จารึกบ่ออีกา

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

หลักที่ 118 ศิลาจารึกบ่ออีกา, Stèle de Bô Ika (K. 400), นม. 24, K. 400

อักษรที่มีในจารึก

หลังปัลลวะ

ศักราช

พุทธศักราช 1411

ภาษา

สันสกฤต, เขมร

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 2 ด้าน มี 21 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 4 บรรทัด ด้านที่ 2 มี 17 บรรทัด

วัตถุจารึก

ศิลา ประเภทหินทรายสีแดง

ลักษณะวัตถุ

หลักสี่เหลี่ยมชำรุด แตกออกเป็น 2 ชิ้น

ขนาดวัตถุ

กว้าง 110 ซม. สูง 56 ซม. หนา 25 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “นม. 24”
2) ในหนังสือ Inscriptions du Cambodge vol. VI กำหนดเป็น “Stèle de Bô Ika (K. 400)”
3) ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 กำหนดเป็น “หลักที่ 118 ศิลาจารึกบ่ออีกา”
4) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 กำหนดเป็น “จารึกบ่ออีกา”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

บ้านบ่ออีกา ตำบลเสมา อำเภอสูงเนิน จังหวัดนครราชสีมา

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พิมาย ตำบลในเมือง อำเภอพิมาย จังหวัดนครราชสีมา (บันทึกข้อมูลวันที่ 30/11/2563)

พิมพ์เผยแพร่

1) Inscriptions du Cambodge vol. VI (Hanoi : Imprimerie d'Extrême-Orient, 1954), 83.
2) วารสาร โบราณคดี ปีที่ 1 ฉบับที่ 2 (ตุลาคม-ธันวาคม 2510) : 55-58.
3) ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 (พระนคร : สำนักนายกรัฐมนตรี, 2513), 221-224.
4) จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2529), 23-29.
5) จารึกในประเทศไทย เล่ม 3  อักษรขอมโบราณ พุทธศตวรรษที่ 14-16. พิมพ์ครั้งที่ 2. (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2559), 45-50.
6) รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ การตรวจสอบพิกัดสถานที่พบและเก็บรักษาของจารึกรุ่นก่อนพุทธศตวรรษที่ 19 ในประเทศไทย เพื่อพัฒนาภูมิสารสนเทศจารึกชาติ ปีที่ 2 : จารึกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคตะวันออก เล่ม 1 (กรุงเทพ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2564), 142-143.

ประวัติ

ศาสตราจารย์ ยอร์ช เซเดส์ กล่าวถึงจารึกนี้ในหนังสือ Inscriptions du Cambodge vol. VI ว่าบ่ออีกานี้ตั้งอยู่ทางทิศใต้ของเมืองราชสีมาเก่า ในบรรดาโบราณวัตถุที่ค้นพบ ณ สถานที่แห่งนั้นก็มีจารึกศิลาทรายสีแดง ขนาด 1.10 x 0.56 x 0.25 เมตร หลักหนึ่งซึ่งแตกออกเป็น 2 ชิ้น แต่ละด้านมีจารึกภาษาสันสกฤต ใช้ตัวอักษรสมัยก่อนสร้างเมืองพระนครในประเทศกัมพูชา และได้ตีพิมพ์คำอ่าน-คำแปลลงในหนังสือชุด Inscriptions du Cambodge vol. VI เมื่อปี พ.ศ. 2497 โดยกำหนดรหัสเป็น K. 400 ต่อมา ศาสตราจารย์ ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล กับ ศาสตราจารย์ฉ่ำ ทองคำวรรณ ได้ร่วมกันแปลข้อเขียนและตรวจสอบคำอ่านคำแปลของศาสตราจารย์ ยอร์ช เซเดส์ ออกเป็นภาษาไทย นำไปตีพิมพ์เป็นบทความในวารสารโบราณคดี เมื่อปี 2510 ต่อมาบทความนี้ได้ถูกนำไปตีพิมพ์ซ้ำอีกครั้งในหนังสือประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 เมื่อปี 2513 และ ในหนังสือจารึกในประเทศไทย เล่ม 3 เมื่อปี 2529

เนื้อหาโดยสังเขป

ด้านที่ 1 กล่าวถึงสัตว์และทาสที่พระราชาแห่งศรีจนาศะถวายแก่พระสงฆ์ ด้านที่ 2 เริ่มต้นด้วยการกล่าวสรรเสริญพระศิวะ แล้วกล่าวยกย่องอังศเทพซึ่งเป็นผู้สร้างศิวลึงค์นี้

ผู้สร้าง

อังศเทพ

การกำหนดอายุ

กำหนดอายุตามศักราชที่ปรากฏอยู่บนจารึก คือ พ.ศ. 1411 และรูปแบบตัวอักษรที่เป็นแบบหลังปัลลวะ โดยพิจารณาจากตัวอักษร “ก” “ค” “ต” และ “ศ” ที่บ่าอักษรยังไม่พัฒนาไปเป็นศก เมื่อยังไม่มี “ศก” จึงไม่จัดว่าเป็นอักษรขอมโบราณ แต่อย่างไรตาม อาจกล่าวได้ว่า อักษรชุดที่ปรากฏในจารึกบ่ออีกานี้ เป็นชุดอักษรที่อยู่ในช่วงพัฒนาการระหว่างอักษรหลังปัลลวะกับอักษรขอมโบราณ ดังนั้นจึงกล่าวได้ว่าอักษรชุดนี้ เป็นอักษรหลังปัลลวะตอนปลายได้ด้วยเช่นกัน

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย :  นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
1) Goerge Cœdès, “Stèle de Bô Ika (K. 400),” in Inscriptions du Cambodge vol. VI (Hanoi : Imprimerie d'Extrême-Orient, 1954), 83-85.
2) ยอร์ช เซเดส์, “จารึกบ่ออีกา,” แปลโดย ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล และฉ่ำ ทองคำวรรณ, จาก Stèle de Bô Ika (K. 400) ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 : อักษรขอม พุทธศตวรรษที่ 15-16 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 23-29.
3) ยอร์ช เซเดส์, “ศิลาจารึกบ่ออีกา,” แปลโดย ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล และฉ่ำ ทองคำวรรณ, จาก Stèle de Bô Ika (K. 400), โบราณคดี 1, 2 (ตุลาคม-ธันวาคม 2510), 55-58.
4) ยอร์ช เซเดส์, “หลักที่ 118 ศิลาจารึกบ่ออีกา,” แปลโดย ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล และ ฉ่ำ ทองคำวรรณ, จาก Stèle de Bô Ika (K. 400), ใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 : ประมวลจารึกที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกและภาคกลางของประเทศไทย อันจารึกด้วยอักษรและภาษาไทย, ขอม, มอญ, บาลีสันสกฤต (พระนคร : คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี, 2513), 221-224.
5) ฉ่ำ ทองคำวรรณ และแสง มนวิทูร, "จารึกบ่ออีกา". จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 อักษรขอมโบราณ พุทธศตวรรษที่ 14-16 .พิมพ์ครั้งที่ 2. (กรุงเทพฯ: หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2559) 45-50.
6) รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล, "จารึกบ่ออีกา," ใน รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ การตรวจสอบพิกัดสถานที่พบและเก็บรักษาของจารึกรุ่นก่อนพุทธศตวรรษที่ 19 ในประเทศไทย เพื่อพัฒนาภูมิสารสนเทศจารึกชาติ ปีที่ 2 : จารึกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคตะวันออก เล่ม 1 (กรุงเทพ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2564), 142-143.

ภาพประกอบ

1) ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2545 (เลขทะเบียน CD; INS-TH-03, ไฟล์; NM_014f1 และเลขทะเบียน CD; INS-TH-04, ไฟล์; NM_014f2pb และ NM_014f2pt)
2) ภาพจากการสำรวจ : รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล, รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ การตรวจสอบพิกัดสถานที่พบและเก็บรักษาของจารึกรุ่นก่อนพุทธศตวรรษที่ 19 ในประเทศไทย เพื่อพัฒนาภูมิสารสนเทศจารึกชาติ ปีที่ 2 : จารึกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคตะวันออก เล่ม 2 (กรุงเทพ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2564), 72.