Blog
The Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre
ตัณหากับธาตุทั้ง 4
ตัณหากับธาตุทั้ง 4
ภาพปริศนาธรรมจากสมุดภาพวัดพระรูป ภาพที่ 3 นี้ประกอบไปด้วยภาพชาย 5 คน ลักษณาการเหมือนลอยอยู่บนอากาศ ชายคนที่อยู่ตรงกลางร่างใหญ่กว่าเพื่อน สวมเครื่องประดับศีรษะที่มียอดแหลมคล้ายมงกุฎหรือชฎา ไม่สวมเสื้อ แต่มีเครื่องประดับที่คอ กรองคอ และแขนทั้งสอง นุ่งผ้าโจงกระเบนมีลวดลายสวยงาม ชายผ้าส่วนที่เรียกว่าห้อยหน้าหรือชายไหวมีลำตัวของสิงห์ 2 ตัวโผล่ออกมาตัวละครึ่ง เหมือนเป็นพาหนะ
ส่วนชายทั้ง 4 ที่ลอยอยู่ด้านข้างนั้น ทำท่าเหมือนกันคือยกมือไหว้คนตรงกลาง ด้านซ้ายนอกเป็นชายผมสีขาว ผิวเข้ม ด้านซ้ายในเป็นชายผิวชาว ผมสีดำ ด้านขวานอกเป็นชายผิวสีอ่อน ผมสีขาว และด้านซ้ายในเป็นชายผิวเข้ม ผมสีดำ ทั้ง 4 คนผมยาว มัดเป็นจุกสูงกลางศีรษะ ไม่สวมเสื้อ และนุ่งโจงกระเบนเหมือน ๆ กัน
ภาพปริศนาธรรม ภาพที่ 3
คำอ่านตามรูปอักษร[1]
ในหนังสือ สมุดข่อย[2] ได้อธิบายภาพปริศนาธรรมภาพนี้ไว้ว่า
“พระยาตัณหา (กลาง) มีธาตุทั้ง 4 คือ อาโปธาตุ ปฐวีธาตุ วาโยธาตุ และเตโชธาตุ เป็นบริวาร”
คำอ่าน-ปริวรรต และอธิบายเพิ่มเติม
| อาโป | คือ | อาโปธาตุ หมายถึงธาตุน้ำ |
| ปฐวี | คือ | ปฐวีธาตุ หมายถึง ธาตุดิน |
| วาโย | คือ | วาโยธาตุ หมายถึง ธาตุลม |
| เตโช | คือ | เตโชธาตุ หมายถึง ธาตุไฟ |
| พฺรยาตณฺหา | คือ | พระยาตัณหา |
“พระยาตัณหา” ในที่นี้ไม่น่าจะหมายถึงคน แต่เป็นบุคลาธิษฐานแทนสิ่งที่เรียกว่า ตัณหา ซึ่งในทางธรรมกล่าวถึง ตัณหา ไว้ว่า คือ ความอยาก ความใคร่ ความพอใจ ในรูป เสียง กลิ่น เป็นต้น ส่วน ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ และวาโยธาตุ หรือเราเรียกกันง่าย ๆ ว่า ดิน น้ำ ไฟ ลม นั้นเป็นองค์ประกอบของ มหาภูต 4 รูปใหญ่ หรือ มหาภูตรูป 4 ซึ่งก็คือ ธาตุ 4 ที่เราเคยได้ยินกัน สำหรับปริศนาธรรมข้อนี้ ตัณหาและธาตุทั้ง 4 มาเกี่ยวข้องเชื่อมโยงกันอย่างไรก็ชวนให้ขบคิดอยู่
เกี่ยวกับสมุดภาพวัดพระรูป จังหวัดเพชรบุรี เล่มที่ 2
สมุดภาพปริศนาธรรมของวัดพระรูปเล่มนี้ เป็นสมุดไทยขาว อักษรขอม เขียนด้วยหมึกสีดำ ข้อความเป็นภาษาบาลีและภาษาไทย ขนาด ยาว 41.4 เซนติเมตร กว้าง 14.8 เซนติเมตร หนา 4.7 เซนติเมตร ปัจจุบันเก็บรักษาอยู่ที่วัดพระรูป อำเภอเมือง จังหวัดเพชรบุรี
สมุดภาพเล่มนี้มีจำนวน 76 หน้า เขียนเป็นภาพปริศนาธรรมจำนวน 38 ภาพ โดยภาพ 1 ภาพเขียนบนหน้า 2 หน้า ในการเขียนไม่ลงสีพื้น ภาพจึงมีความสวยงามเรียบง่ายแบบฝีมือช่างพื้นบ้าน ไม่มีการระบุชื่อผู้เขียน จึงไม่ทราบรายละเอียดของผู้เขียนและอายุของสมุดภาพเล่มนี้ แม้จะพบว่าลักษณะกลวิธีการเขียนหลายอย่างมีลักษณะคล้ายภาพจิตรกรรมสมัยอยุธยา เช่น นิยมใช้สีสดสว่าง รูปแบบการเขียนภาพคลื่นกระแสน้ำมีความคล้ายคลึงกับที่พบในสมุดภาพฉบับวัดลาด จังหวัดเพชรบุรี เล่มที่ 1 และสมุดภาพฉบับวัดสุวรรณภูมิ จังหวัดสุพรรณบุรี เล่มที่ 1 อีกทั้งในส่วนของภาษาก็มีภาษาเก่าปะปนอยู่มาก เช่น คำว่า สลุด (หมายถึง หล่ม) มีเมียเยียชู้ สเภา (หมายถึง สำเภา) เป็นต้น แต่ท่านผู้รู้ผู้เชี่ยวชาญในเรื่องของภาษาโบราณก็ยังเห็นว่าทั้งเทคนิคการเขียนภาพและความเก่าของภาษาดังกล่าวมานั้นยังมิใช่หลักฐานที่จะมีน้ำหนักพอที่จะกำหนดสมัยของสมุดภาพเล่มนี้ได้
ผู้เขียน : นวพรรณ ภัทรมูล
คำสำคัญ : ปริศนาธรรม สมุดภาพ วัดพระรูป สมุดไทยขาว
ข้อมูลที่เกี่ยวข้อง
