จารึกเรื่องพาหิรนิทาน แผ่นที่ 24 (โชติปาลชาดก)

อักษรที่มีในจารึก

ไทยธนบุรี-รัตนโกสินทร์

ศักราช

ไม่ปรากฏศักราช

ภาษา

ไทย

ด้าน/บรรทัด

จำนวน 1 ด้าน มี 6 บรรทัด

วัตถุจารึก

หิน

ลักษณะวัตถุ

แผ่นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

ศาลาคู่หน้าพระมหาเจดีย์ด้านใต้ (ศาลาแม่ซื้อ) วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

พิมพ์เผยแพร่

ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2544), 140.

ประวัติ

จารึกเรื่องพาหิรนิทานอยู่ภายในศาลาคู่หน้าพระมหาเจดีย์ด้านเหนือ (ศาลาหมอนวด) และด้านใต้ (ศาลาแม่ซื้อ) แห่งละ 12 แผ่น รวม 24 แผ่น แต่ละแผ่นจารึกเรื่องราวชาดก 1 เรื่อง โดยอยู่ภายใต้จิตรกรรมที่สอดคล้องกัน จากหลักฐานใน “จารึกโคลงบอกด้านการปฏิสังขรณ์” โดยกรมหมื่นนุชิตชิโนรส ที่ติดอยู่ภายในศาลาคู่ ระบุว่ามีการปฏิสังขรณ์ศาลาดังกล่าวและเขียนภาพจิตรกรรมต่างๆ โดยมีการสร้างจารึกกำกับไว้ โดยมีจมื่นไชยาภรณปลัดกรมตำรวจใหญ่ขวากำกับการซ่อม ส่วนช่างเขียนคือพระสงฆ์วัดสามพญา วัดระฆัง วัดปทุมคงคา สำหรับศาลาหมอนวดกำกับการเขียนโดยนายด้วงสมุห์จั่น ส่วนศาลาแม่ซื้อมีช่างเขียนคือ พระสงฆ์วัดกลาง วัดเครือวัลย์ วัดหงส์ โดยมีนายด้วงสมุห์เพิกกำกับการเขียน

เนื้อหาโดยสังเขป

กล่าวถึง “โชติปาลชาดก” ซึ่งเป็นเรื่องราวของพระโพธิสัตว์เมื่อเสวยชาติเป็นโชติปาลมาณพ มีสหายเป็นช่างปั้นหม้อนามว่า ฆฏิการ ซึ่งเป็นอุบาสกในพุทธศาสนา ครั้งหนึ่งได้ชักชวนโชติปาลมาณพไปฟังพระธรรมเทศนาจึงเกิดความเลื่อมใสออกบรรพชาเป็นภิกษุ พระพุทธกัสสปะทรงทำนายว่าจะได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้านามว่าโคดมในภัทรกัลป์

ผู้สร้าง

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3)

การกำหนดอายุ

กำหนดอายุจากประวัติการสร้างจารึก ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว(รัชกาลที่ 3) (ดูรายละเอียดในหัวข้อ “ประวัติ”)

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2550, จาก :
1) “พาหิรนิทาน : ศาลาคู่หน้าพระมหาเจดีย์ด้านใต้ (ศาลาแม่ซื้อ),” ใน ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2544), 138-140.
2) ผาสุข อินทราวุธ, พุทธศาสนาและประติมาณวิทยา (เอกสารอัดสำเนา) (กรุงเทพฯ : ภาควิชาโบราณคดี คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2530), 82-83.

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายจารึกจาก : โครงการพัฒนาฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), สำรวจเมื่อ 21-22 กรกฏาคม 2550