จารึกบ้านกู่จาน

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

ยส. 7

อักษรที่มีในจารึก

ปัลลวะ

ศักราช

พุทธศตวรรษ 12

ภาษา

สันสกฤต

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 8 บรรทัด

วัตถุจารึก

ศิลา ประเภทหินทราย

ลักษณะวัตถุ

รูปใบเสมา

ขนาดวัตถุ

กว้าง 97 ซม. สูง 77 ซม. หนา 16 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “ยส. 7”
2) ในวารสาร ศิลปากร ปีที่ 42 ฉบับที่ 4 (กันยายน-ตุลาคม 2542) กำหนดเป็น “จารึกบ้านกู่จาน”

ปีที่พบจารึก

พุทธศักราช 2541

สถานที่พบ

ดอนปู่ตา บ้านกู่จาน ตำบลกู่จาน อำเภอคำเขื่อนแก้ว จังหวัดยโสธร

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

ทิศใต้ของพระอุโบสถ วัดกู่จาน ตำบลกู่จาน อำเภอคำเขื่อนแก้ว จังหวัดยโสธร (สำรวจเมื่อ 2 กันยายน 2563)

พิมพ์เผยแพร่

วารสารศิลปากร ปีที่ 42 ฉบับที่ 4 (กันยายน-ตุลาคม 2542) : 89-93.

ประวัติ

เมื่อวันที่ 25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2541 สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 8 ได้ดำเนินการตรวจสอบแหล่งโบราณคดีบ้านกู่จาน ตำบลกู่จาน อำเภอคำเขื่อนแก้ว จังหวัดยโสธร ได้พบศิลาจารึกหลักรูปทรงใบเสมาหลักหนึ่ง ที่ด้านหลังพระอุโบสถวัดบ้านกู่จาน จากการสอบถามราษฎรในพื้นที่ ทำให้ทราบว่าจารึกหลักนี้ แต่เดิมจารึกหลักนี้ อยู่รวมกลุ่มอยู่กับกลุ่มใบเสมาบริเวณดอนปู่ตา ทางเหนือของหมู่บ้าน ต่อมาราษฎรได้ย้ายมาเก็บรักษาไว้ที่วัดบ้านกู่จาน จารึกหลักนี้ อาจารย์ชะเอม แก้วคล้าย ได้อ่าน-แปล แล้วนำไปตีพิมพ์เป็นครั้งแรกในวารสารศิลปากร ปีที่ 42 ฉบับที่ 4 พ.ศ. 2542 โดย อาจารย์ชะเอม แก้วคล้าย ได้ให้ความเห็นว่าจารึกบ้านกู่จานนี้ เป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นถึงการนับถือพุทธศาสนามหายาน ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 12 เนื่องจาก ถึงแม้ว่าเนื้อหาของจารึกเกี่ยวข้องกับพุทธศาสนาก็ตาม แต่ภาษาที่ใช้กลับเป็นภาษาสันสกฤต ต่างจากจารึกที่พบที่จังหวัดนครปฐม และลพบุรี ที่ช่วงเวลาเดียวกัน ที่มีเนื้อหาเป็นพุทธศาสนา แต่ใช้ภาษาบาลี การที่เป็นจารึกพุทธศาสนาที่ใช้ภาษาสันสกฤตนี้ เป็นลักษณะของลัทธิมหายาน นอกจากนั้นแล้ว การเรียกพระพุทธรูป ในจารึกบ้านกู่จานนี้ ก็ใช้คำว่า “ศรีฆนํ” ซึ่งเป็นคำที่ใช้เฉพาะในพุทธศาสนาลัทธิมหายานเท่านั้น

เนื้อหาโดยสังเขป

เนื่องจากจารึกมีอักษรที่ชำรุดและลบเลือนมาก จึงจับใจความได้แต่เพียงว่า จารึกนี้ เป็นจารึกของพระพุทธศาสนาฝ่ายมหายาน กล่าวถึงการประดิษฐานพระพุทธรูป พุทธศาสนิกชนร่วมกันทำบุญถวายจีวร และมีการสรรเสริญพระพุทธเจ้าโดยผู้ถึงพระโพธิญาณ

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐาน

การกำหนดอายุ

กำหนดอายุจากรูปอักษรปัลลวะ ได้อายุราวพุทธศตวรรษที่ 12 นอกจากนี้ อาจารย์ชะเอม แก้วคล้าย ยังอธิบายเพิ่มเติมว่า รูปสระ “อิ” กับ สระ “อี” คล้ายกันกับจารึกเขาน้อย จารึกเขารัง จารึกพระเจ้าภววรมันที่ 2 ซึ่งน่าจะอยู่ในช่วงรัชสมัยของพระเจ้าภววรมันที่ 2 ซึ่งครองราชสมบัติระหว่าง พ.ศ. 1178-1198 หรือ ปลายพุทธศตวรรษที่ 12

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : ตรงใจ หุตางกูร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
ชะเอม แก้วคล้าย, “จารึกบ้านกู่จาน หลักฐานพุทธศาสนามหายานในพุทธศตวรรษที่ 12,” ศิลปากร 42, 4 (กันยายน-ตุลาคม 2542) : 89-93.

ภาพประกอบ

ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2545 (เลขทะเบียน CD; INS-TH-01, ไฟล์; YS_003)