จารึกหินอ่อนด้านหลังพระนฤมลธรรโมภาส

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

อย. 46

อักษรที่มีในจารึก

ไทยธนบุรี-รัตนโกสินทร์, ขอมธนบุรี-รัตนโกสินทร์

ศักราช

ไม่ปรากฏศักราช

ภาษา

บาลี, ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 34 บรรทัด

วัตถุจารึก

หินอ่อน สีขาว

ลักษณะวัตถุ

แผ่นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า

ขนาดวัตถุ

กว้าง 98 ซม. สูง 98 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) หอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “อย. 46 จารึกหินอ่อน”
2) ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 1 กำหนดเป็น “หลักที่ 185 จารึกที่หน้าฐานพระนฤมลธรรโมภาส”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

ด้านหลังของพระนฤมลธรรโมภาส ในพระอุโบสถวัดนิเวศธรรมประวัติ ตำบลบ้านเลน อำเภอบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

ฐานที่ประทับพระนฤมลธรรโมภาส ในพระอุโบสถวัดนิเวศธรรมประวัติ ตำบลบ้านเลน อำเภอบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา (สำรวจ 22-24 กุมภาพันธ์ 2565)

พิมพ์เผยแพร่

ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 1 (กรุงเทพฯ : สำนักนายกรัฐมนตรี, 2517), 101-109.

ประวัติ

จารึกหลักนี้ นายประสาร บุญประคอง เป็นผู้อ่าน โดยมีการตีพิมพ์ลงใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 1 ในพ.ศ. 2517 โดยเรียกว่า “หลักที่ 185 จารึกที่หน้าฐานพระนฤมลธรรโมภาส” พระพุทธนฤมลธรรโมภาส คือ พระประธานในอุโบสถวัดนิเวศธรรมประวัติ ประทับนั่งขัดสมาธิเพชร หน้าตักกว้าง 22 นิ้วครึ่ง สูง 36 นิ้วครึ่ง สร้างเสร็จเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน 12 แรม 9 ค่ำ จุลศักราช 1329 ตรงกับวันที่ 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2420 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้พระองค์เจ้าประดิษฐ์วรการซึ่งทรงเป็นช่างฝีมือเยี่ยม หล่อพระพุทธรูปองค์นี้ขึ้น วัดนิเวศธรรมประวัติ ตั้งอยู่ตรงข้ามกับพระราชวังบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ร. 5 โปรดให้สร้างพระอุโบสถตามแบบโบสถ์คริสต์ ในศิลปะโกธิค (Gothic) ยุคกลางของยุโรป ประตู, หน้าต่างประดับด้วยกระจกสี เหนือประตูพระอุโบสถมีพระบรมรูป ร. 5 ทรงเครื่องต้นทำจากกระจกสีเช่นเดียวกัน วัดแห่งนี้สร้างเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2421 ร. 5 โปรดให้เป็นวัดฝ่ายธรรมยุติกนิกาย

เนื้อหาโดยสังเขป

เป็นคาถาภาษาบาลีซึ่งกล่าวสรรเสริญคุณของพระพุทธเจ้าอย่างละเอียด รวมทั้งอธิบายความหมายของโอวาทปาฏิโมกข์

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐาน

การกำหนดอายุ

รศ. ดร. สุภาพรรณ ณ บางช้าง กล่าวถึงจารึกหลักนี้ในหนังสือ “วิวัฒนาการงานเขียนภาษาบาลีในประเทศไทย : จารึก ตำนาน พงศาวดาร สาส์น ประกาศ” โดยสันนิษฐานว่า น่าจะถูกสร้างขึ้นในคราวเดียวกับการสร้างพระนฤมลธรรโมภาสเมื่อ พ.ศ. 2421 (สมัยรัชกาลที่ 5)

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2548, จาก :
ประสาร บุญประคอง, “หลักที่ 185 จารึกที่หน้าฐานพระนฤมลธรรโมภาส,” ใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 1 : ประมวลจารึกสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออก และภาคกลาง (กรุงเทพฯ : คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี, 2517), 101-109.

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายจารึกจาก : โครงการพัฒนาฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), สำรวจเมื่อ 26-28 มิถุนายน 2550