วัดหนองกลับ เป็นวัดเก่าแก่ สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 2 ไม่ปรากฎประวัติผู้สร้างชัดเจน เล่าต่อกันมาว่าตรงที่สร้างวัดหนองกลับนี้ ในสมัยทำศึกกับเวียงจันทน์ เป็นที่ตั้งค่ายของชาวหนองบัว-หนองกลับ เพื่อป้องกันทัพเวียงจันทน์ที่เดินทัพผ่านมา เดิมหมู่บ้านนี้มีวัดเก่าชื่อวัดหนองม่วง และวัดสระมะนาว เมื่อชาวบ้านตั้งค่าย ณ บริเวณที่เป็นวัดหนองกลับในปัจจุบัน จึงต้องย้ายวัดตามมาด้วย จึงมีวัดสองวัดอยู่ติดกัน ในสมัยนั้นชาวบ้านเรียกว่า "วัดนอก" กับ "วัดใน" ต่อมาเกิดอหิวาต์ระบาด มีพระสงฆ์มรณภาพ พระภิกษุจึงย้ายมารวมกันอยู่วัดเดียวคือวัดนอก ซึ่งก็คือวัดหนองกลับในปัจจุบัน ตั้งแต่นั้นมาจึงรวมกันโดยปริยาย ในสมัยที่ทางราชการตั้งกิ่งอำเภอหนองบัวขึ้น เคยใช้วัดหนองกลับใช้เป็นที่ทำการกิ่งอำเภอชั่วคราวตั้งแต่ปี 2492-2499
 

วัดหนองกลับ หรือที่ชาวบ้านเรียกว่าวัดหนองบัว มีประวัติความเป็นมายาวนานร่วมสองศตวรรษ เนื่องจากเป็นวัดเก่าแก่ จึงมีโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุในครอบครองเป็นจำนวนมาก ทั้งที่ได้จากแหล่งโบราณคดี โบราณสถานในบริเวณอำเภอหนองบัวและใกล้เคียง และที่ได้จากการบริจาคของประชาชนผู้มีจิตศรัทธาต่อวัดและท่านเจ้าอาวาส พระครูวาปีปทุมรักษ์ เจ้าอาวาสและเจ้าคณะอำเภอหนองบัวรูปปัจจุบัน จึงรวบรวมข้าวของต่าง ๆ และจัดแสดงไว้ภายในอาคารต่างๆ   ของวัด ซึ่งมีผู้สนใจเข้าชมจำนวนมาก ทางวัดจึงดำริจะจัดตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านวัดหนองกลับขึ้น เพื่อให้เป็นแหล่งรวบรวม ศึกษา อนุรักษ์ และเผยแพร่ความรู้ด้านศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่นอำเภอหนองบัว 

         
นอกจากนี้วัดยังมีความตั้งใจที่จัดตั้งพิพิธภัณฑ์แห่งนี้เพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ซึ่งท่านเคยเสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมชมโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุที่วัดหนองกลับ เมื่อวันที่ 18 สิงหาคม 2535 

         
อาคารพิพิธภัณฑ์มีสองหลัง โดยอาคารพิพิธภัณฑ์หลังแรกจัดแสดงแสตมป์ไทย เงินตรา และเหรียญกษาปณ์ไทย เครื่องราชอิสริยาภรณ์ เหรียญที่ระลึกสมัยรัชกาลที่ 9 อาวุธโบราณ เครื่องถ้วยเบญจรงค์สมัยรัตนโกสินทร์ เครื่องถ้วยชามสมัยสุโขทัยและอยุธยา ส่วนอาคารจัดแสดงอีกหลังหนึ่ง เป็นอาคารพิพิธภัณฑ์พื้นบ้าน เป็นที่รวบรวมวัสดุอุปกรณ์ ข้าวของ เครื่องมือเครื่องใช้ต่าง ๆ ที่จำเป็นในชีวิตประจำวัน และในการประกอบอาชีพ

 

ข้อมูลจาก: 

1. การสำรวจภาคสนามโดยศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร วันที่ 22 เมษายน 2548.

2. วัดหนองกลับ. ประวัติวัดหนองกลับ(หนองบัว). มปป,มปพ.