รีวิวของพิพิธภัณฑ์เมื่อวันก่อน

ตลาดน้ำอัมพวา เป็นตลาดน้ำที่ได้รับความสนใจและมีชื่อเสียง  ทุกวันเสาร์ – อาทิตย์นักท่องเที่ยวต่างหลั่งไหลกันมาเที่ยวตลาดน้ำกันอย่างเนื่องแน่น  ร้านค้า ร้านอาหาร ร้านขายของที่ระลึก  มีให้เลือกเป็นจำนวนมาก ในความหลากหลายของร้านรวงที่เกิดขึ้นจำนวนมากเป็นเงาของการขยายตัวของตลาดนั้น  มีคนคิดต่าง คุณประทีป เอี้ยวพันธ์ ทนายความหนุ่มลูกแม่กลอง ที่เห็นว่าในอดีตที่ตลาดริมน้ำซบเซา  บ้านเรือนเหลือแต่คนเฒ่าคนแก่กับคนที่อยู่อาศัยที่เช้ามาก็ออกไปทำงาน เย็นก็กลับมานอนเท่านั้น ข้าวของเครื่องใช้ที่มีอยู่ในบ้าน เริ่มจะพังก็ทิ้งบ้างขายบ้างปล่อยให้ฝุ่นเกาะไม่สนใจลืมเลือนไปตามกาลเวลา  คุณประทีปจึงใช้เวลาเก็บสะสมข้าวของเครื่องใช้เก่าๆ ที่เคยเห็นเคยเล่นในอดีต ผสมกับความรักความชอบของเก่าอยู่แล้วด้วย ของสะสมเหล่านี้ก็มีมากขึ้นเรื่อยๆ  ตัวคุณประทีปจึงต้องการจะแบ่งปันให้คนอื่นๆ ได้ร่วมรำลึกถึงอดีตด้วย ก็เลยคิดที่จะทำพิพิธภัณฑ์และได้มาเช่าห้องแถวริมน้ำคลองอัมพวา ในราคาที่ไม่แพงนัก เปิดเป็น “พิพิธภัณฑ์เมื่อวันก่อน”  พอดีกับช่วงที่มูลนิธิชัยพัฒนาเข้ามาทำการศึกษาเรื่องของอำเภออัมพวาและจังหวัดสมุทรสงคราม เจ้าของห้องแถวที่คุณประทีปมาเช่าเพื่อเปิดพิพิธภัณฑ์นั้น ได้ยกห้องแถวจำนวนหลายสิบห้องให้กับมูลนิธิ เมื่อห้องแถวที่เช่าได้เปลี่ยนมือจากเจ้าของเดิมเป็นมูลนิธิแล้วนั้น  ในช่วงแรกคุณประทีปเองก็ยังไม่แน่ใจนักว่าจะสามารถเปิดพิพิธภัณฑ์ต่อไปได้หรือไม่ ในช่วงนั้นเองที่ตลาดน้ำอัมพวาค่อยๆ มีชื่อเสียงขึ้นมาได้รับความสนใจจากนักท่องเที่ยวเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ  มูลนิธิชัยพัฒนาก็อนุญาตให้คุณประทีปและพิพิธภัณฑ์เมื่อวันก่อนได้เปิดทำการต่อไป  
 

สิ่งของจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์เมื่อวันก่อนนั้นจะไม่ใช่โบราณวัตถุ แต่เป็นของเก่าในอดีตที่รุ่นปู่ รุ่นพ่อ เคยใช้ ในรุ่นของเราก็อาจเห็นของเหล่านี้วางทิ้งและเก่าพังอยู่หลังบ้าน เมื่อมองเข้าไปในพิพิธภัณฑ์อาจจะแบ่งการจัดแสดงได้สามส่วนใหญ่ๆ คือ 1. เครื่องมือทำมาหากิน  2. สินค้าในร้านค้าและของเล่น  3. หนังสือเก่าและรูปภาพเก่า
 

เครื่องมือทำมาหากินที่จัดแสดง เป็นเครื่องมือของอาชีพที่ปรากฏในจังหวัดสมุทรสงคราม เช่นอาชีพทำสวน ทำนา  ฯลฯ ในอดีตบริเวณอำเภออัมพวาและบางคณฑี เคยเป็นพื้นที่ปลูกใบยา  ที่ใช้ในประกอบในการกินหมาก ใบยาจืดที่ดีต้องหั่นละเอียดและมีสีเหลืองทอง  ในพิพิธภัณฑ์จะมีที่ใบยา มีดหั่นยา และตัวอย่างของยาจืดให้ได้ดูกันด้วย ถัดมาเป็นเครื่องมือในการทำนาข้าวในพื้นที่สวนของจังหวัดสมุทรสงคราม คุณประทีปเล่าว่า เมื่อแต่ก่อนนั้นในพื้นที่จังหวัดสมุทรสงครามก็มีการทำนา โดยในร่องสวนนั่นเองเป็นที่ปลูกข้าว บนร่องสวนก็ปลูกพืชล้มลุกหรือว่าต้นหมาก ต้นส้ม ในพิพิธภัณฑ์จะมีถังสลับฟาดเอาเม็ดข้าวออกจากรวง โดยมีไม้ลักษณะเหมือนกระได และไม้ไผ่สานเป็นผืนเป็นที่กั้นไม่ให้เมล็ดข้าวเปลือกกระเด็นออกนอกถังได้  ต่อมาเป็นเครื่องสีฝัด ที่หลังจากฟาดข้าวจนออกหมดรวงแล้ว ก็นำเข้าเครื่องสีฝัด เพื่อพัดเอาเมล็ดข้าวเปลือกที่ลีบ หรือเสียให้ปลิวออกไปก็จะได้ข้าวที่มีคุณภาพ  
 

การทำน้ำตาลมะพร้าวในสมุทรสงครามมีมาคู่กับอาชีพการปลูกมะพร้าว  ในพิพิธภัณฑ์มีเครื่องมือเครื่องไม้สำหรับการทำน้ำตาลมะพร้าว  มีไม้ตีถั่วที่ต้องอาศัยทักษะเป็นอย่างยิ่งเพราะอาศัยแรงเหวี่ยงของไม้ลงมาฟาดที่ตัวฟักถั่วแล้วเมล็ดถั่วก็จะหลุดออกมา นอกจากนี้ยังมีเครื่องมือช่างไม้ที่มีฝีมือมากของอัมพวา อาทิ ใบเลื่อยไม้ขนาดต่างๆ มีใบเลื่อยแปลกอยู่หนึ่งอันคือ ใบเลื่อยที่ใช้เลื่อยสาหร่ายที่เติบโตอยู่ใต้ท้องร่องสวน  เตารีดโรงงานหรือเตารีดที่ใช้น้ำมันเป็นตัวทำความร้อนในการรีดผ้า เครื่องพิมพ์ดีดเก่า ตราชั่งแบบแขวนที่ได้มาจากร้านขายยาและร้ายขายหมูในตลาด เครื่องชั่งเด็กที่ใช้แบบแขวนที่ซื้อมาในราคาเพียง 200 บาท ถังตวงข้าวเปลือกข้าวสาร ที่คุณประทีบให้ข้อสังเกตว่า เวลาที่เมื่อมีคนมาซื้อข้าวเราเขาจะใช้ถังไม้ที่ไม่มีที่จับตรงกลางถัง แต่ว่าถ้าเราไปซื้อข้าวที่ร้าน ถังที่ใช้ตวงข้าวให้เรานั้นจะมีที่จับตรงกลาง นั่นก็คือการเอาเปรียบของพ่อค้าอย่างหนึ่ง กะลาสำหรับตวงข้าวสาร ก็จะมีข้อตกลงกันระหว่างคนซื้อกับคนขายว่าจะใช้กะลาใบนี้ใบเดียวจนกว่ามันจะพังไปเพราะไม่อย่างนั้นหน่วยวัดหรือปริมาณก็จะไม่คงที่  ที่ปั้มลมสำหรับการทำทองและการหลอมเหล็ก ก็มีให้ชมทั้งแบบที่เหยียบให้ลมส่งไปตามท่อ และแบบปั้มลมด้วยมือ เครื่องมือต่างๆ ที่จัดแสดงในพิพิธภัณฑ์นี้นอกจากจะมาจากบ้านของคุณประทีปเองแล้ว  ยังได้มาจากการพบเห็นสิ่งของถูกวางทิ้งขว้างเอาไว้ก็เลยขอมาจากเจ้าของแล้วนำมาจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์

สิ่งของจัดแสดงส่วนต่อมาคือ สินค้าในร้านค้าและของเล่น ส่วนใหญ่ของที่สะสมได้ก็เป็นเครื่องเล่นสังกะสีที่เด็กๆ สมัยก่อนชอบเล่นเป็นอย่างยิ่ง และในขณะนี้ก็กลายเป็นของเล่นที่หายากและมีราคาค่อนข้างสูง เช่น นกหวีดสังกะสีที่นำเข้ามาจากประเทศญี่ปุ่น คุณประทีบบอกว่ามันเหมือนกับเป็นของขายไม่ได้แล้วเหลือติดอยู่ในตู้ของร้านขายของในตลาดอัมพวานี่เอง คุณประทีบไปเห็นเข้าก็เลยซื้อมาทั้งหมด  รวมถึงจี้ห้อยคอหลายรูปแบบที่จัดแสดงอยู่ในตู้ใบเดียวกันนั้นก็เป็นจี้ห้อยคอที่นิยมกันมากในสมัยจอมพลป. พิบูลสงคราม  ยุคที่รณรงค์ให้รักชาติจี้ห้อยคอเหล่านี้ก็จะเป็นจี้ห้อยคอรูปในหลวงกับพระราชินี รูปธงชาติไทย รถแข่งสังกะสี หุ่นยนต์ รถมอเตอร์ไซด์ที่ประดิษฐ์จากเศษของใช้เหลือๆ  นอกจากนี้ยังมีสินค้าที่ยังขายไม่ได้เหลือค้างไว้ในตู้สินค้าที่ร้านเช่น ผงซักฟอก ยาสระผม กิ๊ปติดผม  เครื่องมือเย็บผ้า รูปภาพเก่าและหนังสือเก่า ที่ได้มาจากบ้านเก่าหลังเก่าในตลาดอัมพวา  ทั้งหนังสือแบบเรียนเก่า หนังสือนิยาย และสมุดไทดำและสมุดไทขาว รวมทั้งหนังสืออ่านเล่นหลาย ๆแบบ 

ในพิพิธภัณฑ์ถ้าไม่มีรูปเก่าเสียเลย ก็คงจะไม่มีกลิ่นอายของความโบราณของอดีตให้ได้เห็นกัน คุณประทีปนำรูปที่บ้านที่ถ่ายตั้งแต่สมัยยังอดีตมาจัดแสดง  เวลาเดินทางไปที่ไหนเจอรูปเก่าก็เอากลับมาจัดไว้ที่พิพิธภัณฑ์บ้าง มีอยู่รูปหรือสองรูปคุณประทีปไปได้มาจากบ้านนายอำเภอเก่าบริเวณหัวแหลมที่อำเภอเมือง ซึ่งในขณะนั้นกำลังจะรื้อแล้ว  คุณประทีปผ่านไปเห็นเข้าก็เลยขอรูปที่ติดอยู่ข้างพนังเอากลับมาติดที่พิพิธภัณฑ์อีกรูปหนึ่ง  

  การจัดการพิพิธภัณฑ์ส่วนใหญ่ของคุณประทีปไม่ได้เก็บค่าเข้าชม และมีรับฝากขายโปสการ์ดเล็กๆ น้อยๆ   ส่วนผลิตภัณฑ์ของพิพิธภัณฑ์เองก็จะมีเสื้อและกระเป๋าที่พิมพ์คำว่า “สวัสดีอัมพวา” วางขายอยู่แต่ก็ไม่ได้ผลิตออกมาจำนวนมากมายอะไรนัก รายได้ส่วนใหญ่ของคุณประทีปนั้นมาจากการอาชีพทนาย และการทำงานส่วนตัวอื่นๆมากกว่า ส่วนการทำพิพิธภัณฑ์ก็ทำเพราะใจรักเสียมากกว่า
 

เมธินีย์  ชอุ่มผล เรื่องและภาพ

สำรวจวันที่ 9 สิงหาคม 2552