จารึกบนตราดินเผาเมืองจันเสน 8 (เลขทะเบียน 2995/38)

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

4/29 ตราดินเผา ทะเบียนเลขที่ 2995/38

อักษรที่มีในจารึก

ปัลลวะ, พราหมีสมัยราชวงศ์คุปตะ

ศักราช

พุทธศตวรรษ 10-11 และ 12

ภาษา

สันสกฤต

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 2 ด้าน มี 2 บรรทัด (ด้านละ 1 บรรทัด)

วัตถุจารึก

ดินเผา

ลักษณะวัตถุ

ตรา (sealings) สีน้ำตาล สภาพชำรุด

ขนาดวัตถุ

เส้นผ่าศูนย์กลาง 4.7 หนา 2.6 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

พิพิธภัณฑ์จันเสน กำหนดเป็น “จส. 2995/38”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

เมืองจันเสน ตำบลจันเสน อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์

ผู้พบ

ชาวบ้านตำบลจันเสน อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์

ปัจจุบันอยู่ที่

พิพิธภัณฑ์จันเสน ตำบลจันเสน อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์

พิมพ์เผยแพร่

1) สังคมและวัฒนธรรมจันเสน เมืองแรกเริ่มในลุ่มลพบุรี-ป่าสัก (กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์เรือนแก้วการพิมพ์, 2539), 190-197.
2) การศึกษาความหมายและรูปแบบของตราประทับ สมัยแรกเริ่มประวัติศาสตร์ใน พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ อู่ทอง อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี (กรุงเทพฯ : บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2547), 170-172.

ประวัติ

ตราดินเผาชิ้นนี้ถูกพบในบริเวณเนินดินที่เรียกว่า “โคกจันเสน” ภายในเมืองโบราณจันเสน อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์ ชาวบ้านได้พบตราดินเผาจำนวนหนึ่งขณะทำการเกษตรกรรม จึงนำมาถวายแก่วัดจันเสนซึ่งมีการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ในเวลาต่อมา จารึกนี้มีลักษณะเป็นรอยนูนต่ำขึ้นมาจากพื้นผิวของตราดินเผา โดยปรากฏทางด้านหน้าและด้านข้าง จารึกทางด้านหน้าอยู่ใต้ภาพโคนอนหมอบ ตรีศูล และครุฑ (ด้านบนของโคเป็นรูปพระจันทร์เสี้ยว) ศ. ดร. พิริยะ ไกรฤกษ์ กล่าวไว้ในบทความเรื่อง “ศิลปโบราณวัตถุพบที่จังหวัดนครสวรรค์ ก่อนพุทธศตวรรษที่ 19” ในหนังสือ นครสวรรค์ : รัฐกึ่งกลาง ว่า ภาพในลักษณะดังกล่าวเลียนแบบมาจาก เหรียญทองแดงในสมัยพระเจ้าจันทรคุปตะที่ 2 ของอินเดีย (พ.ศ. 923-957) มีการอ่าน-แปล และตีพิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2539 ในบทความชื่อ “จารึกดินเผาประทับตรา อักษรปัลลวะ ภาษาสันสกฤต ประมาณพุทธศตวรรษที่ 14” โดย ชะเอม แก้วคล้าย ในหนังสือ สังคมและวัฒนธรรมจันเสน เมืองแรกเริ่มในลุ่มลพบุรี-ป่าสัก ซึ่งจัดพิมพ์ขึ้นเพื่อนำรายได้บำรุงพิพิธภัณฑ์จันเสน ต่อมา ใน พ.ศ. 2547 มีอ่านจารึกดังกล่าวอีกครั้ง โดย Prof. Dr. Ravindra Vasishtha จากมหาวิทยาลัย Delhi ผศ. ดร. จิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา ผศ. กรรณิการ์ วิมลเกษม และ อ. ชัยณรงค์ กลิ่นน้อย จากภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร ข้อมูลเกี่ยวกับจารึกรวมทั้งคำอ่าน-คำแปลในครั้งล่าสุดนี้ปรากฏใน วิทยานิพนธ์เรื่อง “การศึกษาความหมายและรูปแบบของตราประทับสมัยแรกเริ่มประวัติศาสตร์ ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ อู่ทอง อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี” ของ อนันต์ กลิ่นโพธิ์กลับ ซึ่งเป็นการศึกษาความหมายและลักษณะทางประติมานวิทยา พื่อศึกษาเปรียบเทียบและเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของตราประทับ ที่พบในเมืองอู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี กับเมืองโบราณอื่นๆ ตราประทับที่พบมีทั้งที่ปรากฏตัวอักษรและเป็นรูปภาพต่างๆ โดยแบ่งออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่ ตราประทับ (seals) คือ ตราที่ต้องนำไปประทับบนวัสดุอื่น จึงจะได้ภาพหรืออักษรที่เกิดจากการกดประทับในด้านกลับกัน และตรา (sealings) ซึ่งมีรูปหรืออักษรในด้านที่สามารถอ่านได้โดยไม่ต้องกดประทับ อย่างไรก็ตาม ความคิดเห็นในเรื่องอายุของตัวอักษรรวมไปถึงคำอ่าน-คำแปล ยังไม่เป็นที่ยุติ

เนื้อหาโดยสังเขป

เนื้อหาด้านที่ 1 จากการแปล 2 ครั้ง มีความแตกต่างกันเล็กน้อย กล่าวคือ เทิม มีเต็ม แปลว่า “พระศิวะ พระพรหม และ พระวิษณุ” ในขณะที่ Prof. Dr. Ravindra Vasishtha และ ผศ. ดร. จิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา แปลว่า “พระศิวะผู้ยิ่งใหญ่” สำหรับเนื้อหาด้านที่ 2 จากการแปลของ เทิม มีเต็ม คือ “สายสัมพันธ์ประจำเผ่า” ส่วนท่านอื่นๆ ยังไม่สามารถวินิจฉัยได้

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐาน

การกำหนดอายุ

ด้านที่ 1 กำหนดอายุจากรูปแบบอักษรพราหมีสมัยราชวงศ์คุปตะ ซึ่งมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 10-11 ส่วนด้านที่ 2 นั้น ผศ. กรรณิการ์ วิมลเกษม วิเคราะห์ว่าเป็นอักษรปัลลวะ อายุราวพุทธศตวรรษที่ 12 ในขณะที่ Prof. Dr. Ravindra Vasishtha และ ผศ. ดร. จิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา สันนิษฐานว่าเป็นอักษรพราหมี ภาษาปรากฤต แต่ยังไม่สามารถวินิจฉัยถึงอายุได้

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย: ตรงใจ หุตางกูร, นวพรรณ ภัทรมูล และพันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2549, จาก:
1) ชะเอม แก้วคล้าย, “จารึกดินเผาประทับตรา อักษรปัลลวะ ภาษาสันสกฤต ประมาณพุทธศตวรรษที่ 14,” ใน สังคมและวัฒนธรรมจันเสน เมืองแรกเริ่มในลุ่มลพบุรี-ป่าสัก = Chansen : a social and cultural history (กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์เรือนแก้วการพิมพ์, 2539), 190-197.
2) พิเศษ เจียจันทร์พงษ์, “ตราดินเผาจากโคกจันเสน,” ใน สังคมและวัฒนธรรมจันเสน เมืองแรกเริ่มในลุ่มลพบุรี-ป่าสัก = Chansen : a social and cultural history (กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์เรือนแก้วการพิมพ์, 2539), 168-187.
3) อนันต์ กลิ่นโพธิ์กลับ, การศึกษาความหมายและรูปแบบของตราประทับสมัยแรกเริ่มประวัติศาสตร์ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ อู่ทอง อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี (กรุงเทพฯ : บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2547), 93-194.

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายจารึกจาก : การศึกษาความหมายและรูปแบบของตราประทับสมัยแรกเริ่มประวัติศาสตร์ใน พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ อู่ทอง อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี (กรุงเทพฯ : บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2547)