่สถานีรถไฟบางกอกน้อย เมื่อวันที่ 19 มิถุนายน 2446   ชั้น 2ประกอบไปด้วย     ศิริราชบุราณปวัตติ์     ห้องประวัติศิริราช จัดแสดงเกี่ยวกับ กำเนิดโรงพยาบาล การตั้งโรงเรียนแพทย์แห่งแรกในประเทศไทย ประกอบด้วยอุปกรณ์การสอนที่ใช้ในยุคนั้น พระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระบรมราชชนก ที่ทรงพัฒนาการแพทย์และการสาธารณสุขของไทย ทั้งเป็นผู้เจรจากับมูลนิธิร็อคกี้เฟลเลอร์ให้เข้ามาช่วยเหลือพัฒนาด้านการแพทย์ของไทย การสอนทางปรีคลินิก เป็นการเรียนทั้งให้องปฏิบัติการและภาคบรรยาย     สยามรัฐแพทยศาสตร์     ห้องการแพทย์ของไทย จัดแสดงด้วยเทคนิคทันสมัย ให้เห็นถึงความเจ็บป่วยของมนุษย์ ความมหัศจรรย์ของร่างกายมนุษย์ เหตุแห่งโรค วิธีการเยียวยาความเจ็บป่วย และบทสรุปของการมีสุขภาพดีด้วยแนวคิด“ธรรมานามัย” ซึ่งนำเสนอในรูปแบบที่ผู้ชมสามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้     เมื่อออกจากอาคารจะมีทางเดินเชื่อมไปยังอาคารพิพิธภัณฑ์ 2 ซึ่งสามารถมองเห็นสวนสมุนไพรที่อยู่ด้านล่าง     อาคารพิพิธภัณฑ์ 2   โถงธนบุรีพื้นที่ชั้นล่างของอาคารจัดเตรียมไว้เพื่อจัดนิทรรศการชั่วคราว จัดเป็นที่ประชุม สัมมนาหรือทำกิจกรรมพิเศษร่วมกับหน่วยงานต่าง ๆ ทั้งในและนอกคณะฯ เช่น ชุมชน โรงเรียน เป็นต้น     อาคารพิพิธภัณฑ์ 3   นิวาสศิรินาเวศอาคารโกดังสินค้าริมคลองบางกอกน้อย จัดแสดงบรรยากาศวิถีชีวิตสองฝั่งคลองบางกอกน้อยในอดีต ซึ่งมีชาวบางกอกน้อย ชุมชนใกล้เคียง และข้าราชการมาตั้งถิ่นฐาน มีความหลากหลายทางวัฒนธรรม งานศิลป์ ภูมิปัญญา และความเป็นอยู่ที่แตกต่างกัน เมื่อเวลาผ่านไปจึงได้หลอมรวมเป็น“วิถีชีวิตของชุมชนบางกอกน้อย” ห้องนี้มีการจัดแสดงหลักดังนี้   เรือโบราณ   ค้นพบเมื่อ พ.ศ. 2551 ระหว่างการก่อสร้างสถาบันการแพทย์สยามินทราธิราช เป็นหนึ่งในมรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำค่าของประเทศไทย คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาลจึงร่วมกับคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร กรมศิลปากร กรมอู่ทหารเรือ และพิพิธภัณฑ์เรือไทย ทำการเก็บกู้ อนุรักษ์ พร้อมทั้งศึกษาค้นคว้าในเชิงลึก เรือโบราณลำนี้ถูกกลบฝังอยู่ใต้รางรถไฟลึกลงไปจากผิวหน้าดินปัจจุบันประมาณ 5-7 เมตร มีขนาดกว้าง 5 เมตร ยาว 24 เมตร ลำเรือเชื่อมต่อส่วนต่าง ๆ ด้วยตะปู เขี้ยวโลหะ และหุ้มด้วยแผ่นทองเหลืองตลอดทั้งลำ นอกจากนี้ยังพบชิ้นส่วนเครื่องถ้วยหลากหลายประเภทจากการเก็บกู้เรือ ซึ่งได้นำมาจัดแสดงรอบเรือโบราณด้วย   เส้นทางท่องเที่ยวละแวกบางกอกน้อย   ผู้ชมสามารถชมภาพและหาข้อมูลสถานที่ท่องเที่ยวละแวกบางกอกน้อยได้จากQR code ที่ได้จัดเตรียมไว้บริการ ณ อาคารนี้ด้วยตลอดนิทรรศการ มีการนำเสนอรายละเอียดเนื้อหาเชิงลึกที่นิทรรศการบางจุดด้วยอุปกรณ์ออดิโอไกด์(audio guide) สามารถเลือกเสียงบรรยายได้ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ   อาคารพิพิธภัณฑ์ 4   คลังพิพิธภัณฑ์เป็นอาคารรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าขนานกับคลองบางกอกน้อย เดิมเป็นโกดัง ได้รับการปรับเปลี่ยนรูปแบบและการใช้งานให้เป็นคลังสิ่งแสดงของคณะฯ ซึ่งมีสิ่งแสดงอีกเป็นจำนวนมาก มีการพัฒนาระบบทะเบียน และการอนุรักษ์วัตถุ สามารถนำมาหมุนเวียนจัดแสดงให้แก่ประชาชนผู้สนใจเข้าชมได้ในอนาคต พิพิธภัณฑ์ศิริราชพิมุขสถาน   วริสรา แสงอัมพรไชย / สรุป ข้อมูลจาก เอกสารแนะนำ “สถาบันการแพทย์สยามมินทราธิราช”

จ. กรุงเทพมหานคร

พิพิธภัณฑ์วัฒนธรรมดอกไม้

พิพิธภัณฑ์วัฒนธรรมดอกไม้ ก่อตั้งโดยนักออกแบบดอกไม้ที่มีชื่อเสียงระดับชาติ คุณสกุล อินทกุล  การจัดแสดงอยู่ในบ้านสไตล์โคโลเนียล  อยู่ในซอยองครักษ์ 13  ถนนสามเสน 28 บริเวณที่มีประวัติความเป็นมาย้อนไปในสมัยรัชกาลที่ 6 ได้ทรงพระราชทานพื้นที่ในซอยองครักษ์ให้กับบรรดาเหล่าองครักษ์ให้เป็นที่พำนัก         เมื่อก่อนหน้าบ้านหลังนี้เป็นคลองเชื่อมต่อไปยังแม่น้ำเจ้าพระยา  สามารถเชื่อมไปยังพระราชวังดุสิต  คุณสุธิสิทธิ์  ศรีน่วม ผู้บรรยายและนำชม  เริ่มด้วยการเล่าประวัติความเป็นมาของพื้นที่  ตอนนี้เปลี่ยนมาเป็นถนน  ทำให้หน้าบ้านกลายเป็นหลังบ้าน  การจัดแสดงของพิพิธภัณฑ์วัฒนธรรมดอกไม้  แบ่งได้เป็น 6 ห้อง   ห้องแรกคือ หอภาพดุสิต จัดนิทรรศการภาพถ่ายที่ได้สืบค้นมาจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ  เป็นภาพงานดอกไม้แบบไทยๆจำพวกเครื่องแขวน  งานพานพุ่ม  พวกระย้าน้อย ระย้าสามชั้น ระย้าโคมจีน ดอกไม้ตาข่าย มาลัยเถา กรวยอุปัชฌาย์  ใช้ในการเคารพบูชา มีภาพการนำดอกไม้มาประกอบขบวนรถอย่างสวยงาม ถือว่าเป็นขบวนรถบุปผาชาติยุคเริ่มต้นของสยาม   งานดอกไม้ในสมัย ร.5 ผู้ที่มีบทบาทสำคัญคือ กรมหลวงสมรรัตนสิริเชษฐ ซึ่งดำรงตำแหน่ง อธิบดีราชการฝ่ายในเป็นผู้ทรงพระปรีชาสามารถในการจัดแต่งร้อยกรองดอกไม้มาก เครื่องแขวนดอกไม้สด มักจะทรงบัญชาการให้เจ้านายฝ่ายในทำดอกไม้ตกแต่งพระแท่นมณฑลในพระราชพิธีต่าง ๆ ดอกไม้ตกแต่งพระทวาร พระบัญชรในพระที่นั่งต่าง ๆ นอกจากจะทำแบบโบราณแล้ว ยังทรงคิดดัดแปลงการทำดอกไม้แบบใหม่ ๆ  แบบโบราณมีการร้อยตาข่าย ร้อยเฟื่องอะไรต่าง ๆ ติดโครงไม้หุ้มผ้าขาว  ตามต้นฉบับเดิม เช่น บันไดแก้ว พู่กลิ่น กลิ่นคว่ำ กลิ่นตะแคง กลิ่นจีน เป็นต้น ได้ทรงคิดทำโครงลวดสีขาว และประดิษฐ์ดอกไม้ให้มีรูปร่างแปลกพิสดารงดงามออกไป เช่น ระย้าแปลง พวงแก้ว ทรงแปลงบันไดแก้วเป็นรูปวิมานพระอินทร์ วิมานแท่น    ห้องที่สองคือ โลกแห่งวัฒนธรรมดอกไม้  ในห้องนี้แสดงแผนที่โลก แสดงให้เห็นว่าวัฒนธรรมดอกไม้นั้นได้ปรากฏอย่างเด่นชัดในหลายแห่งในโลกนี้  ตรงกลางห้องจัดแสดงคัมภีร์วัฒนธรรมดอกไม้ที่เก่าแก่ที่สุดในโลก มีชื่อว่า “ตำราลับแห่งการจัดดอกไม้แบบโชกะของอิเคโนโบะ” หนังสือม้วนโบราณอายุราวปี พ.ศ.2299 ซึ่งเทียบเท่าสมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ เป็นเรื่องรวมของการจัดดอกไม้แบบอิเคบานะ คำว่า อิเครุ แปลว่า การดำเนินชีวิต บานะ/ฮานะ แปลว่า ดอกไม้  ดังนั้นรวมความหมายว่าการดำเนินชีวิตด้วยการส่งผ่านทางดอกไม้  โดยการจัดดอกไม้ใช้ในการประกอบพิธีชงชาของชาวญี่ปุ่น  การสืบทอดงานดอกไม้ของญี่ปุ่นได้ผ่านการสอนต่อเนื่องมาจากวัด  ในห้องนี้ยังเป็นที่รวมของภาพถ่ายเกี่ยวกับวัฒนธรรมดอกไม้ ที่ค้นคว้ามาได้จากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ รวมถึงอุปกรณ์และภาพถ่ายเกี่ยวกับวัฒนธรรมดอกไม้ของอินเดีย จีน ญี่ปุ่น บาหลี พม่า ลาว เนปาล ธิเบต ไปจนถึงฮาวาย อียิปต์ กรีก อังกฤษ และฝรั่งเศส   ส่วนของไทยนั้นที่พอเป็นหลักฐานได้  ปรากฏอยู่ในภาพเขียนประดับฝาผนังประตูวัดราชโอรส  ดอกไม้ที่ปรากฏ ดอกโบตั๋นเป็นสัญลักษณ์ถึงความรุ่งเรือง ดอกบัวสื่อถึงปัญญา ดอกเบญจมาศสื่อถึงการมีชีวิตยืนนาน ผลทับทิมหมายถึงการมีลูกเต็มบ้านหลานเต็มเมือง   ส่วนของประเทศอินเดีย มีการประดับธงรังโกลี มีการนำด้ายมามัดกับดอกไม้สด มีการพับริบบิ้นประดับลูกปัด  พวงมาลัยดอกดาวเรือง ในประเพณีการแต่งงานมีการใช้เงินรูปีพับร้อยกันเป็นพวงมาลา ให้พี่ชายหรือน้องชายเป็นผู้มอบให้คล้องคอเจ้าบ่าว  ในประเทศอินโดนีเซีย ที่บาหลีมีวัฒนธรรมดอกไม้ที่โดดเด่น มีการประดิดประดอยศิราภรณ์สวมเทินบนศีรษะของหญิงสาวชาวบาหลี ด้านหน้าเป็นข้าวโพด ดอกไม้ประดิษฐ์และของบูชาต่างๆ จากนั้นหญิงสาวจะเดินเข้าสู่ศาสนสถานเพื่อบูชาเทพเจ้า  ตามความเชื่อคนบาหลีเชื่อในเรื่องสมดุลของจักรวาล ในความหมายการสร้างสมดุลของโลกของพระเจ้า โลกของวิญญาณ โลกของมนุษย์ จึงต้องทำเครื่องบูชาถวายเพื่อไม่ให้เกิดภัยพิบัติบนโลก ในอารยธรรมเขมร วัฒนธรรมดอกไม้ปรากฏอยู่ในภาพสลักนางอัปสราที่ปราสาทหิน  มงกุฎดอกไม้จะประกอบด้วยดอกไม้ตระกูลอากาเว่ ด้านข้างเป็นดอกมะพร้าว มีพวงมาลัยดอกลำดวน   ห้องที่สาม อุโบสถแห่งดอกไม้ เป็นงานประเพณีการแห่ต้นดอกไม้ อำเภอนาแห้ว จังหวัดเลย  ย้อนเวลาไป 30 ปี ในปีพ.ศ.2526  ช่วงนั้นมีคอมมิวนิสต์ รัฐบาลแอบทำโครงการสัมปทานป่าไม้แบบลับๆโดยชาวบ้านไม่รู้ ต่อมามีคนเห็นกากบาทสีแดงทีต้นไม้ สืบไปมาจึงรู้ว่าจะมีการตัดโค่นถางป่า ชาวบ้านจึงไปบอกกำนันสมบัติ  กำนันจึงรวบรวมคนมาประท้วงที่ทำเนียบรัฐบาล เพื่อเรียกร้องพื้นที่ป่ากลับคืนมา  ไม่อย่างนั้นชาวบ้านจะคืนบัตรประชาชนแล้วไปเข้าร่วมกับคอมมิวนิสต์ลาว  รัฐบาลจึงยอม   ปัจจุบันผืนป่ามีความสมบูรณ์ในชื่อ อุทยานแห่งชาติภูสวนทราย  จากความสมบูรณ์สวยงามวัฒนธรรมดอกไม้จึงได้ดำเนินต่อมา  ในหมู่บ้านแสงภา งานประเพณีแห่ต้นดอกไม้ของที่นี่จัดขึ้นในวันสงกรานต์ มีความเป็นมายาวนาน 400 ปี มีการนำไม้ไผ่มาขึ้นโครง ต้นดอกไม้ของบ้านแสงภาจะมีลักษณะเด่นกว่าทุกวัดคือมีขนาดใหญ่และสูง มีความกว้าง 3 เมตร สูง 15 เมตร  แล้วมาประดับดอกไม้ให้สวยงามก่อนพระอาทิตย์ตกดิน โดยต้องทำให้เสร็จภายในวันเดียว  ช่วงเวลากลางวันจะเล่นสงกรานต์   การแห่ต้นดอกไม้ของชาวบ้านแสงภา ต้องแห่ตอนกลางคืน ราว 1 ทุ่ม - 3 ทุ่ม และต้องมาแห่ที่วัดรอบพระอุโบสถวัดศรีโพธิ์ชัยโดยต้องแห่ให้ครบสามรอบ โดยรอบที่ 1 แห่เพื่อบูชาพระพุทธ รอบที่ 2 เพื่อบูชาพระธรรม และรอบที่ 3 เพื่อบูชาพระสงฆ์ เมื่อทำการแห่จนครบสามรอบแล้ว ต้องวางต้นดอกไม้ทุกต้นไว้รอบพระอุโบสถ เพื่อบูชาพระรัตนตรัยตลอดทั้งคืน รุ่งเช้าชาวบ้านจะช่วยกันนำต้นดอกไม้ออกจากวัด ถ้าต้นไหนยังแข็งแรง ไม่เสียรูปทรง สามารถที่จะนำมาเปลี่ยนดอกไม้ใหม่ แล้วนำไปแห่ในคืนต่อไปได้อีก   ห้องที่สี่และห้าคือ หอมรดกแห่งวัฒนธรรมดอกไม้ไทย  เป็นพวกงานใบตอง   งานมาลัย งานบายศรี  ซึ่งใช้ในงานบายศรีสู่ขวัญ  การตกแต่งขันหมากในงานแต่งงาน  มีเครื่องแขวนสานเป็นลายตาข่ายทำจากดอกพุด รูปร่างคล้ายจระเข้ ผลงานของคุณสกุล  มีการทำพานพุ่ม สมัยก่อนจะนำดินเหนียวมาปั้นเป็นแท่ง จากนั้นนำไม้ระกำมาเหลาปักกับดอกบานไม่รู้โรย(ไม้ระกำเหนียวกว่าก้านมะพร้าว) การตกแต่งสามารถขึ้นลายให้สวยงามได้  และได้พบหลักฐานอย่างหนึ่งในบทกลอนท่านสุนทรภู่ได้เอ่ยถึงงานดอกไม้ของไทย                  เหมือนบายศรีมีงานท่านถนอม     แต่งเติมหอมน้ำมันจันทน์หรรษา         พอเสร็จการท่านเอาลงทิ้งคงคา    ให้ลอยไปลอยมาเป็นใบตอง   ส่วนต่อมาคือเรือนไทยหลังบ้าน ใช้สำหรับสอนงานดอกไม้ ซึ่งในประเทศไทยมีไม่กี่แห่งที่สอนเรื่องนี้ โดยการสอนมีการเปิดคอร์สในวันเสาร์   เสาร์แรกของเดือนเป็นการเปิดสอนฟรีสำหรับเด็กๆ อายุ 7- 14 ปี  วันเสาร์ที่สองของเดือนสำหรับบุคคลทั่วไปคอร์สละ 1700 บาท หลักสูตรที่สอนมีการปรับหมุนเวียนกันไปในแต่ละเดือน ได้แก่ มาลัยสามชาย งานดอกไม้บูชาบาหลี พุ่มดอกไม้บนพานวันแม่ อุบะทรงเครื่อง มาลัยแขก กระทง ถักตาข่ายดอกพุด เป็นต้น   จากนั้นคุณสุธิสิทธิ์ ได้เดินนำขึ้นไปชั้นบน ระหว่างขึ้นบันไดได้ชี้ให้ดูดอกเข้าพรรษาที่บานประดับสวยงาม ซึ่งจะบานพอดีกับงานตักบาตรดอกไม้ที่วัดพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี  ชั้นบนเป็นห้องจัดแสดงสุดท้าย ใกล้กันเป็นห้องวางแผนงานของคุณสกุลที่ใช้ทำงานอยู่  ห้องจัดแสดงนี้ให้ชื่อว่า ปากกา ดินสอ ความน่าจะเป็นไปได้ ชื่อภาษาอังกฤษเก๋ๆติดปาก pen pencil and possibility จัดแสดงภาพร่างผลงานชิ้นต่างๆ ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันของ สกุล อินทกุล ซึ่งมีไฮไลต์อยู่ที่ ชิ้นงานดอกไม้สำหรับงานพระราชทานเลี้ยงในพระบรมมหาราชวัง เมื่อครั้งเฉลิมฉลองครองสิริราชสมบัติครบ 60 ปีของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เมื่อปี พ.ศ. 2549 และผลงานจากหนังสือดัง “ดอกไม้ไทย” ซึ่งสกุลได้จัดทำเพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินีนาถ เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 77 พรรษา ในปี พ.ศ.2552   คุณสุธิสิทธิ์พาเดินชมสวนดอกไม้ที่คุณสกุลเลือกสรรพรรณไม้มาประดับตกแต่ง  อาทิ กล้วยไม้แวนด้า เฟิร์นสไบนางบนตะกร้าห้อยระย้า  เดินลึกเข้าไปพบกับดอกหน้าวัว ดอกพุด พระยาสัตบรรณคู่ หมากผู้หมากเมีย  ปาริชาติ มะแว้ง ปักษาสวรรค์ ไอริส ว่านเสน่ห์จันทร์แดง เสน่ห์จันทร์ขาว ไผ่ดำ ไผ่สีทอง กล้วยแคระ หมากแดง พลับพลึงสีชมพู บัวราชินี ดอกมะลิ ดอกแก้ว ดอกรักม่วง  เป็นต้น สำหรับผู้เข้าชม   ชมสวนแล้วสามารถมานั่งพักผ่อนหย่อนใจจิบชารับของหวานในร้านน้ำชาบริเวณระเบียงข้างบ้านได้    ---------------------------------------------------- สาวิตรี  ตลับแป้น / ผู้เขียน สำรวจภาคสนาม วันที่ 31 กรกฎาคม 2556 ---------------------------------------------------- การเดินทาง: มาโดยรถยนต์  ให้ตรงเข้าซอยสามเสน 28 ประมาณ 500 เมตร ทางซ้ายมือคือ แยกซอยองครักษ์ 13 เลี้ยวซ้ายเข้าซอยมาประมาณ 30 เมตร ทางขวามือคือ พิพิธภัณฑ์วัฒนธรรมดอกไม้ ----------------------------------------------- อ้างอิง :  กรมหลวงสมรรัตนสิริเชษฐ.(2556).ค้นเมื่อ 11 กันยายน 2556, จาก http://archive.lib.kmutt.ac.th/index.php?option=com_content&view=article&id=223&catid=37&Itemid=75&limitstart=5 ข้อมูลการสัมภาษณ์เมื่อวันที่ 31 กรกฎาคม 2556 ประเพณีแห่ต้นดอกไม้ บ้านแสงภา อ.นาแห้ว จ.เลย.(2556).ค้นเมื่อ 11 กันยายน 2556,  จาก.http://pantip.com/topic/30445936 พิพิธภัณฑ์วัฒนธรรมดอกไม้.(2556).ค้นเมื่อ 11 กันยายน 2556, จาก http://office.bangkok.go.th/dusit/travel/index.php?option=com_content&view=article&id=224:the-museum-of-floral-culture&catid=47:library&Itemid=101          

จ. กรุงเทพมหานคร