บ้านปะอาว มีประวัติเล่าต่อกันมาว่า บรรพบุรุษของบ้านนี้อพยพมาจากเวียงจันทน์ สมัยพระวอ พระตา โดยมีพี่น้องสองคนพาหมู่ญาติมาถึงทำเลที่เหมาะสม ผู้เป็นน้องได้พาสมัครพรรคพวกตั้งหมู่บ้านขึ้นเป็นบ้านปะอาว ส่วนผู้พี่ได้อพยพขึ้นไปทางเหนือลงหลักปักฐานขึ้นเป็นบ้านโนนเมือง อำเภอม่วงสามสิบ จังหวัดอุบลราชธานี สันนิษฐานว่า "ปะอาว" คงเพี้ยนมาจากคำว่า ป๋าอาว คำว่าป๋า หมายถึงละไว้ ทิ้งไว้ ส่วนอาว หมายถึงอา คือน้องชาย ซึ่งเป็นบ้านผู้เป็นพี่ละทิ้งผู้เป็นน้องชาย

ใครมาที่บ้านปะอาวมักจะเข้ามาเยี่ยมชมการทำผลิตภัณฑ์เครื่องทองเหลือง ณ ศูนย์หัตถกรรมทองเหลืองบ้านปะอาวการหล่อทองเหลืองของกลุ่มชาวบ้านเป็นการสืบทอดภูมิปัญญาจากบรรพบุรุษ ในยุคแรกๆ การหล่อทองเหลืองก็เพื่อทำเครื่องใช้ในครัวเรือน เช่น เต้าปูน กระดิ่ง หมากหิ่ง (ลูกกระพรวน) หมากหวิน (ใช้รัดปลอกคอวัว) ต่อมาเมื่อมีการตั้งกลุ่มผลิตทองเหลือง เครื่องทองเหลืองบ้านปะอาวจึงเป็นที่รู้จักและผลิตออกสู่ท้องตลาดเป็นจำนวนมาก 

ใกล้กับศูนย์หัตถกรรมท้องเหลืองบ้านปะอาว เป็นที่ตั้งอยู่วัดบูรพา ที่ภายในเป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์ชุมชนบ้านปะอาว โดยดัดแปลงชั้นล่างของกุฏิพระสงฆ์เป็นที่จัดแสดงวัตถุต่าง ๆ พิพิธภัณฑ์แห่งนี้เริ่มก่อตั้งมาตั้งแต่ปี 2540 หัวเรือใหญ่ที่ริเริ่มคือหลวงพ่อพระครูธรรมสุทรนิวิฐ เจ้าอาวาส พระอาจารย์มหาพยนต์ สนตจิตโต รองเจ้าอาวาส และนายอภิชาติ พานเงิน กำนัน โดยขอรับบริจาคสิ่งของตาง ๆ จากชาวบ้าน และของส่วนหนึ่งที่ทางวัดเก็บรักษาไว้

วัตถุที่จัดแสดงมีหลากหลายชนิด วางบนชั้นไม้ และในตู้กระจก อาทิ พระเครื่อง ตู้พระคัมภีร์ อาสนะ เครื่องมือทอผ้า ที่ฟักไข่และออกใยไหมของตัวหม่อน โฮงกระบอง โปม(ถาดใส่ข้าวเหนียว) กระติบข้าว กระดึง เงินฮาง ผ้าหอคัมภีร์ ผ้าไหม-บังสุกุล เครื่องปั้นดินเผา เครื่องทองเหลือง พานหมาก ตะเกียง วิทยุเก่า เป็นต้น ของบางชิ้นมีป้ายคำอธิบายสามภาษา ไทย อังกฤษ ญี่ปุ่น กำนันอภิชาติเล่าว่า เงินงบประมาณส่วนหนึ่งที่นำมาจัดทำตู้จัดแสดง ป้าย แผ่นพับ เป็นเงินสนับสนุนจากโครงการรุ่งอรุณ ที่ส่งเสริมให้นักเรียนโรงเรียนปะอาว เรียนรู้สังคมและสิ่งรอบตัว ไม่ใช่เรียนรู้แค่ในโรงเรียนอย่างเดียว นอกจากนี้ชุมชนยังพยายามฟื้นฟูป่าชุมชน ที่มีเนื้อที่ประมาณ 200 ไร่ ทางทิศเหนือของหมู่บ้าน ให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของเยาวชนและผู้สนใจ 

---

ข้อมูลจาก:

การสำรวจภาคสนาม วันที่ 9 มกราคม 2549

แผ่นพับประชาสัมพันธ์พิพิธภัณฑ์ชุมชนบ้านปะอาว

http://cddweb.cdd.go.th/ubon/home_stay/html/paaou/upperframe.htm[accessed Aug 16,2006]