บันทึกรายวันของออกพระวิสุทธสุนธร (โกษาปาน) หน้า 62

อักษรที่มีในจารึก

ไทยอยุธยา

ศักราช

พุทธศักราช 2229

ภาษา

ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวน 1 หน้า มี 14 บรรทัด

วัตถุจารึก

กระดาษฝรั่ง

ลักษณะวัตถุ

แผ่นสี่เหลี่ยมผืนผ้า

ขนาดวัตถุ

กว้าง 18 ซม. ยาว 24 ซม.

ปีที่พบจารึก

พ.ศ. 2427

สถานที่พบ

หอจดหมายเหตุ สำนักมิซซังต่างประเทศ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส

ผู้พบ

ม.ล. มานิจ ชุมสาย

ปัจจุบันอยู่ที่

หอจดหมายเหตุ สำนักมิซซังต่างประเทศ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส

พิมพ์เผยแพร่

วารสาร ศิลปากร ปีที่ 28 ฉบับที่ 6 (มกราคม 2528) : 27-145.

ประวัติ

ต้นฉบับของบันทึกนี้อยู่ที่หอจดหมายเหตุ สำนักมิซซังต่างประเทศ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศสโดยลงทะเบียนไว้เป็นหนังสือประวัติศาสตร์ซานัง ใน พ.ศ. 2527 ม.ล. มานิจ ชุมสาย ได้นำสำเนาต้นฉบับมาพิมพ์เผยแพร่ในงานสัปดาห์หนังสือแห่งชาติในชื่อเรื่อง “เอกสารรายงานฉบับตัวจริงของโกษาปาน ที่ได้ร่างทิ้งไว้ในประเทศฝรั่งเศส” ต่อมามอบให้ผู้เชี่ยวชาญเอกสารโบราณของกรมศิลปากรอ่านและได้ตีพิมพ์ลงใน วารสารศิลปากร ฉบับเดือนมกราคม พ.ศ. 2528 รัฐบาลฝรั่งเศสมอบสำเนาต้นฉบับบันทึกรายวันของโกษาปานให้ประเทศไทยอย่างเป็นทางการเมื่อต้นปี พ.ศ. 2529 บันทึกนี้เขียนขึ้นโดยออกพระวิสุทธสุนทร (โกษาปาน) ขณะที่พักอยู่ในเมืองแบรสท์ ประเทศฝรั่งเศส เมื่อครั้งเป็นราชทูตนำพระราชสาส์นไปถวายแด่พระเจ้าหลุยส์ที่ 14 โดยออกเดินทางไปกับเรือราชทูตฝรั่งเศสเมื่อ พ.ศ. 2228 และถึงประเทศฝรั่งเศสโดยขึ้นบกที่เมืองแบรสท์เมื่อวันที่ 16 มิถุนายน พ.ศ. 2229 คณะราชทูตไทยประกอบด้วย ออกพระวิสุทธสุนทร ราชทูต ออกหลวงกัลยาราชไมตรี อุปทูต ออกขุนศรีวิสารวาจา ตรีทูต และผู้ติดตามประมาณ 30 คน ต้นฉบับของบันทึกที่พบเป็นเพียงส่วนหนึ่งของบันทึกทั้งหมด เนื่องจากข้อความในหน้าแรกไม่ใช่การเริ่มต้นบันทึก จึงสันนิษฐานว่ามีการเขียนจบไปแล้วเล่มหนึ่งแล้วมาเขียนต่อในเล่มนี้ บันทึกนี้เขียนบนสมุดฝรั่ง ด้านหนึ่งของสมุดเป็นประวัติศาสตร์ของซานัง เขียนด้วยลายมือภาษาฝรั่งเศส ส่วนอีกด้านหนึ่งเป็นอักษรและภาษาไทย มี 67 แผ่น แผ่นละ 14 บรรทัด (ยกเว้นแผ่นสุดท้ายมี 7 บรรทัด)

เนื้อหาโดยสังเขป

บันทึกเรื่องราวเหตุการณ์ของราชทูตไทยและคณะ ระหว่างที่เดินทางไปพำนักอยู่ในประเทศฝรั่งเศส ในวันจันทร์ ขึ้น 12 ค่ำ เดือน 8 ปีขาล พ.ศ. 2229 มูสูสีงนำความมาบอกออกพระวิสุทธสุนธรเรื่องธรรมเนียมการนำพระราชสาส์นไปถวายแด่พระมหากษัตริย์แห่งฝรั่งเศส เช่น การนำพระราชสาส์นใส่พระมณฑปไม่มีในธรรมเนียมฝรั่งเศส แต่ยินยอมให้กระทำตามธรรมเนียมไทยได้ เป็นต้น วันอังคาร ขึ้น 13 ค่ำ เดือน 8 ปีขาล พ.ศ. 2229 ออกพระวิสุทธสุนธรออกไปดูทหารฝึกซ้อมการยิงปืนใหญ่

ผู้สร้าง

ออกพระวิสุทธสุนธร (โกษาปาน) (ในบันทึกไม่ได้ระบุนามผู้เขียน แต่วันเดือนปีที่ระบุในเอกสารเป็นช่วงเวลาที่คณะทูตไทยเดินทางไปยังประเทศฝรั่งเศส)

การกำหนดอายุ

กำหนดจากวันเดือนปีที่ปรากฏในเอกสาร ซึ่งในส่วนที่พบบันทึกตั้งแต่พฤหัสบดี ขึ้น 1 ค่ำ เดือน 8 ปีขาล จุลศักราช 1048 (พ.ศ. 2229) ถึง วันพฤหัสบดี ขึ้น 15 ค่ำ ในเดือนและปีเดียวกัน รวมเวลาทั้งสิ้น 15 วัน

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547, จาก :
1) ก่องแก้ว วีระประจักษ์, “บันทึกรายวันของออกพระวิสุทธสุนทร (โกษาปาน) ราชทูตไทยไปฝรั่งเศส,” ศิลปากร 28, 6 (มกราคม 2528) : 27-145.
2) ภูธร ภูมะธน, “เอกสารไทยในฝรั่งเศส : เอกสารภาษาไทยสมัยสมเด็จพระนารายณ์ที่น่าสนใจ 2 ฉบับที่สำนักมิซซังต่างประเทศ กรุงปารีส,” ศิลปวัฒนธรรม 6, 12 (พฤศจิกายน 2528) : 114-121.

ภาพประกอบ

ภาพคัดจำลองจาก : ศิลปากร 28, 6 (มกราคม 2528)