จารึกดวงตราประทับจากปราสาทเขาน้อย

ขอมโบราณ

พุทธศตวรรษ ๑๖

จำนวนด้าน ๑ ด้าน มี ๑ บรรทัด

เหล็กหุ้มสำริด

ดวงตราประทับ

เส้นผ่าศูนย์กลาง ๑๕ มิลลิเมตร

๑) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “ปจ. ๒๘”
๒) ในวารสารศิลปากร ปีที่ ๓๒ ฉบับที่ ๖ (มกราคม-กุมภาพันธ์ ๒๕๓๒) กำหนดเป็น “จารึกดวงตราประทับจากปราสาทเขาน้อย”

มกราคม ๒๕๓๒

ปราสาทเขาน้อย วัดเขาน้อยสีชมพู บ้านเขาน้อย ตำบลคลองน้ำใส อำเภออรัญประเทศ (ข้อมูลเดิมว่า จังหวัดปราจีนบุรี) จังหวัดสระแก้ว

เจ้าหน้าที่กองโบราณคดี

ไม่ปรากฏหลักฐาน

วารสารศิลปากร ปีที่ ๓๒ ฉบับที่ ๖ (มกราคม-กุมภาพันธ์ ๒๕๓๒) : ๒๒-๒๓.

จารึกดวงตราประทับนี้ เจ้าหน้าที่กองโบราณคดีได้พบ ขณะทำการขุดค้น ณ บริเวณปราสาทเขาน้อย อำเภออรัญประเทศ จังหวัดปราจีนบุรี ลักษณะของจารึกเป็นดวงตราประทับรูปวงกลม อยู่ที่ปลายด้าม วัตถุคล้ายมีด ทำด้วยเหล็กหุ้มด้วยสำริดขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ๑๕ มิลลิเมตร

เป็นจารึกบนดวงตราประทับ มีจารึกคำเดียวคือ “เกฺษะ” ซึ่งแปลความหมายได้หลายอย่าง แต่ความหมายที่เหมาะสมและกลมกลืนที่สุดคือ พึงอนุญาต, ควรอนุญาต สันนิษฐานว่าดวงตราประทับนี้น่าจะใช้เป็นคำสั่งของผู้มีอำนาจ เพื่ออนุญาตให้บุคคลใดบุคคลหนึ่งทำกิจอย่างใดอย่างหนึ่ง เป็นต้น

ไม่ปรากฏหลักฐาน

๑. อักษร “ก” ของจารึกดวงตราประทับ มีรูปใกล้เคียงกับอักษร “ก” ในจารึกบ้านพังพวย จังหวัดปราจีนบุรี (ข้อมูลปัจจจุบันเป็น จังหวัดสระแก้ว) ต่างกันแต่ไส้กลางของรูปอักษรจารึกบ้านพังพวยจะจดกับส่วนโค้งของเส้นบนเท่านั้น แต่จะเหมือนกันทุกประการกับอักษร “ก” ในจารึกวัดตาพระยา จังหวัดปราจีนบุรี (ข้อมูลปัจจุบันเป็น จังหวัดสระแก้ว) ซึ่งมีอายุอยู่ในพุทธศตวรรษที่ ๑๖
๒. ลักษณะการซ้อนของพยัญชนะ “กฺ” “ษ” = “กฺษ” ในจารึกดวงตราประทับ กับการซ้อน “กฺ” “ษ” “กฺษ” ของจารึกวัดตาพระยาเหมือนกันมาก จะต่างกันเพียงเล็กน้อยเฉพาะจุดม้วนที่ส่วนล่างของเส้นอักษร “ษ” เท่านั้น คงเนื่องจากจารึกดวงตราประทับมีเนื้อที่แคบ จึงไม่สามารถทำรูปม้วนได้ หรือไม่ก็ชำรุดหักหายไป

เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., ๒๕๔๘, จาก :
ชะเอม แก้วคล้าย, “จารึกดวงตราประทับจากปราสาทเขาน้อย,” ศิลปากร ๓๒, ๖ (มกราคม-กุมภาพันธ์ ๒๕๓๒) : ๒๒-๒๓.

ภาพคัดจำลองอักษรจารึกจาก : วารสารศิลปากร ปีที่ ๓๒ ฉบับที่ ๖ (มกราคม-กุมภาพันธ์ ๒๕๓๒)