จารึกหินขอน 1

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

Piliers de Hĭn K‘ôn (K. 388), หลักที่ 121 จารึก 2 หลักบนเสาที่หินขอน อ. ปักธงชัย จ. นครราชสีมา

อักษรที่มีในจารึก

หลังปัลลวะ

ศักราช

พุทธศตวรรษ 13-14

ภาษา

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 4 ด้าน มี 69 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 13 บรรทัด, ด้านที่ 2 มี 19 บรรทัด, ด้านที่ 3 มี 19 บรรทัด, และด้านที่ 4 มี 18 บรรทัด

วัตถุจารึก

ศิลา

ลักษณะวัตถุ

เสาสี่เหลี่ยม

ขนาดวัตถุ

กว้าง 40 ซม. สูง 100 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “นม. 28”
2) ในหนังสือ Inscriptions du Cambodge vol. VI กำหนดเป็น “Piliers de Hĭn K‘ôn (K. 388)”
3) ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 กำหนดเป็น “หลักที่ 121 จารึก 2 หลักบนเสาที่หินขอน อ. ปักธงชัย จ. นครราชสีมา”
4) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 1 กำหนดเป็น “จารึกหินขอน 1”

ปีที่พบจารึก

มีนาคม พ.ศ. 2480

สถานที่พบ

บ้านหินขอน (ไม่ทราบว่าหมายถึงที่ไหนในปัจจุบัน) อำเภอปักธงชัย จังหวัดนครราชสีมา

ผู้พบ

ยอร์ช เซเดส์

ปัจจุบันอยู่ที่

บ้านหินขอน (ไม่ทราบว่าหมายถึงที่ไหนในปัจจุบัน) อำเภอปักธงชัย จังหวัดนครราชสีมา

พิมพ์เผยแพร่

1) Inscriptions du Cambodge vol. VI (Hanoi : Imprimerie d'Extrême-Orient, 1954), 73-79.
2) ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 (พระนคร : สำนักนายกรัฐมนตรี, 2513), 241-252.
3) จารึกในประเทศไทย เล่ม 1 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2529), 251-262.

ประวัติ

ศิลาจารึกหินขอนเป็นจารึกบนเสาสี่เหลี่ยม ตั้งอยู่ในบริเวณโบราณสถานบ้านหินขอน อำเภอปักธงชัย (ไม่ทราบว่าหมายถึงที่ไหนในปัจจุบัน) จังหวัดนครราชสีมา โบราณสถานแห่งนี้น่าจะเป็นพุทธสถาน มีเสาศิลาตั้งคู่กันเป็นใบเสมา บางเสามีภาพจำหลักรูปเจดีย์ บางเสามีจารึก โดยเฉพาะจารึกที่เสานั้น มีอยู่ 2 หลักที่อ่านและแปลเป็นภาษาฝรั่งเศส โดย ศ. ยอร์ช เซเดส์ เมื่อปี พ.ศ. 2497 ตีพิมพ์ในหนังสือชุด Inscriptions du Cambodge vol. VI โดยกำหนดจารึกทั้ง 2 หลักเป็น “Piliers de Hĭn K‘ôn (K. 388 และ K. 389)” ต่อมาในปี พ.ศ. 2513 คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี ได้ทูลเชิญ ศ. ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล แปลเอกสารชิ้นดังกล่าวเป็นภาษาไทย และนำไปตีพิมพ์ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 ต่อมา ปี พ.ศ. 2529 หอสมุดแห่งชาติ ได้นำมาตีพิมพ์ซ้ำอีกครั้งในหนังสือชุด จารึกในประเทศไทย เล่ม 1 โดย ใช้ชื่อว่า “จารึกหินขอน 1 (นม. 28)” และ “จารึกหินขอน 2 (นม. 31)”

เนื้อหาโดยสังเขป

ศ. ยอร์ช เซเดส์ อธิบายไว้ว่า จารึกภาษาสันสกฤตด้านที่ 1 และ 2 นั้น เป็นของนักพรต ซึ่งมีตำแหน่งเป็นราชภิกษุ ท่านได้สร้างใบเสมาศิลาขึ้น 4 แผ่น ซึ่งคงรวมเสาหินที่มีจารึกและภาพสลักเหล่านี้ไว้ด้วย และยังได้สร้างวิหาร ซึ่งท่านได้บริจาคสิ่งของเป็นอันมาก เราจะเห็นได้ว่า ท่านราชภิกษุ ผู้นี้คือ เจ้าชายซึ่งได้ออกผนวช จารึกบทอื่นๆ คงมีแต่การสาปแช่ง ส่วนข้อความภาษาเขมรนั้น ชำรุดไปมาก ท่านราชภิกษุผู้นี้ มีสมญาว่า “อุปธยายะ” และสถานที่ตั้งศาสนสถานของท่านซึ่งคงเป็นหินขอนนี้เอง ก็มีนามว่า “เสฺราพฺรา” หรือ “สฺโรพฺรา” ซึ่งในอีกจารึกหนึ่ง เรียกว่า “สฺโรพฺราอะ” จารึกด้านที่ 2 จบลงด้วยการเริ่มต้นบัญชีสิ่งที่บริจาค ซึ่งมีต่อไปในด้านที่ 3 ส่วนจารึกด้านที่ 4 นั้นแจ้งให้เราทราบว่า ท่านราชภิกษุนี้เป็นเจ้า (หรือพระเจ้า) นฤเปนทราธิปติวรมัน โอรสของผู้สูงศักดิ์อีกองค์หนึ่ง ซึ่งมีพระนามคล้ายคลึงกัน ทั้งสององค์คงเป็นเจ้านายในราชวงศ์พื้นเมือง ต่อจากนั้น จารึกก็กล่าวถึง กำหนดเขตของพื้นที่ ซึ่งอาจมีชื่อว่า “สฺตุกสฺวาย” และการบริจาคที่ดินแห่งนี้ ก็คงจะจารึกอยู่ในบทก่อนหน้านั้น

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐาน

การกำหนดอายุ

รูปแบบของตัวอักษรเป็นอักษรหลังปัลลวะ อายุราวพุทธศตวรรษที่ 13-14

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : ตรงใจ หุตางกูร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
1) G. Cœdès, “Piliers de Hĭn K‘ôn (K. 388, 389),” in Inscriptions du Cambodge vol. VI (Hanoi : Imprimerie d'Extrême-Orient, 1954), 73-79.
2) ยอร์ช เซเดส์, “จารึกหินขอน 1,” แปลโดย ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล, ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 1 : อักษรปัลลวะ หลังปัลลวะ พุทธศตวรรษที่ 12-14 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 251-262.
3) ยอร์ช เซเดส์, “หลักที่ 121-122 จารึก 2 หลักบนเสาที่หินขอน อ. ปักธงชัย จ. นครราชสีมา,” แปลโดย ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล และฉ่ำ ทองคำวรรณ, จาก Piliers de Hĭn K‘ôn (K. 388, 389), ใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 4 : ประมวลจารึกที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกและภาคกลางของประเทศไทย อันจารึกด้วยอักษรและภาษาไทย, ขอม, มอญ, บาลีสันสกฤต (พระนคร : คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี, 2513), 241-252.

ภาพประกอบ

ภาพสำเนาจารึกจาก : จารึกในประเทศไทย เล่ม 1 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2529)