ชะเอม แก้วคล้าย (พ.ศ. 2529)

ชะเอม แก้วคล้าย (พ.ศ. 2529)

กองหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร (พ.ศ. 2529)

1. ชะเอม แก้วคล้าย : “เยตุปฺปภวา” เป็นการจารึกผิดพลาด เพราะจารึกอื่นๆ จะเป็น “เหตุปฺปภวา” เนื่องจากรูปอักษร “ย” ชัดเจน ไม่อาจอ่านเป็น “เห” ได้ อรรถกถาพระวินัยปิฎก มหาวรรค อรรถกถามหาขันธกะ สารีปุตตโมคคัลลานบรรพชา
(1) “เย ธมฺมา เหตุปฺปภวา” มีความว่า เบญจขันธ์ ชื่อว่า ธรรม มีเหตุเป็นแดนเกิด พระเถระแสดงทุกขสัจ แก่สารีบุตรนั้นด้วยคำนั้น
(2) “เตสํ เหตุ ํ ตถาคโต อาห” มีความว่า สมุทยสัจ ชื่อว่า เหตุแห่งเบญจขันธ์นั้น พระเถระแสดงว่า พระตถาคตตรัสสมุทยสัจนั้นด้วย
(3) “เตสญฺจ โย นิโรโธ” มีความว่า พระตถาคตตรัสความดับคือความไม่เป็นไปแห่งสัจจะแม้ทั้ง 2 นั้นด้วย พระเถระแสดงนิโรธสัจแก่สารีบุตรนั้นด้วยคำนั้น ส่วนมรรคสัจ แม้ท่านไม่ได้แสดงรวมไว้ในคาถานี้ ก็เป็นอันแสดงแล้วโดยนัย เพราะว่าเมื่อกล่าวนิโรธ มรรค ซึ่งเป็นเหตุให้ถึงนิโรธนั้น ก็เป็นอันกล่าวด้วย อีกอย่างหนึ่ง ในบาทคาถาว่า “เตสญฺจ โย นิโรโธ” นี้ สัจจะแม้ 2 เป็นอันพระเถระแสดงแล้ว อย่างนี้ว่า ความดับแห่งสัจจะทั้ง 2 นั้น และอุบายแห่งความดับแห่งสัจจะทั้ง 2 นั้น ฉะนี้แล บัดนี้ พระเถระเมื่อจะยังเนื้อความนั้นนั่นแลให้รับกัน จึงกล่าวว่า “เอวํ วาที มหาสมโณติ” คือ พระมหาสมณะมีปกติตรัสอย่างนี้