โรงเรียนราชินีบูรณะ ถือกำเนิดเมื่อปี พ.ศ. 2457 เจ้าพระยาศรีวิชัย ต.สมุหเทศาภิบาล มณฑลนครชัยศรีได้ขอครูสตรีจากกระทรวงธรรมการ เพื่อจัดตั้งโรงเรียนสตรีประจำจังหวัดขึ้นครูคนแรกของโรงเรียน คือ ครูไปล่ สายันตนะ โดยเช่าห้องแถวริมถนนซ้ายพระ ของพระคลังข้างที่ 2 ห้อง เป็นโรงเรียน เปิดสอนครั้งแรกเมื่อวันที่ 15 พฤศจิกายน 2457 มีนักเรียนทั้งหมด 7 คน ต่อมาโรงเรียนถูกไฟไหม้ จึงย้ายมาตั้งใหม่ที่เรือนข้างที่พักกองเสือป่า(ใกล้ห้องสมุดประชาชน) มีนักเรียน 36 คน ต่อมาพระยามหาอำมาตย์ อุปราชภาคตะวันตก และสมุหเทศาภิบาลนครชัยศรีเห็นความจำเป็นจะต้องตั้งโรงเรียนถาวรขึ้น จึงมอบให้คุณหญิงทองอยู่ (ภรรยา) ซึ่งเป็นข้าหลวงคนสนิทของสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินาถ เข้าเฝ้าขอพระราชทานเงินเพื่อสร้างโรงเรียนหญิงประจำมณฑลขึ้น โปรดเกล้าฯ พระราชทานเงิน 25,000 บาท สร้างโรงเรียนราชินีบูรณะ ผู้ควบคุมการก่อสร้าง คือ พระพุธเกษตรานุรักษ์ พัศดีเรือนจำนครปฐม สร้าง ณ ที่ ถนนราชมรรคา ตำบลพระปฐมเจดีย์ อำเภอเมือง จังหวัดนครปฐม สร้างเสร็จเรียบร้อยและเปิดให้นักเรียนเข้าเรียนได้ เมื่อ วันที่ 30 พฤษภาคม 2461
 

วันที่ 10 มิถุนายน 2462 สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ(พระพันปีหลวง) ได้พระราชทานพระบรมฉายาลักษณ์ขนาดใหญ่ และโปรดเกล้าให้ กรมหมื่นพิทยาลาภพฤฒิยากร เป็นผู้แทนพระองค์มาเปิดโรงเรียน พร้อมกับ พระราชทานนามว่า "ราชินีบูรณะ" สภาพโรงเรียนเป็นตึก 2 ชั้น มีห้องเรียน 6 ห้อง
 

เนื่องจากนักเรียนมีเพิ่มมากขึ้นทุกปี ดังนั้น ใน พ.ศ.2477 พระยาพิพิธอำพลวิมลภักดี ผู้ว่าราชการจังหวัดนครปฐม จึงได้ริเริ่มสร้างอาคารเรียนเป็นเรือนไม้ชั้นเดียว ใต้ถุนสูงขึ้น เปิดใช้เมื่อวันที่ 18 ตุลาคม 2478 ชื่อว่า "เรือนพิพิธอำพลบูรณะ" ต่อมา พ.ศ.2497 ได้ใช้เงินบำรุงการศึกษาต่อเติม ชั้นล่างขึ้นอีก 5 ห้อง รวมเป็น 10 ห้องเรียน และได้ซื้อที่ดินเพิ่มด้านตะวันออก อีก 1 ไร่ 25 ตารางวา เป็นเงิน 45,000 บาท โดยได้รับพระราชทานเงินจากสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ เป็นเงิน 3,500 บาท รวมกับเงินบริจาคของศิษย์ทุกรุ่น โรงเรียนจึงได้จัดสร้างอาคารเรียนเพิ่มขึ้น และโรงเรียนขยายมากขึ้นเรื่อยๆ ทั้งจำนวนอาคารเรียน และเด็กนักเรียน
 

กล่าวได้ว่าโรงเรียนราชินีบูรณะ เป็นโรงเรียนสตรีแห่งแรกในมณฑลนครไชยศรี   ซึ่งสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 โปรดเกล้าฯ ให้บูรณะโรงเรียนนี้ขึ้น    ศูนย์ศิลปวัฒนธรรมของโรงเรียนราชินีบูรณะตั้งอยู่ในอาคารเก่า      
 

การมีโรงเรียนสตรีในระดับภูมิภาคนั้น เป็นการขยายโอกาสให้ผู้หญิงได้รับการศึกษามากขึ้น  มีทางเลือกในการดำเนินชีวิตและการทำมาหากินมากขึ้น   กุลธิดาของข้าราชการและคหบดีในหัวเมืองเป็นจำนวนมาก ได้รับโอกาสให้เข้ามาศึกษาในโรงเรียนแห่งนี้   
 

ในพิพิธภัณฑ์จัดแสดงภาพถ่ายเก่า และอุปกรณ์การเรียนการสอนในอดีตของโรงเรียนที่ยังเก็บไว้ เช่น โต๊ะเรียน โต๊ะครูใหญ่ แบบเรียน ฯลฯ เรื่องราวความทรงจำของนักเรียนและครูอาจารย์ เหมือนจะพาเราย้อนกลับไปในช่วงเวลาในอดีตของโรงเรียน
 

ข้อมูลจาก: 

หนังสือประกอบงานเทศกาลพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น 2553

เว็บไซต์โรงเรียนราชินีบูรณะ http://www.rn.ac.th