จารึกลานทอง วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ สุพรรณบุรี

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

สพ. 5

อักษรที่มีในจารึก

ขอมธนบุรี-รัตนโกสินทร์

ศักราช

พุทธศตวรรษ 24

ภาษา

บาลี

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 5 บรรทัด

วัตถุจารึก

ทองคำ

ลักษณะวัตถุ

แผ่นสี่เหลี่ยมผืนผ้าลักษณะเดียวกับใบลาน

ขนาดวัตถุ

กว้าง 11.5 ซม. ยาว 58 ซม. หนัก 128.5 กรัม (มีการจารเป็นลวดลายกนกเครือเถาบริเวณขอบทั้ง 4 ด้าน)

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “สพ. 5”
2) กองพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กำหนดเป็น “จารึกเลขที่ 1/6”
3) ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 3 กำหนดเป็น “หลักที่ 47 จารึกลานทองวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ”
4) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 กำหนดเป็น “จารึกวัดพระศรีรัตนมหาธาตุสุพรรณบุรี“

ปีที่พบจารึก

สมัยรัชกาลที่ 6

สถานที่พบ

วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ตำบลรั้วใหญ่ อำเภอเมือง จังหวัดสุพรรณบุรี

ผู้พบ

พระยาสุนทรบุรี (อี้ กรรณสูต) ผู้ว่าราชการจังหวัดสุพรรณบุรีในขณะนั้น

ปัจจุบันอยู่ที่

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ถนนหน้าพระธาตุ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

พิมพ์เผยแพร่

1) ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 3 (พระนคร : สำนักนายกรัฐมนตรี, 2508), 75-76.
2) จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2529), 160-164.

ประวัติ

ใน พ.ศ. 2456 (สมัยรัชกาลที่ 6) มีการลักลอบนำโบราณวัตถุขึ้นมาจากกรุพระปรางค์วัดพระศรีรัตนมหาธาตุสุพรรณบุรี พระยาสุนทรบุรี (อี้ กรรณสูต) ผู้ว่าราชการจังหวัดสุพรรณบุรีในขณะนั้นจึงแต่งตั้งคณะกรรมการไปควบคุมการขุดกรุ ได้แก่ ขุนบวรเวชกิจ แพทย์จังหวัด นายเสถียร (ไม่ทราบนามสกุล) แพ่ง ขุนวิมล ธุระประมาณ สุขาภิบาล และ นายเปล่ง สุพรรณโรจน์ ได้พบลานทองจารึกจำนวน 4 แผ่น พร้อมทั้งพระอีกจำนวนมาก ต่อมา มีการถวายแด่สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เมื่อครั้งทรงดำรงตำแหน่งนายกราชบัณฑิตยสภา และเมื่อวันที่ 30 มกราคม พ.ศ. 2526 เจ้าหน้าที่งานบริการหนังสือภาษาโบราณ กองหอสมุดแห่งชาติ ได้สำรวจและคัดจำลองอักษรจากจารึกดังกล่าว

เนื้อหาโดยสังเขป

พระราชาองค์หนึ่งโปรดให้สร้างสถูปและบรรจุพระบรมธาตุ ต่อมาพระโอรสของกษัตริย์พระองค์นั้นได้ทำการปฏิสังขรณ์และบรรจุพระบรมธาตุรวมทั้งบูชาด้วยเครื่องบูชาต่างๆ เช่น ทองคำ โดยตั้งความปรารถนาขอให้ได้เป็นพระพุทธเจ้าในอนาคต

ผู้สร้าง

พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) ?

การกำหนดอายุ

หอสมุดแห่งชาติสันนิษฐานว่าน่าจะจารึกขึ้นในระหว่างพุทธศตวรรษที่ 24 โดยพิจารณาจากลักษณะรูปอักษร นายคงเดช ประพัฒน์ทอง ผู้แปลคำจารึกได้อธิบายไว้ว่า จารึกนี้ สร้างขึ้นในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) กล่าวถึงพระเจดีย์ที่ทรงสร้าง ซ่อมเจดีย์องค์เดิมที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ 1) ทรงสร้างไว้ อย่างไรก็ตามได้มีผู้คัดค้านความคิดนี้โดยแสดงความเห็นว่า เจดีย์องค์นี้น่า จะถูกสร้างขึ้นก่อนการสร้างกรุงศรีอยุธยา โดยใช้หลักฐานทางด้านประวัติศาสตร์และประวัติศาสตร์ศิลปะอ้างอิง แต่ผู้สร้างจารึกน่าจะเป็นบุคคลที่ 3 ซึ่งไม่ใช่กษัตริย์และพระโอรสที่ถูกอ้างถึงในจารึก เนื่องจากเห็นว่าไม่ใช่วิสัยของกษัตริย์ที่จะยกย่องตนเองดังที่ปรากฏในจารึก ข้อคิดเห็นดังกล่าวตีพิมพ์ในบทความชื่อ “ลานทองจารึกวัดพระศรีรัตนมหาธาตุสุพรรณบุรี” โดย มนัส โอภากุล ใน วารสารศิลปวัฒนธรรม เมื่อ พ.ศ. 2533 ต่อมา ศ. ดร. สันติ เล็กสุขุม ได้กำหนดอายุของเจดีย์องค์ดังกล่าวไว้ในหนังสือ ศิลปะอยุธยา ซึ่งตีพิมพ์ใน พ.ศ. 2542 ว่าเป็นเจดีย์ทรงปรางค์ที่มีอายุราวครึ่งหลังของพุทธศตวรรษที่ 20 อนึ่ง ใน พ.ศ. 2456 (สมัยรัชกาลที่ 6) มีการจารึกคำแปลของจารึกลานทองนี้ลงในแผ่นหินชนวน (ดูรายละเอียดได้ใน “จารึกบนแผ่นหินชนวน วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ สุพรรณบุรี”) ในคำแปลดังกล่าวปรากฏคำว่า “กรุงโยชราช” ซึ่ง ประสาร บุญประคอง ได้แสดงความเห็นว่าน่าจะหมายถึง กรุงศรีอยุธยา นอกจากนี้ ในคำอ่าน-แปลครั้งแรกของจารึกลานทองนี้ ใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 3 ได้แปลว่า “อโยธยา” อย่างไรก็ตาม ในฐานข้อมูลนี้ ได้กำหนดอายุโดยยึดตามข้อมูลที่มีการตีพิมพ์ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 5 ซึ่งเป็นการกำหนดอายุจากรูปอักษร หอสมุดแห่งชาติกำหนดอายุโดยสันนิษฐานจากรูปอักษรว่าน่าจะสร้างขึ้นในราวพุทธศตวรรษที่ 24

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2548, จาก :
1) ก่องแก้ว วีระประจักษ์, คงเดช ประพัฒน์ทอง และบุญเลิศ เสนานนท์, “จารึกวัดพระศรีรัตนมหาธาตุสุพรรณบุรี,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 4 : อักษรขอม พุทธศตวรรษที่ 17-18 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 160-164.
2) ฉ่ำ ทองคำวรรณ, “หลักที่ 47 จารึกลานทองวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ จังหวัดสุพรรณบุรี,” ใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 3 : ประมวลจารึกที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก และภาคกลางของประเทศไทย อันจารึกด้วยอักษรและภาษาไทย, ขอม, มอญ, บาลีสันสกฤต (พระนคร : คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และโบราณคดี สำนักนายกรัฐมนตรี, 2508), 75-76.
3) มนัส โอภากุล, “ลานทองจารึกวัดพระศรีรัตนมหาธาตุสุพรรณบุรี,” ศิลปวัฒนธรรม 10, 11 (สิงหาคม 2533), 24-32.