จารึกวัดกำแพงงาม

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

สท. 13, ศิลาจารึกอักษรไทย ภาษาไทย และอักษรขอม ภาษาบาลี สมัยสุโขทัย, ศิลาจารึกวัดกำแพงงาม พุทธศักราช 1893, หลักที่ 291 จารึกวัดกำแพงงาม

อักษรที่มีในจารึก

ไทยสุโขทัย, ขอมสุโขทัย

ศักราช

พุทธศักราช 1955-2079

ภาษา

บาลี, ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 2 ด้าน มี 48 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 31 บรรทัด ด้านที่ 2 มี 17 บรรทัด

วัตถุจารึก

หินดินดาน

ลักษณะวัตถุ

รูปใบเสมา

ขนาดวัตถุ

กว้าง 29 ซม. สูง 101 ซม. หนา 17 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “สท. 13”
2) ในวารสาร ศิลปากร ปีที่ 13 ฉบับที่ 5 (มกราคม 2513) กำหนดเป็น “ศิลาจารึกอักษรไทย ภาษาไทย และอักษรขอม ภาษาบาลี สมัยสุโขทัย”
3) ในหนังสือ จารึกสมัยสุโขทัย กำหนดเป็น “ศิลาจารึกวัดกำแพงงาม พุทธศักราช 1893”
4) ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 7 กำหนดเป็น “หลักที่ 291 จารึกวัดกำแพงงาม”
5) พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กาญจนาภิเษก กำหนดเป็น “99/12/2560”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

วัดกำแพงงาม ตำบลบ้านกล้วย (ข้อมูลเดิมว่า ตำบลสวน) อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กาญจนาภิเษก อำเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี (สำรวจข้อมูล พฤษภาคม 2565)

พิมพ์เผยแพร่

1) วารสาร ศิลปากร ปีที่ 13 ฉบับที่ 5 (มกราคม 2513) : 107-112.
2) จารึกสมัยสุโขทัย (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2526), 302-308.
3) ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 7 (กรุงเทพฯ : สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี, 2534), 53-58.

ประวัติ

ตามบัญชีของหอพระสมุดฯ พบศิลาจารึกนี้ที่วัดกำแพงงาม ตำบลสวน (ข้อมูลปัจจุบันเป็น ตำบลบ้านกล้วย) อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย ส่วนหลักฐานวันเดือนปีที่พบไม่ปรากฏ

เนื้อหาโดยสังเขป

ด้านที่ 1 กล่าวถึง เจ้าไทยออกบวชในพระพุทธศาสนา และการบูชาพระเจดีย์ธาตุและพระบาทลักษณ์ จะต้องชำระล้างร่างกายให้สะอาดเสียก่อน ด้านที่ 2 กล่าวถึง พระนิพพานและชื่อพรหมโลกชั้นต่างๆ

ผู้สร้าง

เจ้าไทย

การกำหนดอายุ

(1) แต่เดิมได้อ่านศักราชใน ด้านที่ 1 บรรทัดที่ 1-2 ไว้เป็น “1 . . 2 ปีขาล” ซึ่งพิจารณาดูแล้วเป็นมหาศักราช 1272 ตรงกับพุทธศักราช 1893 ศักราชนี้ตีพิมพ์ใน วารสารศิลปากร ปีที่ 13 ฉบับที่ 5 (มกราคม 2513) หน้า 107-112 และหนังสือ จารึกสมัยสุโขทัย (กรมศิลปากร, 2526) หน้า 302-308 แต่อย่างไรก็ตาม จากการตีพิมพ์ครั้งล่าสุดคือในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 7 (สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี, 2535) หน้า 53-58 ได้มีการศึกษาสอบทานใหม่ แล้วพบว่าเลขตัวสุดท้ายคล้ายกับเลข 5 ในบรรทัดที่ 22 ข้างล่างจึงควรแก้เป็น “1 . . 4 ปีขาล” เสียมากกว่า เทียบดูแล้วควรเป็นมหาศักราช 1284 ตรงกับพุทธศักราช 1905 ซึ่งเป็นปีที่เจ้าไทยออกมาจากอุทร ต่อมามีข้อความว่า “ได้บวชในพระพุทธศาสนาจนกระทั่งเป็นภิกษุได้ 10 พรรษา” จารึกหลักนี้จึงน่าจะทำขึ้นในพุทธศักราช 1935 หรือ หลังจากนั้น (2) จากการสอบดูตัวอักษร พบว่า มี ฃ และ สระอะ รูปที่ปรากฏในศิลาจารึกเป็นครั้งแรกใน พ.ศ. 1935 แต่ตัวอักษรอื่น เช่น ก, ต, ม, ธ เป็นรูปที่ใช้อยู่ตั้งแต่ พ.ศ. 1955 เป็นต้นไป และอักษร ฃ, ม, ศ และ อ เป็นรูปที่ใช้อยู่ถึง พ.ศ. 2079 ดังนั้นหากสรุปตามรูปตัวอักษรแล้ว “ศิลาจารึกหลักนี้จึงควรทำขึ้นระหว่าง พ.ศ. 1955-2079”

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : วชรพร อังกูรชัชชัย และดอกรัก พยัคศรี, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2546, จาก :
1) ประสาร บุญประคอง และประเสริฐ ณ นคร, “ศิลาจารึกอักษรไทย ภาษาไทย และอักษรขอม ภาษาบาลี สมัยสุโขทัย,” ศิลปากร 13, 5 (มกราคม 2513), 107-112.
2) ประสาร บุญประคอง และประเสริฐ ณ นคร, “ศิลาจารึกวัดกำแพงงาม,” ใน จารึกสมัยสุโขทัย (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2526), 302-308.
3) ประสาร บุญประคอง และประเสริฐ ณ นคร, “หลักที่ 291 จารึกวัดกำแพงงาม,” ใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 7 : ประมวลจารึกที่พบในประเทศไทยและต่างประเทศ (กรุงเทพฯ : คณะกรรมการชำระประวัติศาสตร์ไทยและจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และโบราณคดี สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี, 2534), 53-58.

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายความละเอียดสูงจากการสำรวจภาคสนาม : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, สำรวจเมื่อ 21 กุมภาพันธ์ 2566