ประสาร บุญประคอง (พ.ศ. 2510)

คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี (พ.ศ. 2510)

1. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : ศุภมัสดุ มาจากภาษาสันสกฤตคำว่า ศุภํ + อัสตุ หมายถึง ขอความดี/ความงามจงมี
2. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : 2271 ตรงกับรัชกาลพระเจ้าท้ายสระ (พ.ศ. 2251-2275)
3. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : ศก หมายถึง ปี
4. ประสาร บุญประคอง : อชสังวัจฉร หมายถึง ปีมะแม
5. ประสาร บุญประคอง : วิศาขมาส หมายถึง เดือนหก
6. ประสาร บุญประคอง : ศุกลปักษ์ หมายถึง ข้างขึ้น
7. ประสาร บุญประคอง : อัฐมีดิถี หมายถึง ขึ้น 8 ค่ำ
8. ประสาร บุญประคอง : จันทวาร หมายถึง วันจันทร์
9. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : พระบาทพระศรีสรรเพชญ สมเด็จเอกาทศรุทอิศวร บรมนารถบรมบพิตร พระพุทธเจ้าอยู่หัว พระเจ้าปราสาททอง พระเจ้าช้างเนียม พระเจ้าช้างเผือก เป็นชื่อที่ใช้เรียกกษัตริย์ไม่ใช่ชื่อเฉพาะ ในที่นี้ หมายถึง พระเจ้าท้ายสระ
10. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : ทศพิธราชธรรม ธรรมสำหรับพระเจ้าแผ่นดิน 10 ประการ ได้แก่
(1) ทาน การให้ทรัพย์สินสิ่งของ
(2) ศีล ประพฤติดีงาม
(3) ปริจจาคะ ความเสียสละ
(4) อาชชวะ ความซื่อตรง
(5) มัททวะ ความอ่อนโยน
(6) ตบะ ความทรงเผากิเลสตัณหา ไม่หมกมุ่นในความสุขสำราญ
(7) อักโกธะ ความไม่กริ้วโกรธ
(8) อวิหิงสา ความไม่ข่มเหงเบียดเบียน
(9) ขันติ ความอดทนเข็มแข็งไม่ท้อถอย
(10) อวิโรธนะ ความไม่คลาดธรรม
11. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : กอปร หมายถึง ประกอบ
12. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : ชะลอ หมายถึง ลากของหนักให้ค่อยๆ เคลื่อนที่
13. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : พระพุทธไสยาสน์ อยู่ในอริยาบทบรรทม ตะแคงขวา หลับพระเนตร พระเศียรหนุนพระเขนย (หมอน) พระหัตถ์ซ้ายทาบไปตามพระวรกายเบื้องซ้าย ฝ่าพระหัตถ์ขวารองรับพระเศียร พระบาทซ้ายซ้อนทับบนพระบาทขวา
14. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : อาราม หมายถึง วัด
15. ประสาร บุญประคอง : อุทกอันตราย หมายถึง อันตรายแห่งน้ำ (เช่นน้ำเซาะตลิ่ง เป็นต้น)
16. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : คงคา หมายถึง แม่น้ำ ในที่นี้คือแม่น้ำน้อย สาขาของ แม่น้ำเจ้าพระยาซึ่งไหลผ่านบริเวณดังกล่าว
17. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : มรรคา หมายถึง ทาง
18-19. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : เส้น เป็นมาตราวัดเท่ากับ 20 วา 1 วาเท่ากับ 4 ศอก (2 เมตร)
20. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : ถาปนา (สถาปนา) หมายถึง ตั้งขึ้น
21. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : โบราณาวาส มาจาก โบราณ + อาวาส หมายถึง วัดเก่าแก่
22. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : วัดตลาด คือวัดป่าโมกข์ จ. อ่างทอง ในปัจจุบัน
23. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : มาน หมายถึง มี
24. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : พระบัณฑูร หมายถึง คำสั่ง
25. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : พระราชสงคราม เป็นผู้มีบทบาทมากในการชะลอพระพุทธไสยาสน์ครั้งนี้ ในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ ระบุว่า อธิการวัดป่าโมกได้บอกแก่พระยาราชสงครามเรื่องที่ตลิ่งพังชิดพระวิหาร ซึ่งพระพุทธไสยาสน์อาจตกน้ำภายในหนึ่งปี พระยาราชสงครามจึงนำความเข้ากราบทูลพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ และเสนอวิธีการชะลอ แต่พระอนุชาธิราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคล ไม่ทรงเห็นชอบด้วย เนื่องจากทรงเห็นว่าเป็นเรื่องใหญ่ เกรงว่าจะไม่สำเร็จ แต่พระราชสงครามผู้นี้ถึงกับยอมถวายชีวิตเป็นเดิมพัน พระราชสงครามท่านนี้ เป็นผู้ที่พระเจ้าอยู่หัวท้ายสระทรงโปรดปรานมาก เนื่องจากเคยมีความดีความชอบเป็นผู้ควบคุมการขุดคลองมหาชัยให้เสร็จได้ภายในเวลาเพียงเดือนเดียว
26. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : วิหาร ในสมัยพุทธกาลหมายถึงที่อยู่ของสงฆ์ แต่ต่อมาความหมายเปลี่ยนไป โดยมักหมายถึงอาคารที่ประดิษฐานพระพุทธรูปคู่กับโบสถ์
27. ประสาร บุญประคอง : เชษฐมาส หมายถึง เดือน 7
28. ประสาร บุญประคอง : กาฬปักษ์ หมายถึง ข้างแรม
29. ประสาร บุญประคอง : ปัญจมีดิถี หมายถึง แรม 5 ค่ำ
30. ประสาร บุญประคอง : อาทิตยวาร หมายถึง วันอาทิตย์
31. ประสาร บุญประคอง : เพลารุ่งแล้วนาฬิกา 7 บาท หมายถึง เวลา 6 โมงเช้า 42 นาที (1 บาท เท่ากับ 6 นาที)
32. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : พุทโธรส หมายถึง พระสงฆ์
33. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : อธิการ หมายถึง เจ้าอาวาส
34. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : จตุปาริสุทธิศีล หมายถึง ศีลบริสุทธิ์ 4 ข้อ
35. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : เอกจิตร หมายถึง น้ำหนึ่งใจเดียวกัน
36. พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร : พุทโธวาท มาจาก พุทธ + โอวาท หมายถึง คำสอนของพระพุทธเจ้า