จารึกธรรมมิกราชา

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

จารึกธรรมิกราชา (ลพ./36, พช. 36, 40)

อักษรที่มีในจารึก

มอญโบราณ

ศักราช

พุทธศตวรรษ 17

ภาษา

บาลี

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 9 บรรทัด (ชำรุดโดยหักออกเป็น 2 แผ่น แผ่นที่ 1 มี 4 บรรทัด แผ่นที่ 2 มี 5 บรรทัด)

วัตถุจารึก

หินทราย

ลักษณะวัตถุ

แผ่นหิน

ขนาดวัตถุ

แผ่นที่ 1 กว้าง 31 ซม. สูง 42 ซม. หนา 24 ซม. แผ่นที่ 2 กว้าง 20 ซม. สูง 23 ซม. หนา 24 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “ลพ. 36”
2) ในหนังสือ วิเคราะห์ศิลาจารึกในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย กำหนดเป็น “จารึกธรรมิกราชา (ลพ./36, พช. 36, 40)”

ปีที่พบจารึก

ก่อนพุทธศักราช 2515

สถานที่พบ

บริเวณคณะอัฏฐารส วัดพระธาตุหริภุญไชย ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน

พิมพ์เผยแพร่

วิเคราะห์ศิลาจารึกในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2533), 30-31.

ประวัติ

คณะเจ้าหน้าที่สำรวจเอกสารโบราณและจารึก กองหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากรออกสำรวจเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2515 ได้พบจารึกดังกล่าวที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติหริภุญไชย จังหวัดลำพูน นายสมชาย คงวานิชโรจน์ เจ้าหน้าที่พิพิธภัณฑ์ระบุว่า จารึกหลักนี้ถูกพบบริเวณคณะอัฎฐารส วัดพระธาตุหริภุญไชย อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน ก่อนปี พ.ศ. 2515 ต่อมามีการอ่าน-แปลโดย นายเทิม มีเต็ม และ นายเกษียร มะปะโม งานบริการหนังสือตัวเขียนและจารึก กองหอสมุดแห่งชาติ โดยตีพิมพ์ลงในหนังสือ วิเคราะห์ศิลาจารึกในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย เมื่อปี พ.ศ. 2533

เนื้อหาโดยสังเขป

เนื่องจากจารึกชำรุดค่อนข้างมาก ข้อความที่อ่าน-แปลได้จึงไม่ต่อเนื่องกัน จับความได้เพียงว่ามีการกล่าวถึง “พระเจ้าธรรมิกราช” หรือพระราชาผู้ทรงธรรม และ “อานิสงส์ต่างๆ” ซึ่งนายเกษียร มะปะโม ได้ให้ความคิดเห็นไว้ว่า พระเจ้าธรรมิกราชที่ปรากฏในจารึกน่าจะเป็นกษัตริย์พระองค์เดียวกับที่ถูกกล่าวถึงในชินกาลมาลีปกรณ์ ว่า “เมื่อพระเจ้าอาทิจจ์ ล่วงลับไปแล้ว ยังมีกษัตริย์องค์หนึ่งพระนามว่า “ธัมมิกราชา” ครองราชสมบัติต่อมา ทรงสร้างพระพุทธรูปสูง 18 ศอก ดำรงอยู่ในราชสมบัติ 5 ปี สวรรคต ต่อจากนั้น พระเจ้ารถครองราชสมบัติอยู่ 5 ปี ต่อจากนั้น พระเจ้าสัพพาสิทธิ ทรงราชาภิเษกเมื่อพระชนมายุ 17 ปี และพระองค์ก่อเสริมพระธาตุทรงปราสาทไว้เป็นสูง 24 ศอก ทรงสะสมบุญเป็นอันมาก ครองราชสมบัติอยู่ 45 ปี”

ผู้สร้าง

พระเจ้าธรรมมิกราช

การกำหนดอายุ

กำหนดอายุจากรูปอักษรมอญโบราณซึ่งมีลักษณะเช่นเดียวกับจารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 1 (วัดดอนแก้ว) และจารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ 2 (วัดกู่กุด) ซึ่งมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 17 ดังนั้นจารึกหลักนี้จึงน่าจะมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 17 เช่นเดียวกัน อักษรมอญโบราณนี้มีการกำหนดอายุจากรูปอักษรซึ่งมีลักษณะใกล้เคียงกับตัวอักษรที่ปรากฏบนศิลาจารึก “มยเจดีย์” (Mayazedi) ของพระเจ้าจันสิตถา (Kyanzittha) (อักษรโรมัน Ky ในภาษาพม่าแทนเสียง /c/ ซึ่งเท่ากับ จ ในภาษาไทย) กษัตริย์พุกาม (พม่า) ซึ่งจารึกไว้เมื่อ พ.ศ. 1628 และ 1630 อนึ่ง อาณาจักรพุกามมีการรับอิทธิพลด้านตัวอักษรไปจากมอญ เมื่อพระเจ้าอนิรุทธ (อโนรธามังฉ่อ) กษัตริย์พุกาม (พม่า) ทรงยกทัพไปตีเมืองสะเทิม (ถะทน หรือสุธรรมวดี) ซึ่งเป็นราชธานีของหัวเมืองมอญฝ่ายใต้สำเร็จ พระองค์ทรงกวาดต้อนผู้คน ช่างฝีมือ ตลอดจนภิกษุสงฆ์ และคัมภีร์ทางพุทธศาสนาที่มีอยู่ในดินแดนดังกล่าวไปสู่พุกามทำให้วัฒนธรรมมอญแพร่หลายสู่พุกาม ทั้งนี้รวมไปถึงการใช้ตัวอักษรด้วย ในเรื่องของการยืมตัวอักษรนี้ ศ. เรอชินาล์ด เลอ เมย์ (Reginald Le May) กล่าวว่า พม่ารับวัฒนธรรมการเขียนหนังสือไปจากมอญ เมื่อราว พ.ศ. 1606 ซึ่งตรงกับรัชสมัยของพระเจ้าจันสิตถา ผู้ครองราชย์ต่อจากพระเจ้าอนิรุทธ (อโนรธามังฉ่อ) นั่นเอง

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
1) Okell John, A reference grammar of colloquial Burmese (Oxford : Oxford University Press, 1969), 16.
2) จำปา เยื้องเจริญ, เทิม มีเต็ม และคงเดช ประพัฒน์ทอง, ”จารึกธรรมมิกราชา,” ใน วิเคราะห์ศิลาจารึกในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย, พิมพ์ครั้งที่ 2 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2533), 30-31.