บันทึกรายวันของออกพระวิสุทธสุนธร (โกษาปาน) หน้า ๒๘

ไทยอยุธยา

พุทธศักราช ๒๒๒๙

จำนวน ๑ หน้า มี ๑๔ บรรทัด

กระดาษฝรั่ง

แผ่นสี่เหลี่ยมผืนผ้า

กว้าง ๑๘ ซม. ยาว ๒๔ ซม.

-

พ.ศ. ๒๔๒๗

หอจดหมายเหตุ สำนักมิซซังต่างประเทศ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส

ม.ล. มานิจ ชุมสาย

หอจดหมายเหตุ สำนักมิซซังต่างประเทศ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส

วารสาร ศิลปากร ปีที่ ๒๘ ฉบับที่ ๖ (มกราคม ๒๕๒๘) : ๒๗-๑๔๕.

ต้นฉบับของบันทึกนี้อยู่ที่หอจดหมายเหตุ สำนักมิซซังต่างประเทศ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศสโดยลงทะเบียนไว้เป็นหนังสือประวัติศาสตร์ซานัง ใน พ.ศ. ๒๕๒๗ ม.ล. มานิจ ชุมสาย ได้นำสำเนาต้นฉบับมาพิมพ์เผยแพร่ในงานสัปดาห์หนังสือแห่งชาติในชื่อเรื่อง “เอกสารรายงานฉบับตัวจริงของโกษาปาน ที่ได้ร่างทิ้งไว้ในประเทศฝรั่งเศส” ต่อมามอบให้ผู้เชี่ยวชาญเอกสารโบราณของกรมศิลปากรอ่านและได้ตีพิมพ์ลงใน วารสารศิลปากร ฉบับเดือนมกราคม พ.ศ. ๒๕๒๘ รัฐบาลฝรั่งเศสมอบสำเนาต้นฉบับบันทึกรายวันของโกษาปานให้ประเทศไทยอย่างเป็นทางการเมื่อต้นปี พ.ศ. ๒๕๒๙ บันทึกนี้เขียนขึ้นโดยออกพระวิสุทธสุนทร (โกษาปาน) ขณะที่พักอยู่ในเมืองแบรสท์ ประเทศฝรั่งเศส เมื่อครั้งเป็นราชทูตนำพระราชสาส์นไปถวายแด่พระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ โดยออกเดินทางไปกับเรือราชทูตฝรั่งเศสเมื่อ พ.ศ. ๒๒๒๘ และถึงประเทศฝรั่งเศสโดยขึ้นบกที่เมืองแบรสต์เมื่อวันที่ ๑๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๒๒๙ คณะราชทูตไทยประกอบด้วย ออกพระวิสุทธสุนทร ราชทูต ออกหลวงกัลยาราชไมตรี อุปทูต ออกขุนศรีวิสารวาจา ตรีทูต และผู้ติดตามประมาณ ๓๐ คน ต้นฉบับของบันทึกที่พบเป็นเพียงส่วนหนึ่งของบันทึกทั้งหมด เนื่องจากข้อความในหน้าแรกไม่ใช่การเริ่มต้นบันทึก จึงสันนิษฐานว่ามีการเขียนจบไปแล้วเล่มหนึ่งแล้วมาเขียนต่อในเล่มนี้ บันทึกนี้เขียนบนสมุดฝรั่ง ด้านหนึ่งของสมุดเป็นประวัติศาสตร์ของซานัง เขียนด้วยลายมือภาษาฝรั่งเศส ส่วนอีกด้านหนึ่งเป็นอักษรและภาษาไทย มี ๖๗ แผ่น แผ่นละ ๑๔ บรรทัด (ยกเว้นแผ่นสุดท้ายมี ๗ บรรทัด)

บันทึกเรื่องราวเหตุการณ์ของราชทูตไทยและคณะ ระหว่างที่เดินทางไปพำนักอยู่ในประเทศฝรั่งเศส ในวันจันทร์ ขึ้น ๕ ค่ำ เดือน ๘ ปีขาล พ.ศ. ๒๒๒๙ เจ้าเมืองแบรสต์และมุสูอินตันตังพาออกพระวิสุทธสุนธรไปดูเรือชื่อ “ละมีรัน”

ออกพระวิสุทธสุนธร (โกษาปาน) (ในบันทึกไม่ได้ระบุนามผู้เขียน แต่วันเดือนปีที่ระบุในเอกสารเป็นช่วงเวลาที่คณะทูตไทยเดินทางไปยังประเทศฝรั่งเศส)

กำหนดจากวันเดือนปีที่ปรากฏในเอกสาร ซึ่งในส่วนที่พบบันทึกตั้งแต่พฤหัสบดี ขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๘ ปีขาล จุลศักราช ๑๐๔๘ (พ.ศ. ๒๒๒๙) ถึง วันพฤหัสบดี ขึ้น ๑๕ ค่ำ ในเดือนและปีเดียวกัน รวมเวลาทั้งสิ้น ๑๕ วัน

เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., ๒๕๔๗, จาก :
๑) ก่องแก้ว วีระประจักษ์, “บันทึกรายวันของออกพระวิสุทธสุนทร (โกษาปาน) ราชทูตไทยไปฝรั่งเศส,” ศิลปากร ๒๘, ๖ (มกราคม ๒๕๒๘) : ๒๗-๑๔๕.
๒) ภูธร ภูมะธน, “เอกสารไทยในฝรั่งเศส : เอกสารภาษาไทยสมัยสมเด็จพระนารายณ์ที่น่าสนใจ ๒ ฉบับที่สำนักมิซซังต่างประเทศ กรุงปารีส,” ศิลปวัฒนธรรม ๖, ๑๒ (พฤศจิกายน ๒๕๒๘) : ๑๑๔-๑๒๑.