จารึกที่อนุสาวรีย์สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ 1

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

หลักที่ 227 จารึกบนหินอ่อน

อักษรที่มีในจารึก

ไทยธนบุรี-รัตนโกสินทร์

ศักราช

พุทธศักราช 2423

ภาษา

ไทย, อังกฤษ

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 4 ด้าน มี 63 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 14 บรรทัด ด้านที่ 2 มี 16 บรรทัด ด้านที่ 3 มี 17 บรรทัด ด้านที่ 4 มี 16 บรรทัด

วัตถุจารึก

หินอ่อนสีขาว

ลักษณะวัตถุ

แผ่นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า

ขนาดวัตถุ

กว้าง 41.5 ซม. สูง 132 ซม. หนา 5 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 2 กำหนดเป็น "หลักที่ 227 จารึกบนหินอ่อน"

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

อนุสาวรีย์สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ ในพระราชอุทยานสราญรมย์ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

อนุสาวรีย์สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ ในพระราชอุทยานสราญรมย์ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

พิมพ์เผยแพร่

ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 2 (พระนคร : สำนักนายกรัฐมนตรี, 2521), 96-99.

ประวัติ

จารึกหลักนี้ ตรี อมาตยกุล และ ประสาร บุญประคอง เป็นผู้อ่าน โดยมีการตีพิมพ์ลงใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 2 ใน พ.ศ. 2521 โดยเรียกว่า “หลักที่ 227 จารึกบนหินอ่อน” อนุสาวรีย์แห่งนี้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดสร้างขึ้นในบริเวณพระราชอุทยานสราญรมย์ เพื่อเป็นที่ระลึกแด่สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์และสมเด็จเจ้าฟ้าหญิงกรรณาภรณ์เพ็ชรรัตน์ ซึ่งสวรรคตจากอุบัติเหตุเรือล่ม ขณะเสด็จพระราชดำเนินยังพระราชวังบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เมื่อ พ.ศ. 2423 (ดูรายละเอียดเพิ่มเติมในเชิงอรรถอธิบาย) มีจารึก 4 ด้าน ด้านที่ 1 เป็นร้อยแก้ว ด้านที่ 2 และ 4 เป็นร้อยกรอง ส่วนด้านที่ 3 เป็นภาษาอังกฤษ จารึกด้วยอักษรโรมัน สมเด็จเจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ ได้เสด็จชักเชือกเปิดผ้าคลุมอนุสาวรีย์แห่งนี้เมื่อวันที่ 28 มิถุนายน พ.ศ. 2426 นอกจากอนุสาวรีย์ในบริเวณพระราชอุทยานสราญรมย์แล้ว รัชกาลที่ 5 ยังโปรดให้สร้างอนุสาวรีย์ที่พระราชวังบางปะอินด้วย (ดูรายละเอียดได้ใน “จารึกอนุสาวรีย์สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรีตน์ 2”)

เนื้อหาโดยสังเขป

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้สร้างอนุสาวรีย์ เพื่อเป็นที่ระลึกแด่สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์และสมเด็จเจ้าฟ้าหญิงกรรณาภรณ์เพ็ชรรัตน์ ซึ่งสวรรคตเมื่อ พ.ศ. 2423 โดยมีการกล่าวถึงพระราชประวัติของทั้งสองพระองค์และพรรณนาถึงความโศกเศร้าของรัชกาลที่ 5

ผู้สร้าง

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (ร. 5) แห่งราชวงศ์จักรี

การกำหนดอายุ

กำหนดจากศักราชที่ปรากฏในจารึกว่า “จุลศักราช 1242” ตรงกับ พ.ศ. 2423 ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (ร. 5) แห่งราชวงศ์จักรี (ครองราชย์ พ.ศ. 2411-2453)

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2548, จาก :
1) ตรี อมาตยกุล และประสาร บุญประคอง, "หลักที่ 227 จารึกบนหินอ่อน," ใน ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 6 ตอนที่ 2 : ประมวลจารึกสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออก และภาคกลาง (กรุงเทพฯ : คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี, 2521), 96-99.
2) ส. พลายน้อย, วังเจ้านาย (กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2539).
3) ส. พลายน้อย, พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดา, พิมพ์ครั้งที่ 4 (กรุงเทพฯ : รวมสาสน์, 2541).
4) สมบัติ จำปาเงิน, สมบัติ จำปาเงิน, รัชกาลที่ 5 : พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระปิยมหาราช (กรุงเทพฯ : 2020 เวิลด์ มีเดีย จำกัด, [2541]).

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายจารึกจาก : โครงการพัฒนาฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), สำรวจเมื่อ 26-28 มิถุนายน 2550