หอศาสตราแสนเมืองฮอม

การก่อตั้งหอศาสตราแสนเมืองฮอม มาจากแรงบันดาลใจในเบื้องต้น ที่ได้พบเห็นอาวุธเหล็กลองโบราณมาตั้งแต่จำความได้ ทั้งมรดกของเก่าเก็บ ที่บ้านและอาวุธโบราณที่ใช้ในพิธีกรรมของชุมชน และภายในชุมชนยังเป็น ที่ตั้งของแหล่งโลหะกรรมเหล็กโบราณ ทั้งบ่อเหล็กเมืองลอง เตาถลุงเหล็ก ลองโบราณ และเตาตีอาวุธเครื่องมือเครื่องใช้เหล็กลอง อีกทั้งตระกูลผู้ก่อ ตั้งก็สืบเชื้อสายมาจากอดีตแม่ทัพคนหนึ่งของเมืองลอง ที่เคยเป็นหัวเมือง หน้าด่านด้านทิศตะวันออกของอาณาจักรล้านนาและเมืองนครลำปาง และ ผู้ก่อตั้งได้มีโอกาสได้เรียนศิลปะการต่อสู้ป้องกันตัวโบราณของเมืองลอง ที่สืบทอดมาจากอดีตแม่ทัพเมืองลองคนสุดท้าย จึงเป็นแรงบันดาลใจ อย่างแรงกล้าให้เริ่มสะสมอาวุธโบราณมาตั้งแต่ พ.ศ.2536

เมื่อมีจำนวนมากพอสมควรได้เริ่มจัดแสดงไว้ภายในบ้านตั้งแต่ พ.ศ.2552 ใช้ชื่อว่า “เฮือนแสน เมืองฮอม” จนกระทั่งไดรั้บความสนใจมีผู้เข้าเยี่ยมชมมากขึ้น จึงได้ปรับยุ้งข้าวเก่า ของคุณตา (สิบตรีศรีมูล มารยาทประเสริฐ) ให้เป็นอาคารจัดแสดงใช้ชื่อว่า “หอศาสตราแสนเมืองฮอม” ทำพิธีเปิดอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 23 พฤษภาคม พ.ศ.2561

ขณะเดียวกันก็ได้ก่อสร้างอาคารจัดแสดงขึ้นใหม่อีก 1 หลังทำพิธีขึ้น หอพิพิธภัณฑ์หลังใหม่นี้เมื่อวันที่ 17 มกราคม พ.ศ.2562 นามของหอพิพิธภัณฑ์ตั้งขึ้นเพื่อระลึกถึง “เจ้าใหม่แสนเมืองฮอม” ผู้เป็นต้นตระกูล และเพื่อเปรียบเปรยว่าเป็นแหล่งรวบรวมอาวุธโบราณ เครื่องราง ของขลังศิลปะการต่อสู้ ตลอดจนองค์ความรู้ จากหลายบ้านหลายเมือง มาฮอม (รวม) กันโดยมีแนวคิดเปิดให้เป็นพิพิธภัณฑ์ที่มีชีวิต คนภายในชุมชน และจากที่ต่างๆ สามารถทำกิจกรรมได้ เป็นตัวกลางเชื่อมคนหลากหลายวัย ภายในชุมชน และระหว่างคนในชุมชนกับคนจากภายนอกให้มาทำกิจกรรมร่วมกัน

อาวุธโบราณบางส่วนผู้เข้าชมสามารถสัมผัสจับต้องได้ มีกิจกรรม การตีเหล็กทำอาวุธและเครื่องมือเครื่องใช้ โดยมีคนในชุมชนเป็นผู้ทำและ ฝึกสอน มีสาธิตและฝึกสอนศิลปะการต่อสู้ป้องกันตัวเช่น ฟ้อนหอก ฟ้อนดาบ ฟ้อนเจิง ฟ้อนไม้ค้อน และปรับประยุกต์การฟ้อนเจิง เพื่อการบำบัดและเพื่อ สุขภาพ จึงเป็นที่มาของคำจำกัดความของหอศาสตราแสนเมืองฮอมว่า “พิพิธภัณฑ์ แหล่งเรียนรู้อาวุธโบราณล้านนา ศิลปะการต่อสู้ป้องกันตัวชาติพันธุ์ไท และบ่อเหล็กเมืองลอง”

ที่มา: https://so06.tci-thaijo.org/index.php/khuangpaya/article/view/235865