จารึกเหรียญเงินทวารวดี (เมืองดงคอน 3)

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

เหรียญตรารูปแม่วัวและลูกวัวหันหน้าไปทางซ้าย/จารึกอักษรปัลลวะ ภาษาสันสกฤต

อักษรที่มีในจารึก

ปัลลวะ

ศักราช

พุทธศตวรรษ 12

ภาษา

สันสกฤต

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 2 บรรทัด

วัตถุจารึก

เงิน

ลักษณะวัตถุ

เหรียญทรงกลมแบน ด้านหนึ่งมีจารึกอักษร อีกด้านหนึ่งมีรูปแม่วัวกับลูกวัว

ขนาดวัตถุ

เส้นผ่าศูนย์กลาง 2 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

ในวารสาร ศิลปากร ปีที่ 34 ฉบับที่ 2 (มีนาคม-เมษายน 2534) เรียกว่า “เหรียญตรารูปแม่วัวและลูกวัวหันหน้าไปทางซ้าย/จารึกอักษรปัลลวะ ภาษาสันสกฤต”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

แหล่งโบราณคดีเมืองดงคอน บ้านดงคอน ตำบลดงคอน อำเภอสรรคบุรี จังหวัดชัยนาท

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

ไม่ปรากฏหลักฐาน

พิมพ์เผยแพร่

1) โบราณคดีเมืองดงคอน (กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้งกรุ๊พ จำกัด, 2530), 24-25.
2) วารสารศิลปากร ปีที่ 34 ฉบับที่ 2 (มีนาคม-เมษายน 2534) : 77.

ประวัติ

เหรียญเงินนี้ เป็นเหรียญเงินที่มีจารึก 1 ใน 3 เหรียญที่พบที่เมืองโบราณดงคอน อำเภอสรรคบุรี จังหวัดชัยนาท ภูธร ภูมะธน ได้กล่าวถึงเหรียญเงินนี้ ในหนังสือ “โบราณคดีเมืองดงคอน” ตีพิมพ์เมื่อปี พ.ศ. 2530 พร้อมกับเหรียญเงินอีก 2 เหรียญ ต่อมา เมธินี จิระวัฒนา ได้เรียบเรียงข้อมูลของเหรียญเงินโบราณขึ้นเขียนเป็นบทความชื่อ “เหรียญตรารุ่นเก่าที่พบในประเทศไทย ระหว่างพุทธศตวรรรษที่ 11-15” ตีพิมพ์ใน วารสารศิลปากร ปีที่ 34 ฉบับที่ 2 (พ.ศ. 2534) โดยเหรียญทั้ง 3 ดังกล่าวก็ถูกกล่าวถึงไว้ในบทความนี้ด้วยเช่นกัน

เนื้อหาโดยสังเขป

ถึงแม้ว่าจะมีรูปแม่วัวกับลูกวัวเหมือนกัน แต่คำจารึกของเหรียญเงินนี้ แตกต่างไปจาก จารึกอักษรปัลลลวะบนเหรียญเงิน 1 (นครปฐม), 4 (บ้านคูเมือง), 7 (ดงคอน 1), 12-14 (คอกช้างดิน 1-3) และ 15 (คูบัว) คือ เหรียญอื่นๆ มีคำจารึกว่า “ศฺรีทฺวารวตีศฺวรปุณฺย” หรือ “พระเจ้าศรีทวารวดีผู้มีบุญอันประเสริฐ” แต่เหรียญเงินนี้มีคำจารึกว่า “ศฺรีทฺวารวตีศฺวรเทวีปุณฺย” แปลว่า “พระเทวีของพระเจ้าทวารวดีผู้มีบุญ” ส่วนด้านหน้าของเหรียญทำเป็นรูปแม่โคกับบุตรนั้น ศ. ดร. ผาสุข อินทราวุธ ได้อธิบายไว้ในหนังสือทวารวดี การศึกษาเชิงวิเคราะห์จากหลักฐานทางโบราณคดี ว่า “โค เป็นสัญลักษณ์พลังอำนาจด้านการผลิตของธรรมชาติ โดยพลังอำนาจด้านการผลิตของธรรมชาตินี้ สัมพันธ์กับคติการนับถือพระแม่ หรือ เทพีแห่งความอุดมสมบูรณ์ของพืชพันธุ์ธัญญาหาร และสัมพันธ์กับคติการบูชาคช-ลักษมี (เทพีแห่งความมั่งคั่งและความอุดมสมบูรณ์) สัญลักษณ์รูปแม่โคกับบุตร จัดเป็นหนึ่งในมงคล 108 ประการ และปรากฏบนตราประทับของกษัตริย์เมืองนคร ซึ่งเป็นรัฐอิสระที่ตั้งอยู่ทางภาคตะวันตกของอินเดีย ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 9-10 จัดเป็นสัญลักษณ์ของความอุดมสมบูรณ์ของผลิตผลทางการเกษตรและปศุสัตว์ และการที่กษัตริย์ทวารวดีเลือกสัญลักษณ์นี้มาใช้บนเหรียญของพระองค์ ก็เป็นเครื่องยืนยันว่าพระองค์สามารถควบคุมธรรมชาติให้มีผลผลิตที่อุดมสมบูรณ์”

ผู้สร้าง

ไม่ปรากฏหลักฐาน

การกำหนดอายุ

กำหนดอายุตามอักษรปัลลวะ อายุราวพุทธศตวรรษที่ 12

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : ตรงใจ หุตางกูร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
1) ภูธร ภูมะธน, โบราณคดีเมืองดงคอน (กรุงเทพฯ : อมรินทร์พรินติ้งกรุ๊พ จำกัด, 2530), 24-25.
2) ชะเอม แก้วคล้าย, “ศรีทวารวดี,” ศิลปากร 34, 2 (มีนาคม-เมษายน 2534) : 58-59.
3) เมธินี จิระวัฒนา, “เหรียญตรารุ่นเก่าที่พบในประเทศไทย ระหว่างพุทธศตวรรษที่ 11-15,” ศิลปากร 34, 2 (มีนาคม-เมษายน 2534) : 69-86.
4) ผาสุข อินทราวุธ, “3.3.2 การใช้เหรียญโลหะมาตรฐานเป็นสื่อกลางการค้าขาย,” ทวารวดี การศึกษาเชิงวิเคราะห์จากหลักฐานทางโบราณคดี (กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์อักษรสมัย, 2542), 124-133.

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายจารึกจาก : วารสารศิลปากร ปีที่ 34 ฉบับที่ 2 (มีนาคม-เมษายน 2534)