จารึกบ้านหนองห้าง

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

Stèle de Bua Khao (K. 511), กส. 6

อักษรที่มีในจารึก

หลังปัลลวะ

ศักราช

พุทธศตวรรษ 15

ภาษา

สันสกฤต

ด้าน/บรรทัด

ด้าน 1 จำนวน 2 บรรทัด (บรรทัดที่ 2 สันนิษฐานว่าถูดเขียนเพิ่มภายหลัง)

วัตถุจารึก

ศิลา ประเภทหินทราย

ลักษณะวัตถุ

รูปใบเสมา

ขนาดวัตถุ

กว้าง 80 ซม. สูง 210 ซม. หนา 28 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “กส. 6”
2) ในหนังสือ Inscriptions du Cambodge vol. VII กำหนดเป็น “Stèle de Bua Khao (K. 511)”
3) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 กำหนดเป็น “จารึกบ้านหนองห้าง”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

บ้านหนองห้าง ตำบลหนองห้าง อำเภอกุฉินารายณ์ จังหวัดกาฬสินธุ์

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ขอนแก่น ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น (สำรวจ 24 มีนาคม 2559)

พิมพ์เผยแพร่

1) Inscriptions du Cambodge vol. VII (Hanoi : Imprimerie d’Extrême-Orient, 1964), 83.
2) จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 90-93.

ประวัติ

จารึกนี้เมื่อแรกพบตั้งอยู่ริมห้วย หลักทอดไปทางทิศตะวันออก บริเวณบ้านหนองห้าง อำเภอกุฉินารายณ์ จังหวัดกาฬสินธุ์ และมีหลักฐานคู่กับสำเนาจารึกว่า แผ่นศิลานี้อยู่ที่กลางป่าเป็นโนนรูปวัดเก่า ท้องที่ตำบลบัวขาว ห่างจากที่ว่าการอำเภอกุฉินารายณ์ประมาณ 80 เส้น ต่อมาในเดือนกุมภาพันธ์ 2518 คณะสำรวจเอกสารโบราณ กองหอสมุดแห่งชาติ ได้พบจารึกนี้อยู่ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ จังหวัดขอนแก่น เจ้าหน้าที่หน่วยศิลปากรที่ 7 จังหวัดขอนแก่น บันทึกไว้ว่าได้จารึกนี้มาจากบ้านหินแป้น จังหวัดกาฬสินธุ์ เมื่อพิจารณาสำเนาจารึกซึ่งมีหลักฐานว่าได้พบ ณ สถานที่ต่างๆ กันถึง 3 แห่งนี้แล้วจะเห็นได้ว่า รูปลักษณะของหลักจารึกก็ดี รูปอักษรและข้อความในจารึกก็ดี เหมือนกันทุกประการ ฉะนั้นจึงน่าจะเป็นจารึกหลักเดียวกัน เนื่องจากก่อนการรวบรวมจารึกเพื่อจัดพิมพ์ตามโครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทยครั้งนี้ จารึกบ้านหนองห้าง กส. 6 มีชื่อและเลขทะเบียนอีก 2 ชื่อ ตามสถานที่ซึ่งถูกเคลื่อนย้ายไปนั้น คือจารึกวัดเก่า และจารึกบ้านหินแป้น ซึ่งทำให้หลักฐานของจารึกคลาดเคลื่อนไปมาก ในการจัดพิมพ์คราวนี้จึงปรับปรุงหลักฐานให้ถูกต้องตามความเป็นจริง ใช้ชื่อว่าจารึกบ้านหนองห้าง กส. 6

เนื้อหาโดยสังเขป

กล่าวถึงพระนามพระศรีพัชรวรมัน

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐาน

การกำหนดอายุ

เมื่อพิจารณาจากรูปอักษร “พ” “ช” และ “ย” พบว่ามีรูปแบบเหมือนกับศิลาจารึกเสาแปดเหลี่ยม จังหวัดลพบุรี ซึ่งเป็นจารึกอักษรหลังปัลลวะ อายุพุทธศตวรรษที่ 14 ดังนั้น ศิลาจารึกนี้จึงควรจัดให้เป็นอักษรหลังปัลลวะ อายุพุทธศตวรรษที่ 14-15 เช่นกัน

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
1) George Cœdès, “Stèle de Bua Khao (K. 511),” in Inscriptions du Cambodge vol. VII (Hanoi : Imprimerie d’Extrême-Orient, 1964), 83.
2) ชะเอม แก้วคล้าย, “จารึกบ้านหนองห้าง,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 : อักษรขอม พุทธศตวรรษที่ 15-16 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 90-93.

ภาพประกอบ

1) ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2545 (เลขทะเบียน CD; INS-TH-01, ไฟล์; KL_001)
2) ภาพถ่ายจารึกจากการสำรวจภาคสนาม : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), สำรวจเมื่อ 23-27 มีนาคม 2559
3) ภาพถ่ายความละเอียดสูงจากการสำรวจภาคสนาม : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, สำรวจเมื่อ 22 ธันวาคม 2565