ประสาร บุญประคอง (พ.ศ. 2517)

คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี (พ.ศ. 2517)

1. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : อนุสาวรีย์รูปปืนใหญ่ บริเวณเขาเต่า ภายในวัดประยูรวงศาวาส กรุงเทพฯ
2. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) หรือสมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่ (พ.ศ. 2331-2398) มีชีวิตอยู่ในสมัย ร. 1-ร. 4 เป็นบุตรของเจ้าพระยามหาเสนา (บุนนาค) กับเจ้าคุณพระราชพันธ์ (นวล) เป็นขุนนางที่มีบทบาทมาก ในระหว่างที่ดำรงตำแหน่งเจ้าพระยาพระคลัง ได้ยกทัพปราบกบฏและออกศึกสำเร็จหลายครั้ง เช่น ศึกเจ้าอนุวงศ์เวียงจันทน์ ศึกเขมร, ญวน กบฏจีน นอกจากนี้ยังเป็นผู้ที่ให้มีระบบการจัดเก็บภาษีอากรและการค้าของหลวงในสมัย ร. 3 ต่อมาในสมัย ร. 4 ได้ขึ้นเป็นสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ เป็นผู้สำเร็จราชการหัวเมืองปักษ์ใต้ฝ่ายใต้ฝ่ายเหนือทั้ง 4 ทิศ ผลงานสำคัญในช่วงเวลาดังกล่าวคือ การเจรจาเรื่องสนธิสัญญาเบาริ่ง กับประเทศอังกฤษ
3. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : คือ จุลศักราช 1198 (ตรงกับ พ.ศ. 2379) รัชกาลสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3)
4. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : ปัจจุบันคือ วัดประยูรวงศาวาสวรวิหาร เป็นพระอารามหลวง ชั้นโทตั้งอยู่เชิงสะพานพระพุทธยอดฟ้า ฝั่งธนบุรี แขวงวัดกัลยาณ์ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานครชาวบ้านเรียกกันว่า วัดรั้วเหล็ก เพราะสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุญนาค) (สมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่) สั่งรั้วเหล็ก มาจากอังกฤษเพื่อน้อมเกล้าฯ ถวายรัชกาลที่ 3 ใช้เป็นกำแพงในพระบรมมหาราชวัง แต่ไม่โปรด จึงขอรับพระราชทานมาใช้เป็นกำแพงวัดแทน โดยเอาน้ำตาลทรายน้ำหนักเท่าน้ำหนักเหล็กไปแลกพระวิหารเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธนาคน้อย นอกจากนี้ยังมีพระเจดีย์ใหญ่เป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุและอัฐิคนในตระกูลบุนนาค ภูเขาจำลองหรือเขาเต่าก่อด้วยหินอยู่ข้างประตูทางเข้าวัด มีโบสถ์และเจดีย์ขนาดเล็กบนยอด บริเวณข้างล่างมีสระน้ำเป็นที่อาศัยของเต่าจำนวนมาก ข้างสระน้ำมีอนุสาวรีย์รูปปืนใหญ่ เป็นอนุสรณ์ถึงเหตุการณ์คราวฉลองวัดเมื่อ พ.ศ. 2380 ซึ่งมีคนตายจากการที่ปืนระเบิด
5. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : พิราลัย หมายถึง ตาย (เป็นคำที่ใช้กับสมเด็จเจ้าพระยา)
6. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : พระยาภาสกรวงศ์ เดิมชื่อ พร (พร บุนนาค) เนื่องจากคลอดที่เมืองชุมพร มีชีวิตอยู่ในสมัย ร. 4-ร. 6 เป็นบุตรคนสุดท้องของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์กับหม่อมอิน ได้รับการศึกษาที่วัดประยูรวงศาวาสซึ่งเป็นวัดของตระกูลบุนนาค ต่อมาได้ไปเรียนต่อที่ประเทศอังกฤษ 3 ปี ทรงมีบทบาทในด้านการต่างประเทศ เช่น ทรงรับราชการเป็นราชเลขาธิการ เชิญพระกระแสรับสั่งเจรจากับชาวต่างชาติ เป็นเอกอัครราชทูตเป็นเสนาบดีว่าการต่างประเทศ นอกจากนี้ ยังเคยดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมศุลกากร เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย เสนาบดีกระทรวงธรรมการ เป็นต้น
7. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : คือ จุลศักราช 1247 (ตรงกับ พ.ศ. 2428)