จารึกเพลงยาวกลบทและกลอักษร แผ่นที่ 29 (กลบทกบเต้นสามตอน)

อักษรที่มีในจารึก

ไทยธนบุรี-รัตนโกสินทร์

ศักราช

ไม่ปรากฏศักราช

ภาษา

ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวน 1 ด้าน มี 18 บรรทัด

วัตถุจารึก

หินอ่อนสีดำ

ลักษณะวัตถุ

แผ่นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า

ขนาดวัตถุ

สูง 65 ซม. กว้าง 24 ซม.

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

เสาพระระเบียงพระอุโบสถชั้นในของวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

พิมพ์เผยแพร่

ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2544), 524.

ประวัติ

จารึกนี้เป็นหนึ่งในจารึกเพลงยาวกลบทและกลอักษรจำนวน 50 แผ่น ซึ่งพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) โปรดให้แต่งขึ้น เนื่องจากมีพระราชประสงค์ให้เป็นที่ศึกษาของผู้สนใจในคำประพันธ์ดังกล่าว ดังปรากฏใน “จารึกเพลงยาวกลบทและกลอักษรแผ่นที่ 50 (เพลงยาวกลอนสุภาพ เรื่องพระราชปรารภ)” ซึ่งเป็นพระราชนิพนธ์ ความตอนหนึ่งว่า “…ซึ่งทรงพระราชอุทิศประดิษฐ์ประดับ ประสงค์สำหรับผู้รู้กลอนอักษรสยาม จะได้เห็นเช่นภิปรายแยบคายความ พยายามลอกเขียนร่ำเรียนรัก…” จารึกดังกล่าวติดอยู่บนเสาพระระเบียงล้อมรอบพระอุโบสถชั้นใน ของวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ โดยเริ่มแผ่นที่ 1 บริเวณทิศเหนือของพระอุโบสถเรื่อยมาทางทิศตะวันออกและจบลงในแผ่นที่ 50 ทางทิศใต้ จารึกแต่ละแผ่นแสดงถึงกลบทหรือกลอักษรแผ่นละ 1 ประเภทโดยระบุชื่อ, แผนผังและบทประพันธ์

เนื้อหาโดยสังเขป

แสดงแผนผังของกลบท “กบเต้นสามตอน” และตัวอย่างกลอนซึ่งประพันธ์โดยพระมหามนตรี (ทรัพย์) มีเนื้อหากล่าวถึงความเจ็บปวดสิ้นหวังเพราะถูกหญิงคนรักหักหลัง ทำให้ตนต้องอับอาย

ผู้สร้าง

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3)

การกำหนดอายุ

กำหนดอายุจากประวัติการสร้างจารึกในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) ดังปรากฏในพระราชนิพนธ์ “จารึกเพลงยาวกลบทและกลอักษรแผ่นที่ 50 (เพลงยาวกลอนสุภาพ เรื่องพระราชปรารภ)” ตามที่กล่าวมาแล้วในหัวข้อ “ประวัติ” นอกจากนี้ยังปรากฏในโคลงดั้นเรื่องปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพน พระนิพนธ์กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส ความตอนหนึ่งว่า “กลบทบัญญาศยก เยี่ยงสร้าง” ซึ่งหมายถึงเพลงยาวกลบทและกลอักษรจำนวน 50 ประเภทบริเวณเสาพระระเบียงพระอุโบสถนั่นเอง

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2550, จาก :
1) "จดหมายเหตุเรื่อง การปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพน : ถอดจากโคลงดั้นพระนิพนธ์กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส," ใน ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2544), 57-73.
2) "เพลงยาวกลบทและกลอักษร," ใน ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2544), 496-546.
3) ศานติ ภักดีคำ, ความสัมพันธ์ระหว่างเพลงยาวกลบทและกลอักษรในจารึกวัดพระเชตุพนฯ กับบทพากย์กลบทของกัมพูชา (กรุงเทพฯ : ภาควิชาภาษาไทยและภาษาตะวันออก คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ, 2546), 9-10.

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายจารึกจาก : โครงการพัฒนาฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), สำรวจเมื่อ 21-22 กรกฏาคม 2550