ปี พ.ศ. 2540 นายประหยัดศักดิ์ บัวงาม ผู้อำนวยการโรงเรียนศึกษาสงเคราะห์ตากในขณะนั้น ได้สนองโครงการพระราชดำริของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการดำเนินงานด้านการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่นและภูมิปัญญาไทย จึงดำเนินการจัดทำโครงการพิพิธภัณฑสถานภูมิปัญญาไทย เพื่อรวบรวมศิลปวัฒนธรรมอันแสดงถึงภูมิปัญญาไทยสมัยต่างๆ ไว้ให้นักเรียนและบุคคลรุ่นหลังได้ศึกษา จึงได้รับบริจาคเรือนทรงไทยในภาคกลางที่จังหวัดเพชรบุรีอันเป็นเรือนพักอาศัยของนางผัน บัวงาม เพื่อเคลื่อนย้ายมาปลูกสร้างเป็นพิพิธภัณฑสถานในโรงเรียนศึกษาสงเคราะห์ตาก เมื่อวันที่ 29 ตุลาคม พ.ศ.2540 โดยตั้งชื่อว่า พิพิธภัณฑ์บ้านไทย ผัน บัวงาม เพื่อเป็นเกียรติแก่ผู้บริจาค
 

อาคารพิพิธภัณฑ์บ้านไทยผันบัวงาม เป็นเรือนพื้นถิ่นภาคกลาง สร้างด้วยไม้ มีการปรับปรุงเพิ่มเติมชั้นล่างด้วยคอนกรีต ส่วนด้านล่างซึ่งเคยเปิดโล่งตามลักษณะของเรือนพื้นถิ่น ได้กั้นฝาผนังไม้เพื่อใช้เป็นพื้นที่ปฏิบัติการงานด้านการเรียนวิชาช่างเครื่องเงินชาวเขา ที่เปิดเป็นหลักสูตรถึงระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) ส่วนชั้นบน เป็นพื้นที่จัดแสดงสิ่งของเครื่องใช้พื้นถิ่นในภาคกลาง ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคใต้ พร้อมป้ายคำบรรยายภาษาไทย วัตถุจัดแสดงเหล่านี้ มีการจัดวางในตู้จัดแสดง และนอกตู้จัดแสดงอย่างเป็นหมวดหมู่ รวมไปจนถึงมีเอกสารข้อมูลทะเบียนวัตถุจัดแสดงทุกรายการเพื่อการค้นคว้า
 

โรงเรียนศึกษาสงเคราะห์ตาก ครู อาจารย์และนักเรียนมีส่วนร่วมในการดำเนินการ ดังนั้นในการเปิดห้องจัดแสดงจึงมีการมอบหมายหน้าที่ให้อาจารย์ หรือนักเรียนมาประจำในพื้นที่จัดแสดง เพื่อนำชมและดูแลสถานที่จนปิดทำการ โดยผลัดเปลี่ยนกันมาปฏิบัติงาน งบประมาณดำเนินงานได้จากงบประมาณกลางของโรงเรียน นอกจากนี้ยังมีรายได้ส่วนหนึ่งจากการส่งเสริมกิจกรรมต่างๆของโรงเรียน อาทิ งานผลิตกระดาษสา งานผลิตข้าวซ้อมมือ งานผลิตน้ำดื่ม 
 

ข้อมูลจาก: กรมศิลปากร สำนักพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ. นามานุกรมพิพิธภัณฑสถานในประเทศไทย ภาคเหนือ เล่ม 1. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2546. หน้า 172.