จารึกวัดมณีโคตร

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

นค. 7

อักษรที่มีในจารึก

ไทยน้อย

ศักราช

พุทธศักราช 2144

ภาษา

ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 2 ด้าน มี 33 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 13 บรรทัด ด้านที่ 2 มี 20 บรรทัด

วัตถุจารึก

ศิลา ประเภทหินทราย

ลักษณะวัตถุ

รูปใบเสมา

ขนาดวัตถุ

กว้าง 65 ซม. สูง 37 ซม. หนา 8 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “นค. 7”
2) ในหนังสือ อักษรไทยน้อย กำหนดเป็น “ศิลาจารึกวัดมณีโครตร”
3) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 และ ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว กำหนดเป็น “จารึกวัดมณีโคตร”

ปีที่พบจารึก

วันที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2518

สถานที่พบ

วัดมณีโคตร ตำบลจุมพล อำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย

ผู้พบ

เจ้าหน้าที่งานบริการหนังสือภาษาโบราณ กองหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร

ปัจจุบันอยู่ที่

วัดมณีโคตร ตำบลจุมพล อำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย

พิมพ์เผยแพร่

1) อักษรไทยน้อย (กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2522), 129-131.
2) จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 373-378.
3) ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว (กรุงเทพฯ : คุณพินอักษรกิจ, 2530), 295-299.

ประวัติ

ศิลาจารึกวัดมณีโคตรนี้ เจ้าหน้าที่งานบริการหนังสือภาษาโบราณ กองหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร ได้พบที่วัดมณีโคตร ตำบลจุมพล อำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย ขณะสำรวจเอกสารโบราณในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เมื่อวันที่ 20 กุมภาพันธ์ 2518 อาจารย์ธวัช ปุณโณทก กล่าวไว้ในหนังสือ ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว ว่า ศิลาจารึกหลักนี้อยู่ที่พระอุโบสถหลังเดิม บัดนี้ (พ.ศ. 2527) กำลังสร้างพระอุโบสถใหม่ และนำมาไว้ที่หน้าพระประธาน คำอ่าน-แปลจารึกหลักนี้ อาจารย์ธวัช ปุณโณทก เคยอ่านและแปลมาก่อนแล้วเป็นครั้งแรก ในวิทยานิพนธ์เรื่อง อักษรไทยน้อย ซึ่งการอ่าน-แปลครั้งนั้น ได้อ่าน-แปลเพียงด้านที่ 1 ด้านเดียว และกำหนดอายุจารึกไว้เป็น พ.ศ. 2151

เนื้อหาโดยสังเขป

เป็นพระราชโองการของสมเด็จพระโพธิวรวงศา อุทิศที่ดินแก่วัดที่เมืองปากห้วยหลวง และได้กล่าวถึงพระนามสมเด็จสังฆราชวัดกลาง เมืองจันทบุรี (เวียงจันทน์) และพระนามของ พระเจ้าชมพู และพระเจ้าตนหล้า ซึ่งเป็นกษัตริย์ของล้านช้าง อีกด้วย

ผู้สร้าง

พระโพธิวรวงศากษัตราธิราช

การกำหนดอายุ

ข้อความจารึกด้านที่ 2 บรรทัดที่ 20 ระบุ จ.ศ. 963 ซึ่งตรงกับ พ.ศ. 2144 อันเป็นสมัยที่พระวรวงศาธรรมิกราชปกครองราชอาณาจักรล้านช้าง (พ.ศ. 2141-2165) (ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย กำหนดอายุจารึกหลักนี้เป็น พ.ศ. 2118)

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2550, จาก :
1) ธวัช ปุณโณทก, “จารึกวัดมณีโคตร,” ใน ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว : ศึกษาทางด้านอักขรวิทยาและประวัติศาสตร์อีสาน (กรุงเทพฯ : คุณพินอักษรกิจ, 2530), 295-299.
2) ธวัช ปุณโณทก, อักษรไทยน้อย : การศึกษาในด้านอักษรวิทยา (กรุงเทพฯ : บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2522), 129-131.
3) บุญนาค สะแกนอก, “จารึกวัดมณีโคตร,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 : อักษรธรรมและอักษรไทย พุทธศตวรรษที่ 19-24 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 373-378.
4) สิลา วีระวงส์, เรียบเรียง ; สมหมาย เปรมจิตต์, แปล, ประวัติศาสตร์ลาว, พิมพ์ครั้งที่ 3 (กรุงเทพฯ : มติชน, 2540), 111-114.

ภาพประกอบ

ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2545 (เลขทะเบียน CD; INS-TH-28, ไฟล์; Nk_0701_c และ Nk_0702_c)