จารึกฐานรูปเคารพแหล่งโบราณคดีดอนขุมเงิน

ชื่อจารึกแบบอื่นๆ

รอ. 6, K. 1280, เลขทะเบียนโบราณวัตถุที่ 34/9/2547

อักษรที่มีในจารึก

ปัลลวะ

ศักราช

พุทธศตวรรษ 12

ภาษา

สันสกฤต

ด้าน/บรรทัด

จำนวน 1 ด้าน มี 4 บรรทัด

วัตถุจารึก

หินทรายสีเทา

ลักษณะวัตถุ

ฐานรูปเคารพ

ขนาดวัตถุ

กว้าง 83 ซม. ยาว 97.5 ซม. สูง 30.5 ซม.

บัญชี/ทะเบียนวัตถุ

กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “รอ. 6”

ปีที่พบจารึก

พุทธศักราช 2548

สถานที่พบ

ซากโบราณสถานรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า แหล่งโบราณคดีดอนขุมเงิน บ้านหนองฮี ตำบลเด่นราษฎร์ กิ่งอำเภอหนองฮี จังหวัดร้อยเอ็ด

ผู้พบ

สำนักศิลปากรที่ 10 ร้อยเอ็ด

ปัจจุบันอยู่ที่

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ร้อยเอ็ด ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดร้อยเอ็ด (สำรวจเมื่อ 3 กันยายน 2563)

พิมพ์เผยแพร่

1) วารสาร ศิลปากร ปีที่ 52 ฉบับที่ 3 (พฤษภาคม-มิถุนายน 2552) : 44-47.
2) รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ การตรวจสอบพิกัดสถานที่พบและเก็บรักษาของจารึกรุ่นก่อนพุทธศตวรรษที่ 19 ในประเทศไทย เพื่อพัฒนาภูมิสารสนเทศจารึกชาติ ปีที่ 2 : จารึกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคตะวันออก เล่ม 1 (กรุงเทพ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2564), 106-109.
3) จารึกในประเทศไทย เล่ม 1 (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2559), 110-113.

ประวัติ

สำนักศิลปากรที่ 10 ร้อยเอ็ด ได้พบจารึกหลักนี้จากการขุดแต่งเมื่อ พ.ศ. 2548 ในระหว่างปีงบประมาณ 2548 โดยพบอยู่ที่ซากโบราณสถานที่มีลักษณะเป็นแนวกรอบหินทรายรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ซึ่งตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือของซากบ่อน้ำโบราณที่กรุด้วยหินทรายซึ่งขุดแต่งในคราวเดียวกัน โดยอยู่ห่างกันประมาณ 4-5 เมตร

เนื้อหาโดยสังเขป

ข้อความในจารึกกล่าวถึงพระเจ้าจิตรเสนซึ่งได้เสด็จขึ้นครองราชย์ ทรงมีพระปัญญาปราดเปรื่อง ทรงโปรดให้สร้างรูปพระโคเพื่อแสดงความจงรักภักดีต่อพระศิวะ

ผู้สร้าง

พระเจ้าจิตรเสน

การกำหนดอายุ

พิจารณาจากลักษณะของรูปอักษรเห็นได้ว่าสัณฐานของเส้นอักษรเหมือนกับรูปอักษรในจารึกฐานรูปเคารพที่พบในแหล่งโบราณคดีดอนขุมเงิน ซึ่งแปลความแล้วทราบว่าเป็นจารึกที่พระเจ้าจิตรเสนสร้างเมื่อพุทธศตวรรษที่ 12 จารึกหลักนี้จึงน่าจะสร้างขึ้นในยุคสมัยเดียวกัน

ข้อมูลอ้างอิง

เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2561, จาก :
1) ทศพร ศรีสมาน, “จารึกพระเจ้าจิตรเสน บนฐานรูปเคารพหินทรายที่พบจากแหล่งโบราณคดีดอนขุมเงิน,” ศิลปากร 52, 3 (พฤษภาคม-มิถุนายน 2552) : 44-47.
2) รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล, "จารึกฐานรูปเคารพแหล่งโบราณคดีดอนขุมเงิน," ใน รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ การตรวจสอบพิกัดสถานที่พบและเก็บรักษาของจารึกรุ่นก่อนพุทธศตวรรษที่ 19 ในประเทศไทย เพื่อพัฒนาภูมิสารสนเทศจารึกชาติ ปีที่ 2 : จารึกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคตะวันออก เล่ม 1 (กรุงเทพ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2564), 106-109.
3) สุรสิทธิ์ ไทยรัตน์, “จารึกฐานรูปเคารพแหล่งโบราณคดีดอนขุมเงิน,” ใน จารึกในประเทศไทย เล่ม 1 : อักษรปัลลวะ อักษรหลังปัลลวะ พุทธศตวรรษที่ 11-14 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2559), 110-113.

ภาพประกอบ

ภาพถ่ายจารึกจาก : จารึกในประเทศไทย เล่ม 1 : อักษรปัลลวะ อักษรหลังปัลลวะ พุทธศตวรรษที่ 11-14 (กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2559)