จารึกวัดเขมา

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

หลักที่ 14 ศิลาจารึกวัดเขมา จังหวัดสุโขทัย, ศิลาจารึกวัดเขมา พุทธศักราช 2079, สท. 11

อักษรที่มีในจารึก

ไทยสุโขทัย

ศักราช

พุทธศตวรรษ 2079

ภาษา

ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 2 ด้าน มี 59 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 41 บรรทัด ด้านที่ 2 มี 18 บรรทัด

วัตถุจารึก

หินชนวน

ลักษณะวัตถุ

แผ่นรูปใบเสมา (ชำรุด)

ขนาดวัตถุ

กว้าง 63 ซม. สูง 200 ซม. หนา 20 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “สท. 11”
2) ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 1 กำหนดเป็น “หลักที่ 14 ศิลาจารึกวัดเขมา จังหวัดสุโขทัย”
3) ในหนังสือ จารึกสมัยสุโขทัย กำหนดเป็น “ศิลาจารึกวัดเขมา พุทธศักราช 2079”
4) พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กาญจนาภิเษก กำหนดเป็น “99/38/2560”

ปีที่พบจารึก

พุทธศักราช 2430

สถานที่พบ

วัดเขมา ริมถนนพระร่วง จังหวัดสุโขทัย

ผู้พบ

นายพลโท พระยาสโมสรสรรพการ (ทัด ศิริสัมพันธ์) เมื่อครั้งเป็นหลวงสโมสรสรรพการ และหลวงกำจัดไพรินทร์ (เล็ก ปัทมศริน)

ปัจจุบันอยู่ที่

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กาญจนาภิเษก ตำบลคลองห้า อำเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี (สำรวจข้อมูล พฤษภาคม 2565)

พิมพ์เผยแพร่

1) ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 1 ([กรุงเทพฯ] : สำนักนายกรัฐมนตรี, 2521), 148-154.
2) จารึกสมัยสุโขทัย (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2526), 210-218.

ประวัติ

ศิลาจารึกวัดเขมา พบเมื่อ พ.ศ. 2430 แล้วถูกส่งไปยังพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ต่อมาในปี พ.ศ. 2451 จึงย้ายไปไว้ในหอพระสมุดสำหรับพระนคร คำจารึกอ่านเป็นครั้งแรกโดย ศ. ยอร์ช เซเดส์ และถูกนำไปตีพิมพ์รวมอยู่ในหนังสือ ประชุมจารึก ภาคที่ 1 เป็นจารึกกรุงสุโขทัยที่ได้พบก่อน พ.ศ. 2467 เมื่อ ปี พ.ศ. 2467 และหนังสือเล่มนี้ ถูกตีพิมพ์ซ้ำอีกครั้งในปี พ.ศ. 2521 โดยคณะกรรมการพิจารณาและจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี โดยได้แปลตรวจทานคำอ่านและคำแปลใหม่อีกครั้ง โดยมอบหมายให้ ศ. ดร. ประเสริฐ ณ นคร, ศ. ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล, ดร. อุไรศรี วรสริน, นายตรี อมาตยกุล, นายทองสืบ ศุภะมาร์ค, นายเฉลียว จันทรทรัพย์ และนายประสาร บุญประคอง เป็นคณะอนุกรรมการในการตรวจทาน ต่อมากรมศิลปากรได้นำงานที่ชำระในครั้งนั้น มาตีพิมพ์รวมอยู่ในหนังสือจารึกสมัยสุโขทัย ในปี พ.ศ. 2527

เนื้อหาโดยสังเขป

คำจารึกตอนต้นชำรุดมากอ่านไม่ใคร่ได้ความ เท่าที่ยังเหลืออยู่เป็นเรื่องเจ้าเทพรูจี อุปสมบทเป็นภิกษุ และภายหลังได้บำเพ็ญกุศลต่างๆ พร้อมด้วยญาติและพวกสัตบุรุษ เมื่อปี พ.ศ. 2079

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐาน

การกำหนดอายุ

ในจารึกปรากฏมหาศักราชที่ชำรุดอยู่คือ ศักราช 14 . 8 ซึ่งเลขหลักสิบชำรุดหายไป แต่อย่างไรก็ตาม เราทราบว่าในจารึกนี้ระบุปีนักษัตรคือปีวอก ดังนั้น เมื่อพิจารณารอบปีที่ตรงกันระหว่างปีนักษัตรกับมหาศักราชแล้ว ศักราชที่ชำรุดดังกล่าวจึงน่าจะตรงกับ ปีวอก มหาศักราช 1458 ซึ่งตรงกับ พุทธศักราช 2079

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : ตรงใจ หุตางกูร, วชรพร อังกูรชัชชัย และดอกรัก พยัคศรี, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2546, จาก:
1) ยอร์ช เซเดส์, “ศิลาจารึกวัดเขมา พุทธศักราช 2079,” ใน จารึกสมัยสุโขทัย (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2526), 210-218.
2) ยอร์ช เซเดส์, “หลักที่ 14 ศิลาจารึกวัดเขมา จังหวัดสุโขทัย,” ใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 1 : เป็นจารึกกรุงสุโขทัยที่ได้พบก่อน พ.ศ. 2467 ([กรุงเทพฯ] : คณะกรรมการพิจารณาและจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี, 2521), 148-154.

ภาพประกอบ

1) ภาพถ่ายความละเอียดสูงจากการสำรวจภาคสนาม : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, สำรวจเมื่อ 21 กุมภาพันธ์ 2566
2) ภาพถ่ายความละเอียดสูงจากการสำรวจภาคสนาม : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, สำรวจเมื่อ 8 กันยายน 2566