จารึกหินขอน ๑

Piliers de Hĭn K‘ôn (K. 388), หลักที่ ๑๒๑ จารึก ๒ หลักบนเสาที่หินขอน อ. ปักธงชัย จ. นครราชสีมา

หลังปัลลวะ

พุทธศตวรรษ ๑๓-๑๔

จำนวนด้าน ๔ ด้าน มี ๖๙ บรรทัด ด้านที่ ๑ มี ๑๓ บรรทัด, ด้านที่ ๒ มี ๑๙ บรรทัด, ด้านที่ ๓ มี ๑๙ บรรทัด, และด้านที่ ๔ มี ๑๘ บรรทัด

ศิลา

เสาสี่เหลี่ยม

กว้าง ๔๐ ซม. สูง ๑๐๐ ซม.

๑) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “นม. ๒๘”
๒) ในหนังสือ Inscriptions du Cambodge vol. VI กำหนดเป็น “Piliers de Hĭn K‘ôn (K. 388)”
๓) ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ ๔ กำหนดเป็น “หลักที่ ๑๒๑ จารึก ๒ หลักบนเสาที่หินขอน อ. ปักธงชัย จ. นครราชสีมา”
๔) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม ๑ กำหนดเป็น “จารึกหินขอน ๑”

มีนาคม พ.ศ. ๒๔๘๐

บ้านหินขอน (ไม่ทราบว่าหมายถึงที่ไหนในปัจจุบัน) อำเภอปักธงชัย จังหวัดนครราชสีมา

ยอร์ช เซเดส์

บ้านหินขอน (ไม่ทราบว่าหมายถึงที่ไหนในปัจจุบัน) อำเภอปักธงชัย จังหวัดนครราชสีมา

๑) Inscriptions du Cambodge vol. VI (Hanoi : Imprimerie d'Extrême-Orient, 1954), 73-79.
๒) ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ ๔ (พระนคร : สำนักนายกรัฐมนตรี, ๒๕๑๓), ๒๔๑-๒๕๒.
๓) จารึกในประเทศไทย เล่ม ๑ (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๒๙), ๒๕๑-๒๖๒.

ศิลาจารึกหินขอนเป็นจารึกบนเสาสี่เหลี่ยม ตั้งอยู่ในบริเวณโบราณสถานบ้านหินขอน อำเภอปักธงชัย (ไม่ทราบว่าหมายถึงที่ไหนในปัจจุบัน) จังหวัดนครราชสีมา โบราณสถานแห่งนี้น่าจะเป็นพุทธสถาน มีเสาศิลาตั้งคู่กันเป็นใบเสมา บางเสามีภาพจำหลักรูปเจดีย์ บางเสามีจารึก โดยเฉพาะจารึกที่เสานั้น มีอยู่ ๒ หลักที่อ่านและแปลเป็นภาษาฝรั่งเศส โดย ศ. ยอร์ช เซเดส์ เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๙๗ ตีพิมพ์ในหนังสือชุด Inscriptions du Cambodge vol. VI โดยกำหนดจารึกทั้ง ๒ หลักเป็น “Piliers de Hĭn K‘ôn (K. 388 และ K. 389)” ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๑๓ คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี ได้ทูลเชิญ ศ. ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล แปลเอกสารชิ้นดังกล่าวเป็นภาษาไทย และนำไปตีพิมพ์ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ ๔ ต่อมา ปี พ.ศ. ๒๕๒๙ หอสมุดแห่งชาติ ได้นำมาตีพิมพ์ซ้ำอีกครั้งในหนังสือชุด จารึกในประเทศไทย เล่ม ๑ โดย ใช้ชื่อว่า “จารึกหินขอน ๑ (นม. ๒๘)” และ “จารึกหินขอน ๒ (นม. ๓๑)”

ศ. ยอร์ช เซเดส์ อธิบายไว้ว่า จารึกภาษาสันสกฤตด้านที่ ๑ และ ๒ นั้น เป็นของนักพรต ซึ่งมีตำแหน่งเป็นราชภิกษุ ท่านได้สร้างใบเสมาศิลาขึ้น ๔ แผ่น ซึ่งคงรวมเสาหินที่มีจารึกและภาพสลักเหล่านี้ไว้ด้วย และยังได้สร้างวิหาร ซึ่งท่านได้บริจาคสิ่งของเป็นอันมาก เราจะเห็นได้ว่า ท่านราชภิกษุ ผู้นี้คือ เจ้าชายซึ่งได้ออกผนวช จารึกบทอื่นๆ คงมีแต่การสาปแช่ง ส่วนข้อความภาษาเขมรนั้น ชำรุดไปมาก ท่านราชภิกษุผู้นี้ มีสมญาว่า “อุปธยายะ” และสถานที่ตั้งศาสนสถานของท่านซึ่งคงเป็นหินขอนนี้เอง ก็มีนามว่า “เสฺราพฺรา” หรือ “สฺโรพฺรา” ซึ่งในอีกจารึกหนึ่ง เรียกว่า “สฺโรพฺราอะ” จารึกด้านที่ ๒ จบลงด้วยการเริ่มต้นบัญชีสิ่งที่บริจาค ซึ่งมีต่อไปในด้านที่ ๓ ส่วนจารึกด้านที่ ๔ นั้นแจ้งให้เราทราบว่า ท่านราชภิกษุนี้เป็นเจ้า (หรือพระเจ้า) นฤเปนทราธิปติวรมัน โอรสของผู้สูงศักดิ์อีกองค์หนึ่ง ซึ่งมีพระนามคล้ายคลึงกัน ทั้งสององค์คงเป็นเจ้านายในราชวงศ์พื้นเมือง ต่อจากนั้น จารึกก็กล่าวถึง กำหนดเขตของพื้นที่ ซึ่งอาจมีชื่อว่า “สฺตุกสฺวาย” และการบริจาคที่ดินแห่งนี้ ก็คงจะจารึกอยู่ในบทก่อนหน้านั้น

ไม่ปรากฏหลักฐาน

รูปแบบของตัวอักษรเป็นอักษรหลังปัลลวะ อายุราวพุทธศตวรรษที่ ๑๓-๑๔

เรียบเรียงข้อมูลโดย : ตรงใจ หุตางกูร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., ๒๕๔๗, จาก :
๑) G. Cœdès, “Piliers de Hĭn K‘ôn (K. 388, 389),” in Inscriptions du Cambodge vol. VI (Hanoi : Imprimerie d'Extrême-Orient, 1954), 73-79.
๒) ยอร์ช เซเดส์, “จารึกหินขอน ๑,” แปลโดย ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล, ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม ๑ : อักษรปัลลวะ หลังปัลลวะ พุทธศตวรรษที่ ๑๒-๑๔ (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, ๒๕๒๙), ๒๕๑-๒๖๒.
๓) ยอร์ช เซเดส์, “หลักที่ ๑๒๑-๑๒๒ จารึก ๒ หลักบนเสาที่หินขอน อ. ปักธงชัย จ. นครราชสีมา,” แปลโดย ม.จ. สุภัทรดิศ ดิศกุล และฉ่ำ ทองคำวรรณ, จาก Piliers de Hĭn K‘ôn (K. 388, 389), ใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ ๔ : ประมวลจารึกที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกและภาคกลางของประเทศไทย อันจารึกด้วยอักษรและภาษาไทย, ขอม, มอญ, บาลีสันสกฤต (พระนคร : คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี, ๒๕๑๓), ๒๔๑-๒๕๒.

ภาพสำเนาจารึกจาก : จารึกในประเทศไทย เล่ม ๑ (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๒๙)