จารึกบนฐานพระพุทธรูปวัดหัวเวียง

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

สฎ. 9, จารึกบนฐานพระพุทธรูปจากวัดหัวเวียง, จารึกที่ 25 จารึกที่ฐานพระพุทธรูปจากวัดหัวเวียง

อักษรที่มีในจารึก

ขอมโบราณ, กวิ

ศักราช

พุทธศักราช 1726

ภาษา

เขมร

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 5 บรรทัด

วัตถุจารึก

สัมฤทธิ์

ลักษณะวัตถุ

ฐานพระพุทธรูปนาคปรก

ขนาดวัตถุ

เฉพาะบริเวณฐานพระพุทธรูปที่มีอักษรจารึก กว้าง 7.5 ซม. ยาว 56 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “สฎ. 9”
2) ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึกสยาม ภาคที่ 2 กำหนดเป็น “หลักที่ 25 จารึกบนฐานพระพุทธรูปจากวัดหัวเวียง”
3) ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 2 กำหนดเป็น “จารึกที่ 25 จารึกที่ฐานพระพุทธรูปจากวัดหัวเวียง”
4) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 4 กำหนดเป็น “จารึกบนฐานพระพุทธรูปวัดหัวเวียง”

ปีที่พบจารึก

พุทธศักราช 2447

สถานที่พบ

วิหารวัดเวียง ตำบลเวียง อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี

ผู้พบ

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

ปัจจุบันอยู่ที่

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ถนนหน้าพระธาตุ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร (สำรวจเมื่อ 31 ตุลาคม 2564)

พิมพ์เผยแพร่

1) ประชุมศิลาจารึกสยาม ภาคที่ 2 (กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, 2472), 43-44.
2) ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 2 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2504), 32-33.
3) จารึกในประเทศไทย เล่ม 4 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2529), 117-120.

ประวัติ

จารึกหลักนี้เป็นจารึกบนฐานพระพุทธรูปนาคปรกสัมฤทธิ์ ซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงได้มาจากวิหารวัดหัวเวียง (ปัจจุบันคือ วัดเวียง) อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี ขณะเสด็จไปตรวจราชการหัวเมืองชายทะเลภาคใต้ เมื่อรัตนโกสินทร์ศก 123 (พุทธศักราช 2447) ได้โปรดเกล้าฯ ให้พระยาวรสิทธิ์เสวีวัตร์ (ใต้ฮัก) ซึ่งเป็นข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลชุมพรอยู่ในขณะนั้น จัดส่งขึ้นมา ณ กรุงเทพฯ พร้อมกับจารึกอีก 2 หลัก คือ จารึก สฎ. 3 และ สฎ. 4 พระยาวรสิทธิ์เสวีวัตร์ได้จัดให้หลวงเสวีวรราช (แดง) ซึ่งเป็นนายอำเภอพุมเรียงอยู่ในเวลานั้น นำขึ้นมาถวายในกรุงเทพฯ เมื่อวันที่ 31 ตุลาคม พ.ศ. 2447 ในครั้งแรก พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้นำไปประดิษฐานที่วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม ต่อมาในรัชกาลสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีคนร้ายลักองค์พระพุทธรูปไป เหลือไว้แต่นาค ทั้งนี้เพราะส่วนขององค์พระพุทธรูปไม่ติดกับตัวนาค ต่อจากนั้นมาอีก 3 วัน พระยาดำรงค์ธรรมสาสน์ได้สืบทราบแหล่งที่คนร้ายนำองค์พระพุทธรูปไปซ่อนไว้ จึงกราบทูลสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพเพื่อทรงทราบ จากนั้น สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ จึงได้ตามไปนำกลับคืนมา และโปรดให้นำนาคจากวัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม มาสวมเข้ากับองค์พระพุทธรูปตามเดิม และให้เก็บรักษาไว้ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ซึ่งอยู่มาจนถึงปัจจุบัน

เนื้อหาโดยสังเขป

กล่าวถึงเจ้าเมืองครหิ ได้รับพระราชโองการจากพระเจ้าศรีมัตไตรโลกยราชภูษนวรรมเทวะให้หล่อพระพุทธรูปนี้เมื่อ พ.ศ. 1726

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐาน

การกำหนดอายุ

จารึกบรรทัดที่ 1 บอกมหาศักราช 1105 ซึ่งตรงกับ พ.ศ. 1726 และชื่อบุคคล คือ พระเจ้าศรีมัตไตรโลกยราชเมาลิภูษนวรรมเทวะ จารึกบรรทัดที่ 2 ได้ระบุชื่อเมือง คือ เมืองครหิ ซึ่ง ศาสตราจารย์ ยอร์ช เซเดส์ ได้สันนิษฐานไว้ว่า พระเจ้าศรีมัตไตรโลกยราชเมาลิภูษนวรรมเทวะ พระองค์นี้ น่าจะเป็นพระเจ้าแผ่นดินผู้ปกครองประเทศมลายูในเกาะสุมาตรา และเมืองครหินี้ ก็คือจังหวัดสุราษฏร์ธานีในปัจจุบัน

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
1) ยอร์ช เซเดส์, “หลักที่ 25 จารึกบนฐานพระพุทธรูปวัดหัวเวียง,” ใน ประชุมศิลาจารึกสยาม ภาคที่ 2 : จารึกกรุงทวารวดี เมืองละโว้ และประเทศราชขึ้นแก่กรุงศรีวิชัย ([กรุงเทพฯ] : โรงพิมพ์พิพรรฒนากร, 2472), 43-44.
2) ยอร์ช เซเดส์, “จารึกที่ 25 จารึกที่ฐานพระพุทธรูปจากวัดหัวเวียง,” แปลโดย ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล และฉ่ำ ทองคำวรรณ, ใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 2 : จารึกทวารวดี ศรีวิชัย ละโว้, พิมพ์ครั้งที่ 2 [แก้ไขใหม่] (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2526), 32-33.
3) ยอร์ช เซเดส์, “จารึกบนฐานพระพุทธรูปวัดหัวเวียง,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 4 : อักษรขอม พุทธศตวรรษที่ 17-18 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 117-120.

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายจารึกจาก : โครงการพัฒนาฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), สำรวจเมื่อ 21-22 กรกฏาคม 2550