จารึกเพลงยาวกลบทและกลอักษร แผ่นที่ ๓๗ (กลบทบัวบานกลีบ)

ไทยธนบุรี-รัตนโกสินทร์

พุทธศักราช -

จำนวน ๑ ด้าน มี ๑๙ บรรทัด

หินอ่อนสีดำ

แผ่นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า

สูง ๖๕ ซม. กว้าง ๒๔ ซม.

-

ไม่ปรากฏหลักฐาน

วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

ไม่ปรากฏหลักฐาน

เสาพระระเบียงพระอุโบสถชั้นในของวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, ๒๕๔๔), ๕๓๒.

จารึกนี้เป็นหนึ่งในจารึกเพลงยาวกลบทและกลอักษรจำนวน ๕๐ แผ่น ซึ่งพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๓) โปรดให้แต่งขึ้น เนื่องจากมีพระราชประสงค์ให้เป็นที่ศึกษาของผู้สนใจในคำประพันธ์ดังกล่าว ดังปรากฏใน “จารึกเพลงยาวกลบทและกลอักษรแผ่นที่ ๕๐ (เพลงยาวกลอนสุภาพ เรื่องพระราชปรารภ)” ซึ่งเป็นพระราชนิพนธ์ ความตอนหนึ่งว่า “…ซึ่งทรงพระราชอุทิศประดิษฐ์ประดับ ประสงค์สำหรับผู้รู้กลอนอักษรสยาม จะได้เห็นเช่นภิปรายแยบคายความ พยายามลอกเขียนร่ำเรียนรัก…” จารึกดังกล่าวติดอยู่บนเสาพระระเบียงล้อมรอบพระอุโบสถชั้นใน ของวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ โดยเริ่มแผ่นที่ ๑ บริเวณทิศเหนือของพระอุโบสถเรื่อยมาทางทิศตะวันออกและจบลงในแผ่นที่ ๕๐ ทางทิศใต้ จารึกแต่ละแผ่นแสดงถึงกลบทหรือกลอักษรแผ่นละ ๑ ประเภทโดยระบุชื่อ, แผนผังและบทประพันธ์

แสดงแผนผังของกลบท “บัวบานกลีบ” และตัวอย่างกลอนพระราชนิพนธ์ ในพระบาทสมเด็จ พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งมีเนื้อหาเกี่ยวกับการกล่าวชื่นชมความงามของสตรีโดยเปรียบเทียบกับสิ่งต่างๆ

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๓)

กำหนดอายุจากประวัติการสร้างจารึกในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๓) ดังปรากฏในพระราชนิพนธ์ “จารึกเพลงยาวกลบทและกลอักษรแผ่นที่ ๕๐ (เพลงยาวกลอนสุภาพ เรื่องพระราชปรารภ)” ตามที่กล่าวมาแล้วในหัวข้อ “ประวัติ” นอกจากนี้ยังปรากฏในโคลงดั้นเรื่องปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพน พระนิพนธ์กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส ความตอนหนึ่งว่า “กลบทบัญญาศยก เยี่ยงสร้าง” ซึ่งหมายถึงเพลงยาวกลบทและกลอักษรจำนวน ๕๐ ประเภทบริเวณเสาพระระเบียงพระอุโบสถนั่นเอง

เรียบเรียงข้อมูลโดย: พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., ๒๕๕๐, จาก:
๑) คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน ; นิยะดา เหล่าสุนทร, บรรณาธิการ, ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, ๒๕๔๔), ๕๓๒.
๒) ศานติ ภักดีคำ, ความสัมพันธ์ระหว่างเพลงยาวกลบทและกลอักษรในจารึกวัดพระเชตุพนฯ กับบทพากย์กลบทของกัมพูชา (กรุงเทพฯ : ภาควิชาภาษาไทยและภาษาตะวันออก คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ, ๒๕๔๖), ๙ - ๑๐.

ภาพถ่ายจารึกจาก : โครงการพัฒนาฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), สำรวจเมื่อ ๒๑ - ๒๒ กรกฏาคม ๒๕๕๐