จารึกเรื่องมหาวงษ์ แผ่นที่ ๑๘

ไทยธนบุรี-รัตนโกสินทร์

พุทธศักราช -

จำนวนด้าน ๑ ด้าน ไม่ทราบจำนวนบรรทัด

หิน

แผ่นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า

-

-

ไม่ปรากฏหลักฐาน

วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ผนังด้านบนหน้าต่างทางทิศตะวันออกของวิหารพระพุทธไสยาสน์ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, ๒๕๔๔), ๒๑๐-๒๑๑.

จารึกนี้เป็นหนึ่งในจารึกเรื่องมหาวงษ์ จำนวน ๓๒ แผ่น ในบริเวณผนังด้านบนหน้าต่างของวิหารพระพุทธไสยาสน์ วัดพระเชตุพนฯ โดยแผ่นที่ ๑ เริ่มจากด้านทิศตะวันออกของวิหารแล้วเวียนไปทางขวาโดยรอบ จารึกดังกล่าวอยู่ภายใต้จิตรกรรมฝาผนังซึ่งมีเรื่องราวสอดคล้องกับเนื้อหาในจารึก คือ เรื่องมหาวงษ์ ซึ่งเป็นพงศาวดารลังกา แต่งขึ้นด้วยภาษาบาลี ราวพุทธศตวรรษที่ ๑๐ โดยพระมหานามเถระชาวลังกา ซึ่งระบุว่าพงศาวดารดังกล่าวมีการแต่งเป็นภาษาสิงหลหลายเรื่อง จึงนำมาเรียบเรียงเข้ากับตำนานพุทธศาสนาในลังกา เรื่องมหาวงษ์นี้มีการแต่งต่อกันมาหลายครั้ง ในส่วนที่แต่งโดยพระมหานาม เริ่มต้นเรื่องราวตั้งแต่สมัยพุทธกาลเมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จมาลังกาจนถึงรัชกาลพระเจ้ามหาเสน ต่อจากนั้นมีการแต่งเพิ่มเรื่อยมาจนจบเรื่องในราวพุทธศตวรรษที่ ๒๔ ส่วนมหาวงษ์ฉบับภาษาไทยถูกแปลจากคัมภีร์ใบลาน ภาษาบาลี โดยพระราชดำริของรัชกาลที่ ๑ สำหรับเนื้อหาในจารึกมหาวงษ์ที่วัดพระเชตุพนฯ เริ่มต้นเรื่องจากตอนกำเนิดพระเจ้าสีหะพาหุ ซึ่งเกิดจากนางสุปราชบุตรีกับราชสีห์ จนถึงตอนพระเจ้าทุฏฐคามินีรบชนะทมิฬ

เล่าเรื่องมหาวงษ์ซึ่งเป็นพงศาวดารลังกา ตอนมีราชสาส์นไปขอพระสังฆมิตตาเถรีมาสู่ลังกาทวีปเพื่ออุปสมบทภิกษุณี และขอกิ่งพระศรีมหาโพธิมาประดิษฐาน การกำหนดเขตสีมาวัดโชติวันดิสสาราม จากนั้นพระสุมนได้เหาะไปยังเมืองปาตลีบุตรขอพระบรมธาตุจากพระเจ้าศรีธรรมาโศกราชและพระรากขวัญเบื้องขวาจากพระอินทร์ลงมา

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๓)

กำหนดอายุจากประวัติการสร้างวิหารพระพุทธไสยาสน์ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๓) เมื่อครั้งปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพนฯ ซึ่งโปรดให้ขยายเขตพระอารามออกไปทางทิศเหนือ แล้วสร้างพระพุทธไสยาสน์ขึ้น รวมถึงวิหารซึ่งมีพระองค์เจ้าลดาวัลย์ทรงเป็นแม่กองในการก่อสร้าง ดังปรากฏหลักฐานในโคลงดั้นปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพน พระนิพนธ์ในกรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส

เรียบเรียงข้อมูลโดย: พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., ๒๕๕๐, จาก:
๑) “มหาวงศ์ วิหารพระไสยาสน์ (จารึกติดตามผนังบนหน้าต่างจารึกยังอยู่ครบ),”  ใน ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน (กรุงเทพฯ : คณะสงฆ์วัดพระเชตุพน, ๒๕๔๔), ๒๐๕-๒๑๖.
๒) กรมศิลปากร, วรรณกรรมสมัยรัตนโกสินทร์ (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๓๔).