จารึกอรรถกถาชาดก ลำดับที่ 455 มาตุโปสกชาดก (ศาลารายหลังที่ 13 ศาลาวิมังสา)

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

จารึกเรื่องศาลารายหลังที่ 13 ศาลาวิมังสา (ลำดับที่ 455)

อักษรที่มีในจารึก

ไทยธนบุรี-รัตนโกสินทร์

ศักราช

ไม่ปรากฏศักราช

ภาษา

ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวน 1 ด้าน มี 9 บรรทัด

วัตถุจารึก

หินอ่อน

ลักษณะวัตถุ

แผ่นหิน

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

ในหนังสือ ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (2544) เรียกว่า “จารึกเรื่องศาลารายหลังที่ 13 ศาลาวิมังสา (ลำดับที่ 455)”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

ศาลารายหลังที่ 13 (ศาลาวิมังสา) วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

พิมพ์เผยแพร่

ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2544), 191.

ประวัติ

จารึกอรรถกถาชาดก อยู่ในบริเวณศาลาราย 16 หลัง ภายในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม เดิมมีภาพจิตรกรรมที่มีเนื้อหาสอดคล้องกัน แต่ปัจจุบันไม่หลงเหลือภาพดังกล่าวแล้ว สำหรับจารึกได้สูญหายไปบางส่วน เนื่องจากมีการรื้อศาลา 8 หลัง ส่วนที่เหลืออยู่ก็มีการเรียงลำดับอย่างไม่เป็นระเบียบ เข้าใจว่าเกิดขึ้นจากการปฏิสังขรณ์วัดในสมัยหลัง ซึ่งมีการเคลื่อนย้ายแล้วนำกลับไปติดไว้ผิดจากตำแหน่งเดิม จากการศึกษาของ นิยะดา เหล่าสุนทร พบว่า ศาลารายแต่ละหลังจะมีจารึกจำนวน 36 หรือ 39 เรื่อง จารึกแต่ละแผ่นประกอบด้วยชาดก 1 เรื่อง เว้นแต่ชาดกเรื่องสำคัญบางเรื่องซึ่งใช้พื้นที่มากกว่า 1 แผ่น

เนื้อหาโดยสังเขป

กล่าวถึง “มาตุโปสกชาดก” ซึ่งเป็นเรื่องราวของพระโพธิสัตว์ ครั้งเสวยพระชาติเป็นพญาช้างเผือกในป่าหิมพานต์ มีความกตัญญูต่อมารดา ครั้งหนึ่งเคยช่วยเหลือพรานป่า แต่พรานมีใจอกตัญญู จึงจับพญาช้างไปถวายกษัตริย์ พญาช้างบอกกษัตริย์ว่าตนต้องเลี้ยงดูมารดา พระองค์จึงโปรดให้ปล่อยพญาช้างคืนสู่ป่า

ผู้สร้าง

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3)

การกำหนดอายุ

กำหนดอายุจากประวัติการปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพนฯ ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) ซึ่งมีหลักฐานว่ามีการเขียนภาพจิตรกรรมชาดก 550 เรื่อง โดยมีการจารึกประกอบไว้ ดังปรากฏในจดหมายเหตุเรื่องการปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพน (ถอดจากโคลงดั้นพระนิพนธ์กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส)

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2551, จาก :
1) “จดหมายเหตุ เรื่องการปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพน : ถอดจากโคลงดั้นพระนิพนธ์กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส,” ใน ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2544), 57-73.
2) “อรรถกถาชาดก,” ใน ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2544), 141-202.

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายจารึกได้รับความอนุเคราะห์จาก คณะอนุกรรมการจัดทำแผนการอนุรักษ์และเผยแพร่จารึกวัดโพธิ์, 2552-2554 (ไฟล์; DSC00131)