จารึกที่ระเบียงคดรอบองค์พระปฐมเจดีย์ ห้องที่ 10 (คาถาธรรมบท ปุปผวรรคที่ 4)

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

จารึกอักษรขอมย่อที่ฝาผนังพระระเบียงคดทั้ง 4 ด้านที่องค์พระปฐมเจดีย์ ห้องที่ 10

อักษรที่มีในจารึก

ขอมธนบุรี-รัตนโกสินทร์

ศักราช

ไม่ปรากฏศักราช

ภาษา

บาลี

ด้าน/บรรทัด

จำนวนด้าน 1 ด้าน มี 15 บรรทัด

วัตถุจารึก

ปูน

ลักษณะวัตถุ

แผ่นสี่เหลี่ยมผืนผ้า ตัวอักษรมีลักษณะคล้ายเป็นการแกะจากแม่พิมพ์

ขนาดวัตถุ

กว้าง 175 ซม. ยาว 195 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

ในหนังสือ จารึกที่องค์พระปฐมเจดีย์ กำหนดเป็น “จารึกอักษรขอมย่อที่ฝาผนังพระระเบียงคดทั้ง 4 ด้านที่องค์พระปฐมเจดีย์ ห้องที่ 10”

ปีที่พบจารึก

ไม่ปรากฏหลักฐาน

สถานที่พบ

วัดพระปฐมเจดีย์ ตำบลพระปฐมเจดีย์ อำเภอเมือง จังหวัดนครปฐม

ผู้พบ

ไม่ปรากฏหลักฐาน

ปัจจุบันอยู่ที่

วัดพระปฐมเจดีย์ ตำบลพระปฐมเจดีย์ อำเภอเมือง จังหวัดนครปฐม

พิมพ์เผยแพร่

จารึกที่องค์พระปฐมเจดีย์ (กรุงเทพ : จุฑารัตน์การพิมพ์, 2528), 16-17.

ประวัติ

จารึกนี้เป็นหนึ่งในจารึกจำนวน 120 แผ่น บนผนังระเบียงคดรอบองค์พระปฐมเจดีย์ โดยเริ่มห้องที่ 1 จากวิหารหลวงทางด้านทิศตะวันออกไปทางวิหารด้านทิศใต้ 30 ห้อง จากวิหารใต้ไปทางวิหารตะวันตก 30 ห้อง จากวิหารตะวันตกถึงวิหารเหนือ (วิหารพระร่วง) 30 ห้อง จากวิหารเหนือถึงวิหารตะวันออก 30 ห้อง รวม 120 ห้อง จารึกห้องที่ 1 เป็นคาถาสรรเสริญพระพุทธคุณ และเหตุผลที่จารึกคาถาธรรม รวมถึงคาถาธรรมบทแรก ห้องที่ 2-66 เป็นคาถาธรรมบท ห้องที่ 67-96 เป็นอัฐวรรคคาถา ในพระไตรปิฎกเล่ม 25 ห้องที่ 97-115 เป็นข้อความจากพระไตรปิฎกเล่ม 25 ปารายนวรรค ห้องที่ 116-120 เป็น ปกิณกคาถา จากพระไตรปิฎกเล่ม 14-15 และ 20 ข้อมูลและคำอ่าน-คำแปลของจารึกที่ระเบียงคดรอบองค์พระปฐมเจดีย์ทั้งหมด มีการตีพิมพ์ในหนังสือ จารึกที่องค์พระปฐมเจดีย์ เมื่อ พ.ศ. 2528 โดยมีผู้อ่าน 2 ท่าน ได้แก่ สิริ เพ็ชรไชย ซึ่งในขณะนั้นดำรงตำแหน่งผู้ตรวจราชการกรมการศาสนา อ่านจารึกห้องที่ 1-66 และ เจษฎ์ ปรีชานนท์ อ่านจารึกห้องที่ 67-120 ส่วนคำแปลนั้นนำมาจากพระไตรปิฎกของกรมการศาสนาและหนังสือของมหามกุฏราชวิทยาลัย

เนื้อหาโดยสังเขป

คาถาธรรมบท ปุปผวรรคที่ 4 กล่าวเปรียบเทียบกลิ่นของดอกไม้ซึ่งไม่สามารถทวนลมได้ ต่างจากกลิ่นของสัตบุรุษซึ่งหมายถึง ศีล และกล่าวถึงการเกิดของสาวกพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ซึ่งแม้เกิดในเหล่าผู้คนที่มืดบอดก็ยังมีปัญญา เช่นเดียวกับดอกบัวกลิ่นหอมซึ่งเกิดในกองหยากเยื่อ

ผู้สร้าง

ปั้นและหลวงอุปการ

การกำหนดอายุ

เจษฎ์ ปรีชานนท์ (พ.ศ. 2528) กำหนดอายุจารึกที่ระเบียงคดรอบองค์พระปฐมเจดีย์ จากข้อความในหนังสือเรื่อง พระปฐมเจดีย์ เมื่อ พ.ศ. 2408 โดย ท่านเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ ซึ่งระบุว่า “ได้ก่อวิหารไว้สี่ทิศ แล้วชักระเบียงกลมล้อมรอบถึงกันทั้งสี่ด้าน จดจารึกกถาธรรมยกไว้ทุกห้อง” ดังนั้น จึงมีการสันนิษฐานว่า คงเริ่มจารึกอย่างช้าเมื่อ พ.ศ. 2408 ในสมัยรัชกาลที่ 4 และมาสำเร็จใน พ.ศ. 2445 สมัยรัชกาลที่ 5 ดังปรากฏหลักฐานที่พระยาสุนทรบุรีศรีพิไชยสงคราม มีใบบอกไปยังสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ซึ่งในขณะนั้นดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยว่า การซ่อมตัวอักษรที่พระปฐมเจดีย์ใกล้เสร็จสิ้นแล้ว แต่ขอให้ท่านผู้รู้ไปตรวจสอบก่อน เพราะเกรงว่าจะผิดเพี้ยนกับแบบเดิมไปบ้าง สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ จึงอาราธนาพระสาสนโสภณ (อหิงฺสโก อ่อน) วัดราชประดิษฐ์ ไปตรวจสอบ และได้พบว่ามีทั้งที่ชำรุด และที่เกิดจากความผิดพลาดของช่างถึง 958 แห่ง พระสาสนโสภณได้เขียนข้อความที่ถูกต้องลงในกระดาษ ทากาวติดไว้เพื่อให้ช่างแก้ไขตามนั้น

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : พันธุ์ทิพย์ ธีระเนตร, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2550, จาก :
เจษฎ์ ปรีชานนท์, “จารึกอักษรขอมย่อที่ฝาผนังพระระเบียงคดทั้ง 4 ด้านที่องค์พระปฐมเจดีย์,” ใน จารึกที่องค์พระปฐมเจดีย์ (กรุงเทพฯ : จุฑารัตน์การพิมพ์, 2528), (1)-239.

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายจารึกจาก : โครงการพัฒนาฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), สำรวจเมื่อ 26-28 มิถุนายน 2550