จารึกซับจำปา ๓

จารึกเมืองซับจำปา ๓

ปัลลวะ

พุทธศตวรรษ ๑๒

จำนวนด้าน ๑ ด้าน มี ๓ บรรทัด

ศิลา

ชิ้นส่วนแตกหักจากเสาแปดเหลี่ยม

กว้าง ๑๙ ซม. สูง ๓๖.๕ ซม.

๑) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “ลบ. ๘”
๒) ในหนังสือ จารึกโบราณรุ่นแรกพบที่ลพบุรีและใกล้เคียง กำหนดเป็น “จารึกเมืองซับจำปา ๓”
๓) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม ๑ กำหนดเป็น “จารึกซับจำปา ๓”

พุทธศักราช ๒๕๑๔-๒๕๑๘

บ้านซับจำปา ตำบลซับจำปา อำเภอท่าหลวง จังหวัดลพบุรี

เจ้าหน้าที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สมเด็จพระนารายณ์มหาราช

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สมเด็จพระนารายณ์มหาราช อำเภอเมือง จังหวัดลพบุรี (สำรวจเมื่อ ๑๗-๒๐ มีนาคม ๒๕๖๐)

๑) จารึกโบราณรุ่นแรกพบที่ลพบุรีและใกล้เคียง (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๒๔), ๒๖-๒๗.
๒) จารึกในประเทศไทย เล่ม ๑ (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๒๙), ๑๐๓-๑๐๕.

ศิลาจารึกชิ้นนี้คงจะเป็นชิ้นส่วนที่แตกหักจากเสาแปดเหลี่ยมที่ใช้เป็นเสารองพระธรรมจักร ซึ่งขุดค้นพบที่แหล่งโบราณคดีบ้านซับจำปา ตำบลซับจำปา อำเภอท่าหลวง จังหวัดลพบุรี โดยกรมศิลปากร ในระหว่างการขุดค้นเมื่อเดือนมิถุนายน พ.ศ. ๒๕๑๔-กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๑๘ ต่อมาได้เคลื่อนย้ายมาเก็บรักษาไว้ที่คลังเก็บโบราณวัตถุพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สมเด็จพระนารายณ์มหาราช ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๒๓ เจ้าหน้าที่กองหอสมุดแห่งชาติ ได้ทำการสำรวจและถ่ายภาพจารึกหลักนี้ และได้มอบให้ ชะเอม แก้วคล้าย นักภาษาโบราณ ของกองหอสมุดแห่งชาติเป็นผู้อ่าน-แปล เพื่อตีพิมพ์ลงในหนังสือ จารึกโบราณรุ่นแรกพบที่ลพบุรีและใกล้เคียง เพื่อเป็นที่ระลึกในโอกาสเปิดห้องนิทรรศการเรื่อง จารึกพบที่จังหวัดลพบุรีและจังหวัดใกล้เคียง ณ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สมเด็จพระนารายณ์มหาราช จังหวัดลพบุรี สำหรับในการอ่านครั้งแรกนี้ ชะเอม แก้วคล้าย ได้อธิบายไว้ว่า คำที่ปรากฏทุกคำน่าจะเป็นภาษาบาลี นอกจาก คำว่า “สปฺตม” เท่านั้นที่เป็นภาษาสันสกฤต ต่อมา ในปี พ.ศ. ๒๕๒๙ ชะเอม แก้วคล้าย ได้ให้คำอธิบายเพิ่มเติมไว้ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม ๑ ว่า คำทุกคำที่ปรากฏในจารึกทั้งหมดเป็นภาษาบาลี นอกจาก “สปฺตม” เท่านั้น ที่เป็นภาษาสันสกฤต แต่ว่า ถ้าเส้นอักษร “ป” ไม่ติดกัน ก็อาจจะอ่านเป็น “สนฺตา” ก็ได้

ศิลาจารึกชิ้นนี้คงจะเป็นชิ้นส่วนที่แตกหักจากเสาแปดเหลี่ยมที่ใช้เป็นเสารองพระธรรมจักร ซึ่งในวัฒนธรรมทวารวดีจะพบว่า เสาแปดเหลี่ยมที่ให้รองพระธรรมจักรนี้ จะนิยมจารึกพระธรรมไว้ ตัวอย่างที่สำคัญ เช่น จารึกซับจำปา ๑ ซึ่งมีจารึกพระธรรมไว้ถึง ๔ บท คือ เย ธมฺมาฯ คำพรรณนาถึงพระอริยสัจ ๔ พุทธอุทาน และพระธรรมบท แต่อย่างไรก็ตาม เนื่องจากข้อความที่พบบนจารึกซับจำปา ๓ นี้ ไม่ครบถ้วน และอ่านได้เป็นส่วนน้อย จึงไม่สามารถหาที่มาได้ว่าเป็นข้อความที่นำมาจากพระธรรมบทใด

ไม่ปรากฏหลักฐาน

กำหนดอายุจากรูปอักษรปัลลวะ ได้อายุราวพุทธศตวรรษที่ ๑๒

เรียบเรียงข้อมูลโดย : ตรงใจ หุตางกูร, วชรพร อังกูรชัชชัย และดอกรัก พยัคศรี, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., ๒๕๔๖, จาก :
๑) ชะเอม แก้วคล้าย, “จารึกเมืองซับจำปา ๓,” ใน จารึกโบราณรุ่นแรกพบที่ลพบุรีและใกล้เคียง (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๒๔), ๒๖-๒๗.
๒) ชะเอม แก้วคล้าย, “จารึกซับจำปา ๓,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม ๑ : อักษรปัลลวะ หลังปัลลวะ พุทธศตวรรษที่ ๑๒-๑๔ (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, ๒๕๒๙), ๑๐๓-๑๐๕.

ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๕ (เลขทะเบียน CD; INS-TH-19, ไฟล์; LB_003)