ภายในพื้นที่ของธนาคารแห่งประเทศไทย เดิมเป็นที่ตั้งของวังบางขุนพรหม และวังเทวะเวสม์ วังบางขุนพรหมเดิมเป็นที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต ตั้งอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา ประกอบด้วย 2 ตำหนัก คือ ตำหนักใหญ่ และตำหนักสมเด็จ ออกแบบสถาปัตยกรรมสวยงามตามแบบตะวันตก จนได้รับการยกย่องว่าเป็นวังที่สวยที่สุดแห่งหนึ่งของเมืองไทย วังเทวะเวสม์ เดิมเป็นที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ โดยยังคงปรากฏอาคารให้ชมความงดงาม จำนวน 4 อาคาร คือ ตำหนักใหญ่ เรือนแพริมน้ำ เรือนหม่อมลม้าย และเรือนหม่อมจันทร์ ในปี พ.ศ. 2488 ธนาคารแห่งประเทศไทยได้ย้ายเข้ามาใช้เป็นสถานที่ทำการ กระทั่งถึงปีพ.ศ. 2525 วังบางขุนพรหมได้ปรับเปลี่ยนเป็นพิพิธภัณฑ์ จัดแสดงวิวัฒนาการเงินตราไทย เริ่มตั้งแต่สิ่งที่ใช้เป็นสื่อในการแลกเปลี่ยนในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ และวิวัฒนาการมาเป็นเงินตราโบราณยุคต่าง ๆ จนถึงเงินตรายุคปัจจุบัน
ชื่อผู้แต่ง: | ปีที่พิมพ์: 11/30/2547
ที่มา: ไทยรัฐ
แหล่งค้นคว้า: ศมส.
โดย: ศมส.
วันที่: 13 มีนาคม 2555
ชื่อผู้แต่ง: ฉวีวรรณ เกียรติโชคชัยกุล | ปีที่พิมพ์: ปีที่14ฉบับที่ 11 ก.ย.2536
ที่มา: ศิลปวัฒนธรรม
แหล่งค้นคว้า: ศมส.
โดย: ศมส.
วันที่: 13 มีนาคม 2555
ชื่อผู้แต่ง: ธนาคารแห่งประเทศไทย | ปีที่พิมพ์: 2535
ที่มา: กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้ง กรุ๊ป
แหล่งค้นคว้า: ศมส.
โดย: ศมส.
วันที่: 13 มีนาคม 2555
ชื่อผู้แต่ง: นวรัตน์ เลขะกุล และคณะ | ปีที่พิมพ์: 2535
ที่มา: กรุงเทพฯ : สหกรณ์ออมทรัพย์พนักงานธนาคารแห่งประเทศไทย
แหล่งค้นคว้า: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
โดย: ศมส.
วันที่: 13 มีนาคม 2555
ชื่อผู้แต่ง: | ปีที่พิมพ์: 2549
ที่มา: กรุงเทพฯ : พิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย
แหล่งค้นคว้า: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
โดย: ศมส.
วันที่: 13 มีนาคม 2555
แนะนำพิพิธภัณฑ์โดยทีมงานและสมาชิก
พิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย วังบางขุนพรหม
พิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย มีกำเนิดจากแนวความคิดของ ดร.ป๋วย อึ๊งภากรณ์ (ผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทย พ.ศ. 2502 - 2514) เปิดดำเนินการครั้งแรกในนาม "พิพิธภัณฑ์เงินตรา" ณ สำนักงานสุรวงศ์ ใน พ.ศ. 2512 ต่อมาพิพิธภัณฑ์เงินตราได้ปิดตัวลงในห้วงเวลาที่มีการวางศิลาฤกษ์อาคารสำนักงานใหญ่ บางขุนพรหม (หลังแรก) ในปี 2520 และมีการตั้งคณะทำงานพิจารณาจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ของธนาคาร ในปี 2521 โดยจะใช้วังบางขุนพรหม ซึ่งเดิมเป็นที่ตั้งสำนักงานใหญ่ ทำการซ่อมแซมปรับปรุงเพื่อให้เป็นพิพิธภัณฑ์เงินตราและแสดงประวัติวังบางขุนพรหม เมื่อวังบางขุนพรหมอนุรักษ์แล้วเสร็จ และจัดตั้งเป็น "พิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย" เพื่อจัดแสดงประวัติธนาคารแห่งประเทศไทยในวาระครบ 50 ปี นิทรรศการเงินตรา และประวัติวังบางขุนพรหม
ผู้บริหารธนาคารแห่งประเทศไทยได้กราบบังคมทูลเชิญพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงเสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปิดพิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ 9 มกราคม พ.ศ. 2536
พิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย ได้มีการปรับเปลี่ยนให้เข้ากับกาลสมัยมาโดยตลอด จนกระทั่งปี 2561 ได้นำวัตถุจัดแสดงโดยเฉพาะเงินตราและธนบัตรจากวังบางขุนพรหม มาจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย ณ ศูนย์การเรียนรู้ธนาคารแห่งประเทศไทย ซึ่งตั้งอยู่ในห้องมั่นคงของโรงพิมพ์ธนบัตรแห่งแรกของประเทศไทย ปัจจุบันถูกเปลี่ยนเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านประวัติศาสตร์เศรษฐกิจและการเงินของประเทศ ครอบคลุมเรื่องราวตั้งแต่ยุคก่อนรัฐไทยจนถึงปัจจุบัน ซึ่งจะทำให้เห็นถึงพัฒนาการและความเชื่อมโยงของบริบททางเศรษฐกิจ การเมือง สังคม ความเป็นอยู่ของผู้คน ตลอดจนความท้าทายและความสำเร็จในการพัฒนาประเทศในแต่ละช่วง
พิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย วังบางขุนพรหม อยู่ระหว่างการบูรณะงานวิศวกรรมอาคาร และปรับปรุงนิทรรศการจัดแสดง (สถานะ ณ เดือนพฤษภาคม 2564)
พิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย
ปัจจุบันพื้นที่ของธนาคารแห่งประเทศไทยเป็นที่ตั้งของสองวังที่มีสถาปัตยกรรมอันงดงามได้แก่ วังบางขุนพรหม วังที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต พระราชโอรสพระองค์ที่ 33 ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระนางเจ้าสุขุมาลย์มารศรีพระอัครราชเทวี และวังเทวะเวสม์ วังที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ พระเจ้าลูกยาเธอพระองค์ที่ 2 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา(เจ้าจอมมารดาเปี่ยม) ธนาคารแห่งประเทศไทยเห็นถึงคุณค่าทางประวัติศาสตร์พร้อมความงดงามทางสถาปัตยกรรมของวังทั้งสอง จึงนำวังทั้งสองแห่งจัดทำเป็นพิพิธภัณฑ์ขึ้น คือพิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย และพิพิธภัณฑ์วังเทวะเวสม์ตำหนักวังบางขุนพรหม ใช้เป็นอาคารจัดแสดงของพิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย ตั้งอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา ก่อสร้างในปลายรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว คาร์ล ดอห์ริง(Karl Dohring) สถาปนิกชาวเยอรมันเป็นผู้ออกแบบ ตัวตึกเป็นสถาปัตยกรรมที่ผสมผสานระหว่างเรเนอซองส์ บาโร้ค ร้อคโคโค่ และอาร์ตนูโว ซึ่งสถาปัตยกรรมรูปแบบดังกล่าวเป็นที่นิยมมากในประเทศไทยในช่วงเวลานั้น ตำหนักวังบางขุนพรหมประกอบไปด้วยหมู่ตึกน้อยใหญ่ ที่เด่นที่สุดคือตำหนักใหญ่ และตำหนักสมเด็จฯ
ตำหนักใหญ่เป็นอาคารหลักที่ตั้งขนานไปกับแม่น้ำเจ้าพระยาในทิศเหนือใต้ ขนาบด้วยปีกตึกทั้งสองข้าง ตกแต่งด้วยลายไม้และปูนปั้น หน้าต่างเป็นแบบpalladian (หน้าต่างที่แบ่งเป็นสามส่วน ส่วนกลางใหญ่กว่าสองส่วนด้านข้าง และมักจะเป็นรูปโค้ง) เสาปูนคลาสสิค และมีบันไดหินอ่อนทอดตัวลงสู่โถงกลางตำหนัก ส่วนตำหนักสมเด็จฯ นั้นสร้างขึ้นในเวลาต่อมา สะท้อนถึงศิลปะแบบอารต์นูโว ตกแต่งโดยภาพวาดปูนเปียก(freshco) ฝีมือคาร์โล ริโกลิ (Carlo Rigoli) หนึ่งในศิลปินชาวอิตาเลียนที่วาดรูปจิตรกรรมฝาผนังในพระที่นั่งอนันตสมาคม
ตำหนักวังบางขุนพรหมเป็นที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิตได้เพียง 30 ปี เมื่อเปลี่ยนแปลงการปกครองในปีพ.ศ. 2475 ท่านทรงลี้ภัยไปยังต่างประเทศ ตำหนักตกเป็นสมบัติของรัฐ จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2488 ธนาคารแห่งประเทศไทยได้ย้ายเข้ามาใช้เป็นสถานที่ทำการจนกระทั่งถึงปีพ.ศ. 2525 จึงได้ปรับเปลี่ยนเป็นพิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย โดยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินมาเปิดพิพิธภัณฑ์เมื่อวันที่ 9 มกราคม 2536
พิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทยจัดแสดงวิวัฒนาการเงินตราไทย เริ่มตั้งแต่สิ่งที่ใช้เป็นสื่อในการแลกเปลี่ยนในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ และวิวัฒนาการมาเป็นเงินตราโบราณยุคต่าง ๆ จนถึงเงินตรายุคปัจจุบัน รวมทั้งบทบาทหน้าที่ของธนาคารแห่งประเทศไทย ประวัติผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทย ตลอดจนประวัติวังบางขุนพรหม และประวัติสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต โดยมีห้องจัดแสดง 14 ห้อง อาทิ ห้องเงินตราโบราณ จัดแสดงเงินตราของอาณาจักรฟูนัน ทวารวดี ศรีวิชัย ล้านนา และล้านช้าง ห้องพดด้วง จัดแสดงเงินพดด้วงในสมัยต่าง ๆ ตั้งแต่สมัยสุโขทัย จนถึงสมัยรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 4 ตลอดจนวิธีการผลิตเงินพดด้วง ห้องกษาปณ์ไทย จัดแสดงเหรียญกษาปณ์ตั้งแต่เริ่มมีการทำเหรียญกษาปณ์ออกใช้ ห้องธนบัตรไทย จัดแสดงวิวัฒนาการของธนบัตรไทยตั้งแต่หมายในรัชกาลที่ 4 ธนบัตรแบบแรกจนถึงปัจจุบัน รวมทั้งธนบัตรที่ระลึกในโอกาสสำคัญ ๆ ห้อง 60 ปี ธนาคารแห่งประเทศไทย จัดแสดงประวัติความเป็นมาของธนาคารแห่งประเทศไทย บทบาทและหน้าที่ ตลอดจนเหตุการณ์สำคัญในรอบ 60 ปีที่ผ่านมา ห้องบริพัตร จัดแสดงพระประวัติ พระกรณียกิจและพระอัจฉริยภาพของสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต
วังเทวะเวสม์ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นพระราชทานแก่สมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ เพื่อเป็นที่ประทับในยามมีพระชันษาแล้ว เริ่มสร้างในปี 2457 เสด็จขึ้นวังในปี 2461 วังเทวะเวสม์ประกอบด้วยอาคาร 8 หลัง โดยตำหนักใหญ่ที่ประทับออกแบบและก่อสร้างโดย เอ็ดเวิร์ด ฮีลีย์ สถาปนิกชาวอังกฤษ ส่วนอาคารหลังอื่น ๆ รวมทั้งเรือนแพริมน้ำออกแบบและก่อสร้างโดย เอมิลโย โจวันนี อูเจนโย กอลโล วิศวกรชาวอิตาลี วังเทวะเวสม์มีสถาปัตยกรรมแบบนีโอคลาสสิก
สมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ประทับอยู่ที่วังนี้ได้เพียง 5 ปี ก็สิ้นพระชนม์ หลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง วังเทวะเวสม์ได้ใช้เป็นที่ทำการของกระทรวงสาธารณสุข จนปัจจุบันอยู่ภายใต้การครอบครองของธนาคารแห่งประเทศไทย ต่อมาธนาคารแห่งประเทศร่วมกับกรมศิลปากรได้ทำการศึกษาประวัติศาสตร์ ตลอดจนอนุรักษ์อาคารตำหนักใหญ่ พร้อมจัดนิทรรศการถาวรขึ้น 2 ห้อง ภายในตำหนักใหญ่ ได้แก่ ห้องเทพสถิตย์สถาพร จัดแสดงพระราชประวัติของสมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ "บิดาแห่งการต่างประเทศของไทย" และห้องบุราณสถานบูรณะ จัดแสดงประวัติวัง และเรื่องราวการบูรณะวังเทวะเวสม์ และวังบางขุนพรหม นอกจากสองห้องแล้ว ภายในวังเทวะเวสม์ยังคงบรรยากาศในบางห้องไว้แบบเดิม
ข้อมูลจาก:
1. แผ่นพับประชาสัมพันธ์ พิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย
2. แผ่นพับประชาสัมพันธ์ วังเทวะเวสม์
3. Ping Amaranand and William Warren. Heritage Homes of Thailand. Bangkok: Siam Society,1996.
4. สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์. 174 มรดกสถาปัตยกรรมในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พลับบลิชชิ่งจำกัด (มหาชน), 2547.
แนะนำพิพิธภัณฑ์โดยสื่อออนไลน์
วังบางขุนพรหม วังเทวะเวสม์ 2 สุดยอดพิพิธภัณฑ์“ไฮเทค”
หากเอ่ยชื่อ “พิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย” เชื่อว่ามีผู้คนไม่น้อยที่จินตนาการถึงพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ว่า น่าเบื่อหน่ายไม่มีอะไรมากไปกว่าการแสดงเรื่องราววิวัฒนาการเกี่ยวกับเงินในยุคสมัยต่างๆ แต่หากมีเวลาสักนิดเข้าชมและสัมผัสเนื้อแท้ของพิพิธภัณฑ์ฯ คงต้องพูดเป็นเสียงเดียวกันว่าน่าประทับใจจริงๆ สมคิด แสงเพชร ผู้บริหารส่วนพิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย เล่าถึงนิทรรศการต่างๆ ที่จัดแสดงภายในวังบางขุนพรหมจำนวน 7 ห้องว่าแนะนำพิพิธภัณฑ์โดยบล็อก
วังบางขุนพรหม : ล้ำค่าทางประวัติศาสตร์ กับวังแสนสง่าเคียงคู่เจ้าพระยา
วังบางขุนพรหม คือหนึ่งในสถานที่ในกรุงเทพที่ผมอยากจะไปมากๆ ที่นึง โดยสถานที่นี้นอกจากจะมีความสวยงามเป็นที่เลื่องลือไปทั่วแล้ว สถานที่แห่งนี้ยังเป็นสถานที่ที่มีประวัติศาสตร์มากมาย โดยเฉพาะในช่วงสมัยรัชกาลที่ 5-7 ของราชวงศ์จักรีครับ และในที่สุดหลังจากการรอคอยมายาวนาน ความฝันและความตั้งใจของผมก็สำเร็จลุล่วง เพราะหลังจากที่ผมเริ่มวางแผนที่จะทำ The Hidden Gems Thailand Project หรือการรวบรวมสถานที่ลับๆ ดีๆ ที่คนไทยไม่ค่อยรู้จักมาเผยแพร่ให้คนรู้จักมากยิ่งขึ้น ชื่อของวังบางขุนพรหม และศูนย์การเรียนรู้ธนาคารแห่งประเทศไทยคือชื่อแรกๆ ที่ผุดขึ้นมาในรายชื่อที่ผมลิสต์ไว้เลยครับ เอาล่ะ….ถ้าทุกคนพร้อมแล้ว ก็ตามไปชมความงาม เรียนรู้ประวัติศาสตร์ และเข้าใจถึงความสำคัญของเงินตราไปพร้อมๆ กับผมได้เลยครับแนะนำพิพิธภัณฑ์โดยสารานุกรมไทย
พิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย พิพิธภัณฑ์วังเทวะเวสม์ วังบางขุนพรหม บริพัตร เงินตรา งานอนุรักษ์สถาปัตยกรรม บ้านประวัติศาสตร์ การเงินการธนาคาร
บ้าน ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช(บ้านซอยสวนพลู)
จ. กรุงเทพมหานคร
พิพิธภัณฑ์ วีอาร์ คิงเพาเวอร์ คอมเพล็กซ์
จ. กรุงเทพมหานคร
พิพิธภัณฑ์พัฒน์พงศ์
จ. กรุงเทพมหานคร