โพสต์เมื่อวันที่ 13 พ.ค. 2551 16:46:42 ( อัพเดทเมื่อวันที่ 28 พ.ค. 2566 21:09:29 )
ชื่อจารึก |
จารึกเรื่องธุดงค์ 13 แผ่นที่ 3 (ปิณฑปาติกังคธุดงค์) |
อักษรที่มีในจารึก |
ไทยธนบุรี-รัตนโกสินทร์ |
ศักราช |
ไม่ปรากฏศักราช |
ภาษา |
ไทย |
ด้าน/บรรทัด |
จำนวน 1 ด้าน (ไม่ทราบจำนวนบรรทัด) |
วัตถุจารึก |
หิน |
ลักษณะวัตถุ |
แผ่นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า |
ขนาดวัตถุ |
กว้าง 9 ซม. ยาว 35.5 ซม. |
บัญชี/ทะเบียนวัตถุ |
ในหนังสือ ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (2544) เรียกว่า “เรื่องธุดงค์ 13 (จารึกสิลาติดไว้ตามผนัง) แผ่นที่ 3” |
ปีที่พบจารึก |
ไม่ปรากฏหลักฐาน |
สถานที่พบ |
วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร |
ผู้พบ |
ไม่ปรากฏหลักฐาน |
ปัจจุบันอยู่ที่ |
ผนังวิหารทิศเหนือ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร |
พิมพ์เผยแพร่ |
ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, 2544), 131-132. |
ประวัติ |
จารึกนี้เป็นหนึ่งในจารึกเรื่องธุดงค์ 13 จำนวน 13 แผ่น ที่ผนังวิหารทิศเหนือ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ ซึ่งเดิมมีภาพจิตรกรรมฝาผนังที่มีเรื่องราวสอดคล้องกับข้อความในจารึก แต่ปัจจุบันไม่หลงเหลืออยู่แล้ว ธุดงค์ คือข้อปฏิบัติประเภทวัตร เป็นอุบายขัดเกลากิเลส ส่งเสริมความมักน้อยสันโดษ มี 13 ข้อ แบ่งเป็น 4 หมวด หมวดที่ 1 เกี่ยวกับจีวร ได้แก่ ปังสุกูลิกังคะ (ใช้แต่ผ้าบังสุกุล), เตจีวริกังคะ (ใช้แต่ผ้าไตรจีวร) หมวดที่ 2 เกี่ยวกับบิณฑบาต ได้แก่ ปิณฑปาตปาติกังคะ (เที่ยวบิณฑบาตเป็นประจำ), สปทานจาริกังคะ (บิณฑบาตตามลำดับบ้าน), เอกาสนิกังคะ (ฉันมื้อเดียว), ปัตติปิณฑิกังคะ (ฉันเฉพาะในบาตร), ขลุปัจฉาภัตติกังคะ (ลงมือฉันแล้วไม่รับเพิ่ม) หมวดที่ 3 เกี่ยวกับเสนาสนะ ได้แก่ อารัญญิกังคะ (อยู่ป่า), รุกขมูลิกังคะ (อยู่โคนไม้), อัพโภกาสิกังคะ (อยู่กลางแจ้ง), โสสานิกังคะ (อยู่ป่าช้า), ยถาสันถติกังคะ (อยู่ในที่แล้วแต่จัดให้) หมวดที่ 4 เกี่ยวกับความเพียร ได้แก่ เนสัชชิกังคะ (นั่งอย่างเดียว ไม่นอน) |
เนื้อหาโดยสังเขป |
อธิบายความหมายของ ปิณฑปาติกังคธุดงค์ คือ ถือบิณฑบาตเป็นวัตร ฉันเฉพาะอาหารที่บิณฑบาตมาได้ โดยกล่าวถึงพระปิณฑปาติกดิศเถระ ในลังกาทวีป ซึ่งรับบิณฑบาตชายที่มีฐานะยากจนคนหนึ่ง ชื่อว่า ทารุภัณฑะ ต่อมาอีก 7 วันพระองค์ได้สำเร็จพระอรหันต์ เมื่อจะเข้าสู่นิพพานทรงอธิษฐานให้ชายผู้นั้นยกพระศพได้เพียงคนเดียว พระเจ้ากากวรรณดิสจึงพระราชทานเครื่องทรงของกษัตริย์ให้ทารุภัณฑะสวมใส่แล้วยกพระศพขึ้นฌาปนกิจ |
ผู้สร้าง |
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) |
การกำหนดอายุ |
กำหนดอายุจากประวัติการสร้างจารึก ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) ซึ่งปรากฏในจดหมายเหตุเรื่องการปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพน (ถอดจากโคลงดั้นพระนิพนธ์กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส) ว่า มีการเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังเรื่อง ธุดงค์ 13 ที่วิหารทิศเหนือโดยมีการสร้างจารึกบอกเรื่องประกอบไว้ ทั้งยังระบุว่า ผู้แต่งจารึกดังกล่าวคือ กรมหมื่นนุชิตชิโนรส |
ข้อมูลอ้างอิง |
เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2551, จาก : |