จารึกวัดไตรภูมิ 1

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

นพ. 2

อักษรที่มีในจารึก

ธรรมอีสาน

ศักราช

พุทธศักราช 2357

ภาษา

ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 12 บรรทัด จำนวน 1 ด้าน แตกเป็น 2 ส่วน ส่วนที่ 1 มี 4 บรรทัด ส่วนที่ 2 มี 8 บรรทัด

วัตถุจารึก

ศิลา ประเภทหินทราย

ลักษณะวัตถุ

รูปใบเสมา ชำรุด แตกออกเป็น 2 ส่วน

ขนาดวัตถุ

ส่วนที่ 1 กว้าง 60 ซม. สูง 51.5 ซม. หนา 4 ซม. ส่วนที่ 2 กว้าง 67.5 ซม. สูง 47.5 ซม. หนา 4 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “นพ. 2”
2) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 กำหนดเป็น “จารึกวัดไตรภูมิ”
3) ในหนังสือ ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว กำหนดเป็น “จารึกวัดไตรภูมิ 1”

ปีที่พบจารึก

วันที่ 22 เมษายน พ.ศ. 2524

สถานที่พบ

วัดไตรภูมิ ตำบลชัยบุรี อำเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม

ผู้พบ

เจ้าหน้าที่งานบริการหนังสือภาษาโบราณ กองหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร

ปัจจุบันอยู่ที่

มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร ตำบลธาตุนาเวง อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร

พิมพ์เผยแพร่

1) จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 258-262.
2) ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว (กรุงเทพฯ : คุณพินอักษรกิจ, 2530), 393-395.

ประวัติ

ศิลาจารึกวัดไตรภูมินี้ เป็นจารึกรูปใบเสมาชำรุด แตกออกเป็น 2 ส่วน เจ้าหน้าที่งานบริการหนังสือภาษาโบราณ กองหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร ได้พบเมื่อเดินทางไปสำรวจเอกสารโบราณในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ วิทยาลัยครูสกลนคร จังหวัดสกลนคร ได้ขอยืมจารึกนี้มาจากวัดไตรภูมิ เพื่อใช้เป็นแบบจำลองหลักจารึก และศึกษารูปแบบอักษร

เนื้อหาโดยสังเขป

เจ้าเมืองหงสาวดีพี่น้อง ซื่งย้ายมาจากเมืองหงสา หรือ หงสาวดี อยู่ริมฝั่งแม่น้ำโขงบริเวณไชยบุรี ของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวปัจจุบัน ได้มาตั้งเมืองใหม่บริเวณปากน้ำสงคราม ตั้งชื่อเมืองใหม่ว่า เมืองไชยสุทธิ์อุตมบุรี และพร้อมด้วยเสนามาตย์ ได้พร้อมกันสร้างวัดสุนันทมหาอาราม

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐาน

การกำหนดอายุ

ข้อความจารึกบรรทัดที่ 2 ระบุ พ.ศ. 3257 อันเป็นสมัยที่พระบรมราชา (มัง) ครองเมืองนครพนม (พ.ศ. 2343-2373) ตรงกับสมัยที่พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ปกครองราชอาณาจักรไทย (พ.ศ. 2352-2367)

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2550, จาก :
1) กนกวรรณ โสภณวัฒนวิจิตร, นครพนม (กรุงเทพฯ : ต้นอ้อ, 2543), 17-29.
2) ธวัช ปุณโณทก, “จารึกวัดไตรภูมิ 1,” ใน ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว : ศึกษาทางด้านอักขรวิทยาและประวัติศาสตร์อีสาน (กรุงเทพฯ : คุณพินอักษรกิจ, 2530), 393-395.
3) บุญนาค สะแกนอก, “จารึกวัดไตรภูมิ,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 : อักษรธรรมและอักษรไทย พุทธศตวรรษที่ 19-24 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 258-262.
4) ฝ่ายวิชาการ สำนักพิมพ์โอเดียนสโตร์, 53 พระมหากษัตริย์ไทย : ธ ทรงครองใจไทยทั้งชาติ (กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร์, 2543), 288-308.

ภาพประกอบ

ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2545 (เลขทะเบียน CD; INS-TH-14, ไฟล์; Nph_00800_c)