จารึกบ้านวังไผ่

Si T’ep (K. 978), ศิลาจารึกศรีเทพ พช./๒

ปัลลวะ

พุทธศตวรรษ ๑๒

จำนวนด้าน ๑ ด้าน มี ๑๒ บรรทัด

ศิลา ประเภทหินภูเขาไฟบะซอลต์

เสาเหลี่ยม

กว้าง ๒๘ ซม. สูง ๑๓๒ ซม. หนา ๑๗ ซม.

๑) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “พช. ๒”
๒) ในหนังสือ Inscriptions du Cambodge vol. VIII กำหนดเป็น “Si T’ep (K. 978)”
๓) ในวารสาร ศิลปากร ปีที่ ๒๗ เล่มที่ ๓ (กรกฎาคม ๒๕๒๖) กำหนดเป็น “ศิลาจารึกศรีเทพ พช./๒”
๔) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม ๑, หนังสือ จารึกที่เมืองศรีเทพ และหนังสือ อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ กำหนดเป็น “จารึกบ้านวังไผ่”

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ในป่าใกล้บ้านวังไผ่ ตำบลบ่อรัง อำเภอวิเชียรบุรี จังหวัดเพชรบูรณ์

ไม่ปรากฏหลักฐาน

หอพระสมุดวชิรญาณ กองหอสมุดแห่งชาติ กรุงเทพมหานคร

๑) Inscriptions du Cambodge vol. VII (Hanoi : Imprimerie d'Extrême-Orient, 1964), 156-158.
๒) Inscriptions du Cambodge vol. VIII (Hanoi : Imprimerie d'Extrême-Orient, 1966), 222-223.
๓) วารสารศิลปากร ปีที่ ๒๗ ฉบับที่ ๓ (กรกฎาคม ๒๕๒๖) : ๘๖-๙๑.
๔) จารึกในประเทศไทย เล่ม ๑ (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๒๙), ๑๓๙-๑๔๓.
๕) จารึกที่เมืองศรีเทพ (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๓๔), ๙๓-๑๐๐.
๕) อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม, ๒๕๕๐), ๑๓๔.

จารึกหลักนี้ พบในป่าใกล้บ้านวังไผ่ อำเภอวิเชียรบุรี จังหวัดเพชรบูรณ์ ห่างจากเมืองศรีเทพไปทางทิศเหนือประมาณ ๑๐ กิโลเมตร และได้ถูกย้ายมาเก็บรักษาไว้ที่หอสมุดแห่งชาติ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๕ โดยสภาพที่พบนั้น เป็นเสาเหลี่ยมมีรอยแตกเนื้อศิลาบางส่วนหายไป จึงได้มีการการซ่อมหลักจารึกนี้ครั้งหนึ่ง แต่เนื้อศิลาส่วนที่มีตัวอักษรหลุดหายไปจึงทำให้การอ่าน-แปลจารึกไม่ได้ข้อความสมบูรณ์ แต่อย่างไรก็ตาม คู่กับบัญชีบันทึกประวัติของจารึกนี้ มีคำอ่านอยู่ด้วย ๑ ฉบับ แต่ไม่มีคำแปล และไม่ระบุว่าใครเป็นผู้อ่าน สำหรับการพิมพ์เผยแพร่นั้น ในปี พ.ศ. ๒๕๐๗ (ค.ศ. ๑๙๖๔) ศ. ยอร์ช เซเดส์ ได้อ่านและแปลเป็นภาษาฝรั่งเศส เพื่อตีพิมพ์ในหนังสือชุดจารึกกัมพูชา (Inscriptions du Cambodge vol. VII) โดยเรื่องจารึกนี้ว่า จารึกจากเมืองศรีเทพ (Inscription de Si T’ep K. 978) ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๒๖ อาจารย์ชะเอม แก้วคล้าย ได้อ่านและแปลจารึกหลักนี้เป็นภาษาไทย และตีพิมพ์ในวารสารศิลปากรโดยใช้ชื่อว่า “ศิลาจารึกศรีเทพ พช. ๒“ ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๒๙ ได้มีการเปลี่ยนชื่อจารึกหลักนี้เป็น “จารึกบ้านวังไผ่” เพื่อตีพิมพ์ในหนังสือชุดจารึกในประเทศไทย เนื่องจากในการรวบรวมอักษรปัลลวะเพื่อจัดพิมพ์เป็นหนังสือจารึกในประเทศไทยในครั้งนั้น เห็นว่าชื่อเดิมของจารึกหลักนี้ ไปซ้ำกับศิลาจารึกศรีเทพ พช. ๑ จึงเปลี่ยนชื่อใหม่โดยใช้ชื่อสถานที่มาประกอบด้วยโดยกำหนดให้ชื่อว่า “จารึกบ้านวังไผ่”

เป็นจารึกที่สร้างขึ้นในโอกาสที่พระมหากษัตริย์ขึ้นครองราชย์ โดยพระมหากษัตริย์พระองค์นั้น ทรงเป็นพระราชนัดดาของพระจักรพรรดิ์ ผู้เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าปฤถิวีนทรวรมัน ผู้เป็นใหญ่เสมอกับพระเจ้าภววรมันที่ ๑ แต่ในจารึกไม่ได้ระบุว่า พระมหากษัตริย์ที่กล่าวถึงในจารึกนี้คือผู้ใด

ไม่ปรากฏหลักฐาน

กำหนดอายุตามรูปแบบอักษรปัลลวะ อายุราวพุทธศตวรรษที่ ๑๒ นอกจากนี้ ชะเอม แก้วคล้าย ยังให้ข้อคิดเกี่ยวกับการกำหนดอายุไว้ดังนี้คือ ลักษณะการจารึกอักษรเกือบทุกตัว เหมือนกับศิลาจารึกจากจังกาล (Inscription from Canggal) สำเนาอักษรจารึกที่ ๖ หน้า Plate XXI B เช่น ตัว “ย” “รา” และ “ล” เป็นต้น

เรียบเรียงข้อมูลโดย : ตรงใจ หุตางกูร (๒๕๔๗); นวพรรณ ภัทรมูล, แก้ไขเพิ่มเติม (๒๕๕๗)โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., จาก :
๑) George Cœdès, “Liste générale des inscriptions du Cambodge : K. 979,” in Inscriptions du Cambodge vol. VIII (Hanoi : Imprimerie d'Extrême-Orient, 1966), 222-223.
๒) George Cœdès, “Nouvelles inscriptions de Si T’ep (K. 978, K. 979),” in Inscriptions du Cambodge vol. VII (Hanoi : Imprimerie d'Extrême-Orient, 1964), 156-158.
๓) กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม, “จารึกเมืองศรีเทพ,” ใน อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม, ๒๕๕๐), ๑๒๙-๑๔๓.
๔) ชะเอม แก้วคล้าย, “จารึกบ้านวังไผ่,” ใน จารึกที่เมืองศรีเทพ (กรุงเทพฯ : โครงการอุทยานประวัติศาสตร์ กองโบราณคดี กรมศิลปากร, ๒๕๓๔), ๙๓-๑๐๐.
๕) ชะเอม แก้วคล้าย, “จารึกบ้านวังไผ่,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม ๑ : อักษรปัลลวะ หลังปัลลวะ พุทธศตวรรษที่ ๑๒-๑๔ (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, ๒๕๒๙), ๑๓๙-๑๔๓.
๖) ชะเอม แก้วคล้าย, “ศิลาจารึกศรีเทพ พช./๒,” ศิลปากร ๒๗, ๓ (กรกฎาคม ๒๕๒๖) : ๘๖-๙๑.

ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๕ (เลขทะเบียน CD; INS-TH-07, PCH_001)