จารึกวัดปรมัยยิกาวาส 3

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

นบ. 5, หลักที่ 225 จารึกบนหินอ่อน

อักษรที่มีในจารึก

ไทยธนบุรี-รัตนโกสินทร์

ศักราช

พุทธศักราช 2427

ภาษา

ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 4 ด้าน มี 160 บรรทัด ด้านที่ 1 และ 2 มี 41 บรรทัด ด้านที่ 3 มี 34 บรรทัด ด้านที่ 4 มี 44 บรรทัด ปัจจุบันอักษรเลือนเลาง

วัตถุจารึก

หินอ่อนสีเทา

ลักษณะวัตถุ

เสาหลักสี่เหลี่ยม

ขนาดวัตถุ

กว้าง 38 ซม. สูง 62.5 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “นบ. 5”
2) ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 2 กำหนดเป็น “หลักที่ 225 จารึกบนหินอ่อน”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

วัดปรมัยยิกาวาส ตำบลเกาะเกร็ด อำเภอเกาะเกร็ด จังหวัดนนทบุรี

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

หน้าพระอุโบสถวัดปรมัยยิกาวาส ตำบลเกาะเกร็ด อำเภอเกาะเกร็ด จังหวัดนนทบุรี (สำรวจเมื่อ 6 กรกฎาคม 2564)

พิมพ์เผยแพร่

ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 2 (พระนคร : สำนักนายกรัฐมนตรี, 2521), 79-93.

ประวัติ

จารึกหลักนี้ นายประสาร บุญประคอง เป็นผู้อ่าน มีการตีพิมพ์ลงใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 2 ใน พ.ศ. 2521 โดยเรียกว่า “หลักที่ 225 จารึกบนหินอ่อน” จารึกที่วัดปรมัยยิกาวาส มีด้วยกัน 4 หลัก ได้แก่ จารึกวัดปรมัยยิกาวาส 1-2 (โคลงสี่สุภาพ) จารึกวัดปรมัยยิกาวาส 3 (ร้อยแก้ว) ทั้ง 3 หลักใช้อักษรและภาษาไทย ส่วนอีกหลักหนึ่งจารึกด้วยอักษรและภาษามอญ ทั้งหมดมีเนื้อหาตรงกันคือ กล่าวถึงการปฏิสังขรณ์วัดปรมัยยิกาวาส ในสมัยรัชกาลที่ 5

เนื้อหาโดยสังเขป

กล่าวถึงการปฏิสังขรณ์วัดปากอ่าว เมืองนนทบุรี และการเปลี่ยนชื่อเป็น “วัดปรมัยยิกาวาส”ในสมัยรัชกาลที่ 5 กล่าวคือ ใน พ.ศ. 2417 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินมาพระราชทานพระกฐิน ณ วัดปากอ่าว ซึ่งเป็นวัดฝ่ายรามัญ (มอญ) ทรงเห็นว่าวัดแห่งนี้ทรุดโทรมมากจึงโปรดให้ปฏิสังขรณ์ เพื่อสนองพระคุณของพระเจ้าบรมมหัยยิกาเธอ กรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูร ซึ่งเคยรับสั่งว่าหากทรงพระเจริญขึ้นแล้ว ขอให้สร้างวัดให้สักแห่งหนึ่ง การปฏิสังขรณ์ใช้เวลาราว 7 เดือน ครั้น พ.ศ. 2418 รัชกาลที่ 5 และพระเจ้าบรมมหัยยิกาเธอฯ เสด็จมาถวายเครื่องเสนาสนะแก่พระสงฆ์ และพระราชอุทิศถวายหมู่กุฏิเป็นสังฆิกาวาส แล้วโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนนามเป็น “วัดปรมัยยิกาวาส” นอกจากนี้ยังมีการสร้างพระไตรปิฎกอักษรมอญและตู้พระธรรม มีการกล่าวถึงพระนามของพระบรมวงศานุวงศ์ ซึ่งเป็นผู้ร่วมปฏิสังขรณ์และบางพระองค์ทรงเป็นนายช่างด้วยพระองค์เอง อีกทั้งระบุถึงขนาดของสิ่งก่อสร้างภายในวัดและจำนวนเงินที่ใช้ในการต่างๆ อย่างละเอียด ต่อมาใน พ.ศ. 2427 รัชกาลที่ 5 และพระเจ้าบรมมหัยยิกาเธอฯ เสด็จมาปิดทองพระพุทธไสยาสน์ และโปรดให้ซ่อมแซมบางส่วนเพิ่มเติม เช่น ระเบียง หอสวดมนต์ และศาลาท่าน้ำ ในปีเดียวกันได้เชิญพระคัมภีร์และพระบรมธาตุจากท่าราชวรดิษฐ์แห่มาถึงวัด มีการผูกพัทธสีมาใหม่ให้กว้างขึ้น ทั้งสองพระองค์ได้เสด็จมาเลี้ยงพระและถวายอัฐบริขาร และโปรดให้มีการเฉลิมฉลองวัด ตอนท้าย พระเจ้าบรมมหัยยิกาเธอฯ ทรงอธิษฐานให้ถึงแก่นิพพาน หากยังต้องเวียนว่ายตายเกิด ขอให้ได้พบกับรัชกาลที่ 5 และพระบรมวงศานุวงษ์ทุกภพชาติ มีการอุทิศกุศลแด่พระญาติทุกพระองค์ รวมถึงพสกนิกรที่ได้อ่านจารึกนี้ รวมทั้งเทวดา และมนุษย์

ผู้สร้าง

ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (ร. 5) แห่งราชวงศ์จักรี (ครองราชย์ พ.ศ. 2411-2453)

การกำหนดอายุ

กำหนดอายุจากศักราชท้ายสุดที่ปรากฏในด้านที่ 4 ของจารึกว่า “….ศักราช 1246…” (จุลศักราช) ตรงกับ พ.ศ. 2427 ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (ร. 5) แห่งราชวงศ์จักรี (ครองราชย์ พ.ศ. 2411-2453)

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2548, จาก :
1) จุลลดา ภักดีภูมินทร์, เจ้านาย (กรุงเทพฯ : บำรุงสาส์น, 2533).
2) ณัฏฐภัทร จันทวิช ; มิรา ประชาบาล, แปล, เรือพระราชพิธี = Royal Barges (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2531).
3) ประสาร บุญประคอง, “หลักที่ 225 จารึกบนหินอ่อน,” ใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 2 : ประมวลจารึกสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออก และภาคกลาง (กรุงเทพฯ : คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี, 2521), 79-93.
4) ราชบัณฑิตยสถาน, พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 (กรุงเทพฯ : นานมีบุ๊คส์พับลิเคชั่น, 2546).
5) สายไหม จบกลศึก, “พระเจ้าบรมมหัยยิกาเธอ สมเด็จกรมพระยาสุดารัตนราชประยูร,” ใน เฉลิมพระเกียรติพระราชวงศ์ฝ่ายใน เล่ม 3 (กรุงเทพฯ : สำนักงานเสริมสร้างเอกลักษณ์ของชาติ สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี, 2534).
6) สุภัทรดิศ ดิศกุล, ประวัติศาสตร์ศิลปะประเทศใกล้เคียง : อินเดีย, ลังกา, ชวา, จัมปา, ขอม, พม่า, ลาว (กรุงเทพฯ : มติชน, 2538).
7) ส. พลายน้อย, คนดังในอดีต, พิมพ์ครั้งที่ 2 (กรุงเทพฯ : ต้นอ้อ แกรมมี่, 2540).
8) ส. พลายน้อย, “ท่าราชวรดิฐ,” ศิลปวัฒนธรรม 21, 8 (มิถุนายน 2543) : 89.
9) หวน พินธุพันธ์, ประวัติศาสตร์เมืองนนทบุรี (กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร์, 2547).

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายจารึกจาก : ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 2 (พระนคร : สำนักนายกรัฐมนตรี, 2521)