จารึกวัดพระธาตุพนม 1

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

นพ. 1 จารึกวัดพระธาตุพนม, ศิลาจารึกของเจ้าพระยานคร

อักษรที่มีในจารึก

ไทยน้อย

ศักราช

พุทธศักราช 2157

ภาษา

ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 18 บรรทัด

วัตถุจารึก

หินทราย

ลักษณะวัตถุ

รูปใบเสมา

ขนาดวัตถุ

กว้าง 48 ซม. สูง 63 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “นพ. 1 จารึกวัดพระธาตุพนม”
2) ในหนังสือ ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว กำหนดเป็น “จารึกวัดพระธาตุพนม 2”
3) ในหนังสือ อุรังคนิทาน กำหนดเป็น “ศิลาจารึกของเจ้าพระยานคร”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

ห้องเก็บของภายในวิหารคด วัดพระธาตุพนมวรมหาวิหาร ตำบลธาตุพนม อำเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

ห้องเก็บของภายในวิหารคด วัดพระธาตุพนมวรมหาวิหาร ตำบลธาตุพนม อำเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม

พิมพ์เผยแพร่

1) จดหมายเหตุการบูรณะปฏิสังขรณ์องค์พระธาตุพนม (กรุงเทพฯ : คณะกรรมการดำเนินงานบรรจุพระบรมสารีริกธาตุในองค์พระธาตุพนม, 2522), 29-30.
2) ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว (กรุงเทพฯ : คุนพินอักษรกิจ, 2530), 304-307.
3) อุรังคนิทาน (กรุงเทพฯ : นีลนาราการพิมพ์, 2537), 127-129.

ประวัติ

ตามหนังสือกราบทูลของพระยาพนมนครานุรักษ์ ลงวันที่ 12 ตุลาคม 2463 กราบทูลสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพนั้น ดูเหมือนว่าเพิ่งจะค้นพบและคัดลอกสำเนาส่งมา และในบัญชีสำรวจของกรมศิลปากร พิมพ์ พ.ศ. 2467 กล่าวว่า “หินฝังที่บัลลังก์ของพระวิหารทิศตะวันออก จำนวน 18 บรรทัด ภาษาไทย จ.ศ. 976” ตามหนังสือที่ 259/2495 ของแผนกศึกษาธิการจังหวัดนครพนม แจ้งว่า “ตามที่กรมศิลปากรให้ค้นหาศิลาจารึกที่พระธาตุพนม ที่ประตูตะวันออกวิหารทิศใต้ มีจารึก 6 แห่งๆ ละ 14 บรรทัดนั้น ทางจังหวัดนครพนมหาไม่พบ แต่พบจารึกรายอื่นจึงคัดลอกส่งมา” (จารึกบนแผ่นดินเผา ธาตุพนม 3) ซึ่งไม่ได้กล่าวถึงจารึกพระธาตุพนม 2 แต่อย่างไรก็ตาม น่าเชื่อได้ว่า จารึกหลักนี้ยังคงอยู่จนถึงสมัยพระธาตุพนมล่ม พ.ศ. 2518 ดังปรากฏใน จดหมายเหตุการบูรณะปฏิสังขรณ์องค์พระธาตุพนม พ.ศ. 2522 หน้า 29 ว่า “พระเจ้าเมืองนครพนมได้มาปฏิสังขรณ์วัดพระธาตุพนมเมื่อศักราช 976 ตรงกับ พ.ศ. 2157 และได้ทำจารึกขึ้นแผ่นหนึ่ง กล่าวถึงถาวรวัตถุที่ได้บูรณะ ศิลาจารึกหลักนี้เดิมพบอยู่ที่ใต้ฐานหอพระแก้ว จึงขุดขึ้นมาประดิษฐานไว้ตรงมุมกำแพงแก้วด้านเหนือ ครั้นเมื่อ พ.ศ. 2500 สร้างกำแพงแก้วใหม่ จึงย้ายมาที่เชิงปราสาทหอข้างพระ ด้านหน้าองค์พระธาตุพนม เมื่อองค์พระธาตุพนมล้ม ศิลาจารึกก็ถูกพังทับด้วย” จารึกหลักนี้อ่านครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2463 และส่งมากรุงเทพฯ พร้อมกับสำเนาลายมือลงชื่อผู้อ่านว่า นายจารย์ ธรรมรังสี และ รองอำมาตย์ตรี วาศ สมิตยนตร์ ผู้จด ต่อมา พระเทพรัตนโมลี ได้ศึกษาและพิมพ์เผยแพร่ ครั้งแรกพิมพ์รวมอยู่ในหนังสือ “อุรังคนิทาน” และพิมพ์อีกครั้งในหนังสือ “จดหมายเหตุการบูรณะปฏิสังขรณ์องค์พระธาตุพนม”

เนื้อหาโดยสังเขป

พระยานครพิชิตธานี พร้อมด้วยท้าวพระยาในท้องถิ่นได้บูรณะพระธาตุพนม และสร้างกำแพงแก้วล้อมรอบพระธาตุ รวมทั้งสร้างถาวรวัตถุอื่นๆ อีกด้วย ตอนท้ายได้สาปแช่งผู้ถือสิทธิ์ครอบครอง ทำลายทานวัตถุ อันได้แก่ ทาสโอกาส ที่ดิน ไร่นาของวัด ในครั้งนี้ได้บูรณะเรือนธาตุชั้นที่ 1 และกล่าวถึงการตกแต่งด้วย ซึ่งน่าจะหมายถึงลวดลายจำหลักอิฐรอบเรือนธาตุ

ผู้สร้าง

พระยานครพิชิตราชธานี

การกำหนดอายุ

ข้อความจารึกบรรทัดที่ 1 ระบุ จ.ศ. 976 ซึ่งตรงกับ พ.ศ. 2157 อันเป็นสมัยที่พระวรวงศาธรรมิกราชปกครองราชอาณาจักรล้านช้าง (พ.ศ. 2141-2165)

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2549, จาก :
1) กรมศิลปากร, จดหมายเหตุการบูรณะปฏิสังขรณ์องค์พระธาตุพนม : ณ วัดพระธาตุพนมวรมหาวิหาร อำเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม พ.ศ. 2518-2522 (กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์พิฆเณศ, 2522), 29-30.
2) ธวัช ปุณโณทก, “ศิลาจารึกวัดพระธาตุพนม 2,” ใน ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว : ศึกษาทางด้านอักขรวิทยาและประวัติศาสตร์อีสาน (กรุงเทพฯ : คุณพินอักษรกิจ, 2530), 304-307.
3) พระธรรมราชานุวัตร (แก้ว อุทุมมาลา), อุรังคนิทาน : ตำนานพระธาตุพนม (พิสดาร), พิมพ์ครั้งที่ 10 (กรุงเทพฯ : นีลนาราการพิมพ์, 2537), 127-129.
4) สิลา วีระวงส์, เรียบเรียง ; สมหมาย เปรมจิตต์, แปล, ประวัติศาสตร์ลาว, พิมพ์ครั้งที่ 3 (กรุงเทพฯ : มติชน, 2540), 111-114.

ภาพประกอบ

ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2545 (เลขทะเบียน CD; INS-TH-14, ไฟล์; Nph_0100_c)