พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง

ประวัติการก่อตั้ง

            นับตั้งแต่ปีพุทธศักราช 2496 เป็นต้นมา กองโบราณคดี กรมศิลปากร ได้ดำเนินการสำรวจ ขุดแต่ง และบูรณะโบราณสถานเมืองโบราณสุโขทัย โดยได้พบโบราณวัตถุเป็นจำนวนมาก รัฐบาลจึงพิจารณาเห็นว่าควรสร้างพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติขึ้น เพื่อเก็บรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่มีความสำคัญของชาติและจัดแสดงเผยแพร่เพื่อการศึกษาต่อไป ต่อมาในปีพุทธศักราช 2503 - 2506 กรมศิลปากรจึงดำเนินการจัดสร้างพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติขึ้นในพื้นที่บริเวณเมืองโบราณสุโขทัย โดยใช้งบประมาณของรัฐบาลสมทบกับเงินบริจาคของประชาชน

             พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง ตั้งขึ้นตามพระนามของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช ผู้ปกครองเมืองสุโขทัยในช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ 19 โบราณวัตถุส่วนใหญ่ที่จัดแสดงได้จากการขุดแต่งบูรณะโบราณสถานในเขตเมืองเก่าสุโขทัย เมืองโบราณใกล้เคียง และอีกส่วนหนึ่งเป็นโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ ที่พระโบราณวัตถาจารย์ (พระราชประสิทธิคุณ) อดีตเจ้าอาวาสวัดราชธานีและเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย ได้อนุญาตให้เคลื่อนย้ายจากพิพิธภัณฑ์ในวัดราชธานีมาเก็บรักษาและจัดแสดงในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง โดยมี หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิศกุล ภัณฑารักษ์เอก กองโบราณคดี และนายทิพา สังขะวัฒนะ นายช่างศิลปโท กองสถาปัตยกรรม กรมศิลปากร ดำเนินการจัดแสดงโบราณวัตถุตามหลักวิชาการ เพื่อให้เป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ด้านโบราณคดี ประวัติศาสตร์ และประวัติศาสตร์ศิลปะ

            พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 และ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำเนินเป็นองค์ประธาน ในพิธีเปิดพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง เมื่อวันที่ 25 มกราคม พุทธศักราช 2507

ต่อมาในวาระครบรอบ 700 ปี ลายสือไท เมื่อปีพุทธศักราช 2526 รัฐบาลได้ดำเนินการก่อสร้าง“อาคารอนุสรณ์ลายสือไท” เพื่อร่วมเฉลิมฉลองในวาระดังกล่าว โดยพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 10 เมื่อครั้งทรงดำรงพระราชอิสริยยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินเป็นองค์ประธานในพิธีเปิดอาคาร เมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน พุทธศักราช 2526

การจัดแสดงภายในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง

1.  อาคารอนุสรณ์ลายสือไท

ภายในอาคารอนุสรณ์ลายสือไท แบ่งออกเป็น 2 ส่วน ได้แก่ ส่วนประชาสัมพันธ์ จำหน่ายบัตรค่าธรรมเนียมเข้าชมและห้องประชุม อีกส่วนหนึ่งเป็นส่วนจัดแสดงนิทรรศการภาพ เรื่อง “สุโขไท-สุโขทัย: อดีตและปัจจุบัน” แสดงแผนที่โบราณและปัจจุบัน แบบสามมิติจำลองผังเมืองสุโขทัย รวมถึงการจัดแสดงเรื่องราวการอนุรักษ์ ฟื้นฟู บูรณะเมืองโบราณสุโขทัย แหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม และการจัดตั้งพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง

2. อาคารพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง

จัดแสดงโบราณวัตถุที่ได้จากการสำรวจทางโบราณคดี การขุดค้นขุดแต่งโบราณสถานในจังหวัดสุโขทัย
และโบราณสถานในจังหวัดใกล้เคียงเขตภาคเหนือตอนล่าง ได้แก่ พิษณุโลก กำแพงเพชร พิจิตร อุตรดิตถ์ นครสวรรค์ เพชรบูรณ์ และตาก รวมทั้งโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ ที่เคยเก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑ์วัดราชธานี
ตำบลธานี อำเภอเมืองสุโขทัย จังหวัดสุโขทัย นอกจากนั้นแล้วยังจัดแสดงโบราณวัตถุที่พบจากโบราณสถานอื่น ๆ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงพัฒนาการและความเชื่อมโยงทางวัฒนธรรมในอดีตบนผืนแผ่นดินไทย

โดยการจัดแสดงภายในอาคารพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง ประกอบด้วยหัวเรื่องหลักดังนี้

2.1 ส่วนการจัดแสดง “จากชุมชนชาวป่ามาสู่การตั้งถิ่นฐานบ้านเมือง”

จัดแสดงโบราณวัตถุที่พบจากแหล่งโบราณคดีในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ โดยพบจากการสำรวจและ
การขุดค้นทางโบราณคดี เช่น กลองมโหระทึก เครื่องมือหิน เครื่องมือสำริด ลูกปัด ภาชนะดินเผา เป็นต้น

2.2 ส่วนการจัดแสดง “พระพุทธปฏิมาและฮินดูปฏิมาแห่งนครรัฐโบราณ”

นำเสนอเรื่องราวโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ ที่เกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ์-ฮินดู
ที่ได้รับอิทธิพลศิลปะทวารวดีและศิลปะเขมรในประเทศไทย อายุราวพุทธศตวรรษที่ 12 – 18 ซึ่งอยู่ใน
ช่วงก่อนการกำเนิดเมืองสุโขทัย เช่น พระพุทธรูปประทับเหนือพนัสบดีที่พบจากวัดตระพังมะพลับ ศิวลึงค์และฐานโยนีที่พบจากเมืองโบราณศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์ เป็นต้น

2.3 ส่วนการจัดแสดง “ประติมากรรมปูนปั้น”

จัดแสดงโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ ประเภทปูนปั้น ที่พบจากโบราณสถานต่าง ๆ ในเมืองโบราณสุโขทัยและเมืองศรีสัชนาลัย เช่น หน้ากาล เทวดา มกรคายนาค ฤๅษี เป็นต้น จากลวดลายปูนปั้นที่ปรากฏสะท้อนให้เห็นถึงคติความเชื่อ รูปแบบเครื่องแต่งกายและเครื่องประดับในสมัยสุโขทัย

2.4 ส่วนการจัดแสดง “ฮินดูปฏิมาในสุโขทัย”

จัดแสดงรูปเคารพที่สร้างขึ้นเนื่องในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ที่พบในเมืองสุโขทัย แสดงให้เห็นถึงคติ
ความเชื่อในการนับถือเทพเจ้าต่าง ๆ ในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู เช่น ประติมากรรมรูปบุรุษและสตรีที่พบจากศาลตาผาแดง ประติมากรรมโลหะรูปพระศิวะและพระหริหระที่พบจากหอเทวาลัยมหาเกษตร เป็นต้น

2.5 ส่วนการจัดแสดง “พระพุทธปฏิมาในสุโขทัย”

นำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับอิทธิพลของพระพุทธศาสนาในสมัยสุโขทัยผ่านโบราณวัตถุประเภทพระพุทธรูปในศิลปะสุโขทัย ซึ่งได้รับการยกย่องว่ามีพุทธศิลป์ที่งดงาม แสดงให้เห็นถึงเทคนิควิธีของช่างในสมัยสุโขทัยที่มีความละเอียดและประณีต นับเป็นการสร้างสรรค์ประติมากรรมอันเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่น

 2.6 ส่วนการจัดแสดง “อักษรและภาษา”

 เป็นการจัดแสดงเรื่องราวเกี่ยวกับอักษรและภาษาโบราณ ผ่านโบราณวัตถุ ประเภทจารึก ซึ่งข้อมูลที่ปรากฏในจารึกนั้นมีความสำคัญเป็นอย่างมาก เนื่องจากสามารถบ่งบอกได้ถึงเหตุการณ์สำคัญที่เกิดขึ้นในขณะนั้น รวมไปถึงเรื่องราวทางด้านการเมือง การศาสนา สภาพภูมิศาสตร์ เศรษฐกิจ วิถีชีวิต ฯลฯ

2.7 ส่วนการจัดแสดง “สังคโลก”

 จัดแสดงโบราณวัตถุ ประเภทสังคโลก ซึ่งเป็นเครื่องปั้นดินเผาที่มีแหล่งผลิตสำคัญอยู่ที่เมืองศรีสัชนาลัยและเมืองเก่าสุโขทัย โดยมีการจัดแสดงสังคโลกรูปแบบต่าง ๆ แสดงให้เห็นถึงเทคนิควิธีในการผลิต รวมทั้งลวดลายอันเป็นเอกลักษณ์ที่มีความพิเศษเฉพาะตัว

2.8 ส่วนการจัดแสดง “พุทธศิลป์ในดินแดนไทย”

  นำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับพระพุทธรูปศิลปะต่าง ๆ ในประเทศไทย ตั้งแต่ยุคก่อนการก่อตั้งสุโขทัยจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์ ซึ่งได้จากการขุดค้นขุดแต่งโบราณสถานในจังหวัดสุโขทัยและจังหวัดใกล้เคียง รวมทั้งจากการรวบรวมของพระราชประสิทธิคุณ อดีตเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย โดยงานพุทธศิลป์เหล่านี้แสดงให้เห็นถึงความเชื่อความศรัทธาในพระพุทธศาสนาและยังสะท้อนให้เห็นถึงคุณค่าทางศิลปะอีกด้วย

2.9 ส่วนการจัดแสดง “ศาสตราวุธ”

 จัดแสดงอาวุธประเภทต่าง ๆ ในสมัยรัตนโกสินทร์ เช่น ปืน ดาบ กระบี่ หอก เป็นต้น ซึ่งทายาท
ของเจ้าพระยาสุรสีห์วิสิษฐศักดิ์ (เชย กัลยาณมิตร) อดีตเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยในสมัยพระบาทสมเด็จ
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่ รัชกาลที่ 6 ได้นำมามอบให้กับกรมศิลปากร

3. อาคารปูนปั้นประติมาคาร 

จัดแสดงประติมากรรมปูนปั้น ที่ใช้สำหรับประดับตกแต่งปราสาท เจดีย์ วิหาร และอาคารต่าง ๆ
ที่พบจากโบราณสถานในเขตจังหวัดสุโขทัย และจังหวัดใกล้เคียง ซึ่งได้มีการจัดแสดงไว้เป็นหมวดหมู่ สามารถศึกษารูปแบบศิลปะ ศาสนา และวิถีชีวิตของชาวสุโขทัยที่สะท้อนจากงานศิลปกรรมประเภทนี้ได้เป็นอย่างดี

4. อาคารไม้โถง

จัดแสดงโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ วัตถุทางชาติพันธุ์  เช่น วิหารจำลอง เกวียน เรือสำปั้น อุปกรณ์เกี่ยวกับเกษตรกรรม เช่น เครื่องสีข้าว คันไถ เป็นต้น

5. การจัดแสดงกลางแจ้ง

จัดแสดงโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุขนาดใหญ่ โบราณสถานที่เหลือเพียงส่วนฐานของอาคารและเจดีย์ ซึ่งในเจดีย์รายได้ทำการขุดค้นทางโบราณคดีพบหลักฐานเป็นพระธาตุ และสิ่งของมีค่าเป็นจำนวนมากที่บรรจุในสังคโลกและเครื่องถ้วยจีน อีกทั้งมีการจำลองเตาเผาเครื่องสังคโลก แสดงให้เห็นรูปแบบและกรรมวิธีการผลิตเครื่องสังคโลกของสุโขทัย ช้างจำลองจากโบราณสถานสำคัญ ได้แก่ วัดช้างล้อม เมืองเก่าสุโขทัย วัดช้างล้อม เมืองศรีสัชนาลัย และวัดช้างรอบ เมืองกำแพงเพชร

การบริการในพิพิธภัณฑ์                

٠นำชมเป็นหมู่คณะ              

٠แผ่นพับนำชมฟรี                

٠วิดีทัศน์สารคดีสำหรับหมู่คณะ

٠ห้องประชุมสำหรับสัมมนา

٠ ห้องน้ำ ทางลาด สำหรับผู้สูงอายุและผู้พิการ

٠ร้านจำหน่ายของที่ระลึก : หนังสือ โปสการ์ด ซีดี วีซีดี ฯลฯ        

٠ให้คำปรึกษาทางวิชาการ ด้านโบราณคดี ประวัติศาสตร์ ประวัติศาสตร์ศิลปะ และพิพิธภัณฑสถานวิทยา