หอวัฒนธรรมจังหวัดนครสวรรค์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค์

หอวัฒนธรรม จังหวัดนครสวรรค์ ตั้งอยู่ในมหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค์ ลักษณะอาคารเป็นสถาปัตยกรรมไทยประยุกต์ตรีมุข โดยทำหน้าที่เป็นศูนย์รวบรวมข้อมูลทางประวัติศาสตร์ โบราณคดี สถานที่ท่องเที่ยว โบราณสถาน ศิลปกรรมท้องถิ่น ภูมิปัญญาท้องถิ่น และวัฒนธรรมของจังหวัดนครสวรรค์ อย่างไรก็ดี แม้หอวัฒนธรรม จังหวัดนครสวรรค์ เปิดอย่างเป็นทางการเมื่อ พ.ศ. 2535 แต่การดำเนินงานด้านการส่งเสริมวัฒนธรรมเริ่มตั้งแต่มีการประกาศใช้พระราชบัญญัติสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ พ.ศ.2522 และในปีต่อมา มีระเบียบกระทรวงศึกษาธิการว่าด้วยศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาวัฒนธรรม เมื่อ พ.ศ. 2524 จึงได้มีการชื่อเป็นศูนย์ศิลปวัฒนธรรมจังหวัดนครสวรรค์ ซึ่งเดิมทีตั้งอยู่ที่ศาลาว่าการหลังเดิมของจังหวัดนครสวรรค์

จากความร่วมมือระหว่างการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย อดีตผู้ว่าราชการจังหวัดนครสวรรค์ และอดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรในช่วงปลายทศวรรษ 2520 หอวัฒนธรรมได้รับงบประมาณในการจัดสร้างและแล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2535 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จเป็นประธานในพิธีเปิดเมื่อวันที่ 17 สิงหาคม พ.ศ. 2535 ในการจัดสร้างหอวัฒนธรรมครั้งนั้น จัดสรรพื้นที่ไว้สำหรับบริการเป็น 6 ส่วนด้วยกัน ได้แก่ ห้องประชุมบุญชู โรจนเสถียร ห้องพิพิธภัณฑ์โสฬส ห้องศูนย์การเรียนรู้ภูมิปัญญาและพัฒนาคุณภาพชีวิต ห้องนิทรรศการ นิมมานรดี สำหรับการจัดนิทรรศการชั่วคราว ห้องดุสิตา ซึ่งเป็นห้องประทับของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เมื่อครั้งเสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดหอวัฒนธรรม และในปีเดียวกัน ท่านเสด็จฯ ทรงนำนักเรียนนายร้อยโรงเรียนพระจุลจอมเกล้าศึกษาดูงานหอวัฒนธรรม เมื่อวันที่ 1 พฤศจิกายน พ.ศ. 2535 และศาลาไทยและลานหน้าหอวัฒนธรรม สำหรับการฝึกปฏิบัติการและการจัดกิจกรรมกลางแจ้ง

ในห้องพิพิธภัณฑ์โสฬส ปรากฎการจัดแสดงเรื่องราวเกี่ยวกับเมืองนครสวรรค์โดยนำเสนอวิวัฒนาการยุคต่างๆ ของเมืองนครสวรรค์ ประกอบด้วยยุคก่อนประวัติศาสตร์ สมัยทวารวดี เมืองจันเสน เมืองโคกไม้เดน และดงแม่นางเมือง

โบราณวัตถุในแต่ละยุคสมัย โดยเฉพาะเครื่องปั้นดินเผาได้รับการนำเสนอตามลำดับเวลา เครื่องปั้นดินเผาก่อนประวัติศาสตร์ที่มีอายุกว่าสามพันปี และสมัยประวัติศาสตร์เช่น เครื่องปั้นดินเผาลายเชือกทาบ ซึ่งเป็นเทคนิคของการสร้างลวดลายโดยใช้เชือกทาบลงบนภาชนะดินเผาเพื่อให้เกิดลวดลายก่อนการเผา นอกจากนี้ยังมีข้อมูลของยุคสมัยสำคัญดังเช่นเมืองจันเสนที่มีพัฒนาการใน 6 ยุคสมัย การจัดแสดงเครื่องปั้นดินเผาในฐานะโบราณวัตถุที่พบในอำเภอตาลี จังหวัดนครสวรรค์ แสดงให้เห็นพัฒนาการของเมืองนครสวรรค์โดยลำดับ

นอกจากเรื่องราวทางโบราณคดี การแสดงยังบอกเล่าวัฒนธรรมภูมิปัญญาต่างๆ ที่ปรากฏในจังหวัดนครสวรรค์ด้วย เช่น การรำกลองยาว การแสดงหุ่นกระบอก การเต้นกำรำเคียว การแสดงลิเก ล้วนแต่สะท้อนให้เห็นความรุ่มรวยทางวัฒนธรรมของจังหวัดนครสวรรค์ จุดที่น่าสนใจของการจัดแสดงอีกหนึ่งคือ ศิลาจารึกจำลอง ดงแม่นางเมือง พ.ศ. 1710 บ้านดงแม่นางเมือง ตำบลตาหงาย อำเภอบรรพตพิสัย ซึ่งศิลาจารึกองค์จริงได้รับกการรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร จารึกดังกล่าวได้รับการจารไว้ด้วยตัวอักษรปัลวะ ที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์สำคัญในการปกครองเมืองในช่วงเวลานั้น

พิพิธภัณฑ์ยังบอกเล่าแหล่งท่องเที่ยวสำคัญต่างๆ ของเมืองนครสวรรค์ เช่น บึงบอระเพ็ด ดังคำขวัญของเมืองนครสวรรค์ที่ปรากฎในนิทรรศการ “เมืองสี่แคว แห่มังกร พักผ่อนบึงบอระเพ็ด ปลารสเด็ดปากน้ำโพ” ในอีกมุมหนึ่ง ยังปรากฏการจัดแสดงกลุ่มภาพเก่าที่บอกเล่าให้เห็นสภาพของบ้านเมืองในอดีตและพัฒนาการทางคมนาคมที่ติดต่อสัมพันธ์ระหว่างนครสวรรค์กับเมืองต่างๆ

สำนักศิลปะและวัฒนธรรม ซึ่งเป็นหน่วยงานที่รับผิดชอบหอวัฒนธรรมจังหวัดนครสวรรค์ ดำเนินการวิจัยประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมชุมชนลุ่มน้ำเจ้าพระยาและในเมืองนครสวรรค์ เพื่อเป็นฐานความรู้ในการพัฒนาเป็นนิทรรศการเพื่อบอกเล่าเรื่องราวความหลากหลายทางวัฒนธรรมของเมืองปากน้ำโพแห่งนี้ คุณปริญญาผู้ทำหน้าที่นำชมห้องนิทรรศการโสฬสกล่าวถึงการจัดนิทรรศการหมุนเวียน “ที่บอกเล่าเรื่องประเพณีตรุษจีน การจับข้อมือสาวของมอญ เพราะในนครสวรรค์นั้น มีชนชาติหลากหลายมอญ คริสต์ อิสลาม จีน รองศาสตราจารย์ ดร.สุชาติ แสงทอง ผู้อำนวยการสำนักศิลปะและวัฒนธรรมในปัจจุบันพยายามรวบรวมข้อมูลประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม โดยใช้แม่น้ำเจ้าพระยาเป็นตัวเชื่อมโยง” การทำงานเหล่านี้แสดงให้เห็นอย่างชัดเจนในผลงานต่างๆ ของสำนักศิลปะและวัฒนธรรม ไม่ว่าจะเป็น “แนวคิดการวิจัยประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม ชุมชนลุ่มน้ำเจ้าพระยา” โดยมี รศ. ดร. สุชาติ แสงทอง เป็นบรรณาธิการ และผลงานชุดสำคัญเรื่อง 100 ปี วิถีปากน้ำโพ ที่ปรากฎเป็นหนังสือและวีดิทัศน์บอกเล่าเรื่องราวของคนไทยเชื้อสายจีนที่อพยพและตั้งรกรากในเมืองปากน้ำโพ จนทำให้เมืองนครสวรรค์มีความรุ่งเรืองจนถึงปัจจุบัน

ชีวสิทธิ์ บุณยเกียรติ / เขียน
สำรวจข้อมูลภาคสนาม เมื่อวันที่ 23 พฤศจิกายน 2559

รีวิวของหอวัฒนธรรมจังหวัดนครสวรรค์