จารึกศรีจานาศะ

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

หลักที่ 117 ศิลาจารึกหลักใหม่ที่ค้นพบในพระนครศรีอยุธยา, อย. 12, จารึกหลักที่ 117, K.949, เลขทะเบียนโบราณวัตถุที่ 99/3/2560, จารึกศรีจนาศะ

อักษรที่มีในจารึก

ขอมโบราณ

ศักราช

พุทธศักราช 1480

ภาษา

สันสกฤต, เขมร

ด้าน/บรรทัด

จำนวน 2 ด้าน 35 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 18 บรรทัด ด้านที่ 2 มี 17 บรรทัด

วัตถุจารึก

ศิลา

ลักษณะวัตถุ

รูปใบเสมา

ขนาดวัตถุ

กว้าง 22 ซม. สูง 45 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “อย. 12”
2) ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 กำหนดเป็น “หลักที่ 117 ศิลาจารึกหลักใหม่ที่ค้นพบในพระนครศรีอยุธยา”
3) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 กำหนดเป็น “จารึกศรีจานาศะ”
4) พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กาญจนาภิเษก กำหนดเป็น "99/4/2560"

ปีที่พบจารึก

พ.ศ. 2482

สถานที่พบ

บริเวณเทวสถาน ใกล้สะพานชีกุน อำเภอเมือง จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กาญจนาภิเษก ตำบลคลองห้า อำเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี (สำรวจข้อมูล พฤษภาคม 2565)

พิมพ์เผยแพร่

1) The Journal of the Siam Society vol. XXXV no. 1 (February 1945) : 73-76.
2) ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 (พระนคร : สำนักนายกรัฐมนตรี, 2513), 216-220.
3) จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2529), 41-49.

ประวัติ

ศาสตราจารย์ ยอร์ช เซเดส์ ได้เขียนรายละเอียดเกี่ยวกับจารึกนี้ไว้เป็นภาษาฝรั่งเศสตีพิมพ์ในวารสารสยามสมาคม เล่มที่ 35 ตอนที่ 1 เดือนกุมภาพันธ์ ค.ศ. 1944 (พ.ศ. 2478) หน้า 73-76 และศาสตราจารย์ ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล ทรงแปลเป็นภาษาไทย ว่าศิลาจารึกหลักนี้ได้ถูกค้นพบในการตัดถนนในพระนครศรีอยุธยาเมื่อเดือนกันยายน พ.ศ. 2482 ณ บริเวณเนินดินใกล้กับโบสถ์พราหมณ์หรือเทวสถาน ทางทิศตะวันออกของตัวเมืองพระนครศรีอยุธยา ใกล้กับสะพานเก่าซึ่งมีนามว่าสะพานชีกุน ข้ามคลองชีกุน ปัจจุบันจารึกหลักนี้อยู่ในพิพิธภัณฑสถานแห่งพระนครศรีอยุธยา

เนื้อหาโดยสังเขป

ด้านที่ 1 เริ่มต้นด้วยการสรรเสริญพระศิวะ จากนั้นสรรเสริญนางปารวตี ต่อจากนั้นจึงกล่าวถึงรายพระนามพระราชาแห่งอาณาจักรจานาศปุระ คือ พระราชาองค์แรกทรงพระนามว่าภคทัตต์ ผู้ที่สืบต่อลงมาจากพระเจ้าภคทัตต์องค์หนึ่งทรงพระนามว่า สุนทรปรากรม พระเจ้าสุนทรปรากรมทรงมีโอรสทรงพระนามว่า สุนทรวรมัน พระเจ้าสุนทรวรมันทรงมีโอรส 2 องค์องค์พี่ทรงนามว่านรปติสิงหวรมัน ได้เสด็จขึ้นครองราชย์แห่งอาณาจักรศรีจานาศะ องค์น้องทรงนามว่า มงคลวรมัน ได้โปรดให้สร้างจารึกหลักนี้เพื่อฉลองการสร้างพระรูปพระชนนีเป็นพระราชเทวี คือ ชายาของพระศิวะ เมื่อศักราช 859 (พ.ศ. 1480) ส่วนจารึกด้านที่ 2 นั้น เป็นรายชื่อของทาส

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐาน

การกำหนดอายุ

จารึกด้านที่ 1 โศลกที่ 8 บรรทัดที่ 15 บอกมหาศักราช 859 (พ.ศ. 1480)

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
1) George Cœdès, “Une nouvelle inscription d’Ayuthya,” The Journal of the Siam Society XXXV, 1 (February 1944) : 73-76.
2) ยอร์ช เซเดส์, “จารึกศรีจานาศะ,” แปลโดย ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล และฉ่ำ ทองคำวรรณ จาก Une nouvelle inscription d’Ayuthya, ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 : อักษรขอม พุทธศตวรรษที่ 15-16 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 41-49.
3) ยอร์ช เซเดส์, “หลักที่ 117 ศิลาจารึกหลักใหม่ที่ค้นพบในพระนครศรีอยุธยา,” แปลโดย ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล และฉ่ำ ทองคำวรรณ จาก Une nouvelle inscription d’Ayuthya, ใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 : ประมวลจารึกที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกและภาคกลางของประเทศไทย อันจารึกด้วยอักษรและภาษาไทย, ขอม, มอญ, บาลีสันสกฤต (พระนคร : คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี, 2513), 216-220.

ภาพประกอบ

ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2545 (เลขทะเบียน CD; INS-TH-19, ไฟล์; AY_001f1 และ AY_001f2)