จารึกสด๊กก๊อกธม 1

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

Stèle dite de Sdok Kok Thom (K. 1087), ปจ. 2, K. 1087, เลขทะเบียนโบราณวัตถุที่ 25/10/2561

อักษรที่มีในจารึก

ขอมโบราณ

ศักราช

พุทธศักราช 1480

ภาษา

เขมร

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 2 ด้าน มี 30 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 22 บรรทัด ด้านที่ 2 มี 8 บรรทัด

วัตถุจารึก

ศิลา ประเภทหินทรายสีแดง

ลักษณะวัตถุ

รูปใบเสมา

ขนาดวัตถุ

กว้าง 22 ซม. สูง 81 ซม. หนา 9 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “ปจ. 2”
2) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 กำหนดเป็น “จารึกสด๊กก๊อกธม 1”
3) ในหนังสือ Nouvelles Inscriptions du Cambodge II กำหนดเป็น “Stèle dite de Sdok Kok Thom (K. 1087)”

ปีที่พบจารึก

วันที่ 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2511

สถานที่พบ

บ้านสระแจง ตำบลโคกสูง อำเภอโคกสูง (ข้อมูลเดิมว่า อำเภออรัญประเทศ) จังหวัดสระแก้ว

ผู้พบ

เจ้าหน้าที่กองโบราณคดี กรมศิลปากร

ปัจจุบันอยู่ที่

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ปราจีนบุรี ตำบลหน้าเมือง อำเภอเมืองปราจีนบุรี จังหวัดปราจีนบุรี (สำรวจ 7 พฤศจิกายน 2563)

พิมพ์เผยแพร่

1) วารสาร ศิลปากร ปีที่ 15 ฉบับที่ 4 (พฤศจิกายน 2514) : 69-73.
2) จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2529), 36-41.
3) Nouvelles Inscriptions du Cambodge II (Paris : École Française d’Extrême-Orient, 1996), 104-106.

ประวัติ

เจ้าหน้าที่กองโบราณคดีได้นำศิลาจารึกหลักนี้ มามอบให้ผู้เชี่ยวชาญอักษรโบราณ กองหอสมุดแห่งชาติ อ่าน-แปล เมื่อวันที่ 30 พฤษภาคม 2511 หลักจารึกจึงอยู่ในความดูแลรักษาของกองหอสมุดแห่งชาติ ตลอดมาจนถึงปี พ.ศ. 2521 และเนื่องจากกรมศิลปากรมีความประสงค์จะให้ศิลาจารึก ซึ่งจัดไว้เป็นโบราณวัตถุ ได้อยู่ในความรับผิดชอบของกองพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ตามกฎหมาย จารึกสด๊กก๊อกธมหลักนี้ จึงได้ย้ายไปจัดแสดงในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร จนถึงปัจจุบัน จารึกสด๊กก๊อกธมหลักนี้ เมื่อพิมพ์เผยแพร่ใน วารสารศิลปากร ปีที่ 15 ฉบับที่ 4 พฤศจิกายน 2514 ใช้ชื่อเรื่องว่า “คำอ่านศิลาจารึกสด๊กก๊อกธม อักษรและภาษาขอม” ซึ่งนายประสาร บุญประคอง เป็นผู้อ่าน ศาสตราจารย์ฉ่ำ ทองคำวรรณ นายทองสืบ ศุภะมาร์ค และนายอำไพ คำโท เป็นผู้แปลและตรวจแก้คำอ่าน การจัดพิมพ์จารึกในประเทศไทยครั้งนี้ นายอำไพ คำโท ได้แก้ไขคำอ่าน-แปลใหม่ให้สมบูรณ์ถูกต้องมากขึ้น และให้ชื่อใหม่ว่า จารึกสด๊กก๊อกธม

เนื้อหาโดยสังเขป

เสตญอาจารย์โขลญสันดับ และเสตญอาจารย์โขลญพนม ซึ่งเป็นผู้ดูแลพระเทวรูป ได้แจ้งให้พระบุณย์มรเตญมัทยมศิวะ วาบบรม พรหม และแม่บส ให้ร่วมกันดูแลพระเทวรูป โดยการถวายข้าวสาร และน้ำมัน ตลอดหนึ่งปี นอกจากนั้นยังแจ้งพระบรมราชโองการถึง กำเสตญอัญศรีวีเรนทรวรมัน ให้ใช้เจ้าหน้าที่มาตั้งหลักศิลาจารึกไว้ในเมืองนี้ และห้ามไม่ให้เจ้าหน้าที่ที่ดูแลน้ำมัน ริบเอาน้ำมันเป็นของตนเอง ห้ามไม่ให้เจ้าหน้าที่ที่ดูแลเรื่องข้าว ริบเอาข้าวเป็นของตนเอง และห้ามไม่ให้เจ้าหน้าที่ที่ดูแลเทวสถานเรียกใช้ทาสพระให้ไปทำงานอื่น ให้ใช้ทาสพระเหล่านั้น ในการดูแลพระเทวรูปและพระศิวลึงค์เท่านั้น ข้อความต่อจากนั้นเป็นรายนามทาสพระ

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐานว่าใครสร้าง ทราบเพียงว่าพระมหากษัตริย์ (น่าจะเป็นพระเจ้าชัยวรมันที่ 4) มีพระบรมราชโองการให้วีเรนทรวรมัน เป็นผู้สั่งให้เจ้าหน้าที่นำศิลาจารึกหลักนี้มาประดิษฐานไว้

การกำหนดอายุ

จารึกด้านที่ 1 บรรทัดที่ 1 บอกมหาศักราช 859 ซึ่งตรงกับ พ.ศ. 1480

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : ตรงใจ หุตางกูร และนวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
1) Saveros Pou, “Stele dite de Sdok Kok Thom (K. 1087),” in Nouvelles Inscriptions du Cambodge II (Paris : École Française d’Extrême-Orient, 1941), 104-106.
2) ประสาร บุญประคอง, “คำอ่านศิลาจารึกสด๊กก๊อกธม,” ศิลปากร 15, 4 (พฤศจิกายน, 2514) : 69-73.
3) อำไพ คำโท, “จารึกสด๊กก๊อกธม 1,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 : อักษรขอม พุทธศตวรรษที่ 15-16 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 36-41.

ภาพประกอบ

1) ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2545 (เลขทะเบียน CD; INS-TH-02, ไฟล์; PJ_010f1 และ PJ_010f2)
2) ภาพถ่ายความละเอียดสูงจากการสำรวจภาคสนาม : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, สำรวจเมื่อ 22 ธันวาคม 2565