จารึกเมืองพิมาย

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

P’imay (K. 952), ศิลาจารึกเมืองพิมาย, นม. 17, K. 952

อักษรที่มีในจารึก

ขอมโบราณ

ศักราช

พุทธศตวรรษ 18

ภาษา

สันสกฤต

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 4 ด้าน มี 104 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 24 บรรทัด ด้านที่ 2 มี 28 บรรทัด (ชำรุด) ด้านที่ 3 มี 26 ด้านที่ 4 มี 26 บรรทัด

วัตถุจารึก

ศิลา ประเภทหินทรายละเอียด

ลักษณะวัตถุ

แท่งสี่เหลี่ยม ยอดทรงกระโจม หรือทรงยอ เนื้อศิลาชำรุดหักหายไป 1 ซีก

ขนาดวัตถุ

กว้าง 26 ซม. สูง 106 ซม. หนา 20 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “นม. 17”
2) ในหนังสือ Inscriptions du Cambodge vol. VII กำหนดเป็น “P’imay (K. 952)”
3) ในหนังสือ จารึกพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 กำหนดเป็น “ศิลาจารึกเมืองพิมาย”
4) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 4 กำหนดเป็น “จารึกเมืองพิมาย”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

ปราสาทหินพิมาย บ้านพิมาย ตำบลในเมือง อำเภอพิมาย จังหวัดนครราชสีมา

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

หอสมุดแห่งชาติ ท่าวาสุกรี ถนนสามเสน แขวงวชิรพยาบาล เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร (บันทึกข้อมูลวันที่ 11 พฤศจิกายน 2563)

พิมพ์เผยแพร่

1) จารึกพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2528), 26-32.
2) จารึกในประเทศไทย เล่ม 4 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2529), 202-214.

ประวัติ

ศิลาจารึกนี้ ไม่มีหลักฐานว่า หอสมุดแห่งชาติได้รับไว้เมื่อใด ใครเป็นผู้พบ สภาพของจารึกชำรุดมาก เนื้อศิลาด้านที่ 2 หักหายไปทั้งหมด ด้านที่ 1 และ 3 เหลือเพียงครึ่งหนึ่ง ส่วนด้านที่ 4 ยังสมบูรณ์ดีมาก หลักฐานที่มีอยู่ในหอสมุดแห่งชาติบอกแต่เพียงว่า เป็นจารึกที่ได้มาจากเมืองพิมาย จังหวัดนครราชสีมา จารึกเมืองพิมายนี้มีข้อความจารึกเหมือนกับจารึกด่านประคำ จังหวัดบุรีรัมย์ จารึกปราสาทตาเมียนโตจ และจารึกปราสาท จังหวัดสุรินทร์ เกือบทุกประการ จะมีส่วนที่แตกต่างกันในด้านที่ 2, 3 และ 4 เพียงเล็กน้อยเท่านั้น ซึ่งได้ทำเชิงอรรถาธิบายไว้แล้ว จารึกทั้ง 4 หลักนี้สันนิษฐานว่า พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ทรงสร้างขึ้นเพื่อประดิษฐานไว้ ณ เมืองต่างๆ เพื่อประกาศเรื่องการสร้างโรงพยาบาล ให้เป็นที่รักษาโรคต่างๆ และพระองค์ทรงบริจาควัสดุอุปกรณ์ พร้อมทั้งจัดเจ้าหน้าที่ให้ประจำสถานพยาบาล เป็นจำนวนมากน้อยต่างกัน ตามขนาดของเมืองหรือชุมชนนั้นๆ

เนื้อหาโดยสังเขป

ด้านที่ 1 เริ่มต้นด้วยการกล่าวนมัสการพระพุทธเจ้า แล้วกล่าวสรรเสริญพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ด้านที่ 2 ชำรุด ไม่ทราบใจความ ด้านที่ 3 ข้อความซีกซ้ายชำรุด ข้อความซีกขวากล่าวถึงรายการสิ่งของที่พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ประทานเป็นเครื่องพลีทาน ส่วนใหญ่เป็นรายชื่อสมุนไพร ด้านที่ 4 กล่าวถึงสิ่งของที่พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ประทานเป็นเครื่องพลีทาน ต่อจากด้านที่ 3 จากนั้นมีการกล่าวห้ามไม่ให้มีการทำร้ายกัน หากผู้ใดฝ่าฝืนจะถูกลงโทษ ลงท้ายด้วยการถวายพระพรแด่พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ให้ได้รับความสุขจากบุญกุศลในครั้งนี้

ผู้สร้าง

พระเจ้าชัยวรมันที่ 7

การกำหนดอายุ

จารึกด้านที่ 1 บรรทัดที่ 7 ได้ระบุพระนามของกษัตริย์พระองค์หนึ่ง คือ ศรีชัยวรมัน ว่าเป็นพระโอรสของพระเจ้าธรณีนทรวรมันที่ 2 ดังนั้น พระนาม “ศรีชัยวรมัน” ในที่นี้ ก็น่าจะหมายถึง พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ซึ่งครองราชย์ในช่วง พ.ศ. 1724-1761

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
1) ชะเอม แก้วคล้าย, จารึกพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2528), 26-32.
2) ชะเอม แก้วคล้าย, “จารึกเมืองพิมาย,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 4 : อักษรขอม พุทธศตวรรษที่ 17-18 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 202-214.

ภาพประกอบ

ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2545 (เลขทะเบียน CD; INS-TH-05, ไฟล์; NM_031f1, NM_031f3 และ NM_031f4)