พิพิธภัณฑสถานชุมชนโป่งมะนาว

พิพิธภัณฑสถานบ้านโป่งมะนาว ริเริ่มและดำเนินการโดยองค์กรชุมชนภายใต้ชื่อ ชมรมอนุรักษ์แหล่งโบราณคดีและทรัพยากรธรรมชาติ ตำบลห้วยขุนราม  ชมรมดังกล่าวเกิดขึ้นจากสำนึกของชุมชนที่รวมตัวกันทำงานด้านการอนุรักษ์โบราณสถานโบราณวัตถุภายในชุมชน เกิดขึ้นหลังจากที่มีการจับกุมผู้ลักลอบขุดค้นวัตถุโบราณผิดกฎหมายภายในบริเวณวัดโป่งมะนาว ประมาณปลายเดือนกุมภาพันธ์ ปี พ.ศ. 2543 เหตุเกิดจากมีผู้มาติดต่อกับทางวัดจะขอขุดพื้นที่ภายในบริเวณวัดอ้างว่าจะมาล้างป่าช้า คณะกรรมการวัดได้อนุญาตให้ขุดโดยไม่ทราบเจตนาที่แท้จริง และต้องการนำเงินมาปรับปรุงวัด  ต่อมาทราบว่ากลุ่มคนเหล่านั้นลักลอบขุดวัตถุโบราณ จึงแจ้งตำรวจจับกุม สามารถจับกุมได้ทั้งสิ้นถึง 64 คน     
 

การลักลอบขุดทำให้ชาวบ้านห้วยขุนราม พบเห็นชิ้นส่วนโครงกระดูกจำนวนมากที่พวกลับลอบขุดค้นไม่ต้องการกองทิ้งไว้เกลื่อนกลาด  จึงได้รายงานไปที่กรมศิลปากร และติดต่อขอให้คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากรเข้ามาช่วยดูแล และทำการขุดแต่งบริเวณขอบหลุมที่ถูกลักลอบขุด นำโดย รศ. สุรพล นาถะพินธุ และนักศึกษาจากคณะโบราณคดี   จากการขุดค้นเพิ่มเติมพบว่ามีโครงกระดูกอยู่ถึง 46 โครง พบข้าวของเครื่องใช้ เครื่องประดับ อาวุธ เครื่องปั้นดินเผาที่แตกหักกระจัดกระจายอยู่อีกเป็นจำนวนมาก  

         
การพัฒนาแหล่งขุดค้นทางโบราณคดีบ้านโป่งมะนาว กระทำโดยต่อเนื่อง ด้วยมีชมรมอนุรักษ์แหล่งโบราณสถานและทรัพยากรธรรมชาติตำบลห้วยขุนราม เป็นผู้ดำเนินการและประสานงานมาโดยตลอด โดยเฉพาะการจัดหาเงินทุนซึ่งเป็นส่วนสำคัญในการทำงานได้อย่างต่อเนื่อง ทางชมรมฯ เป็นผู้จัดหาทุนมาดำเนินสนับสนุนการขุดค้นและพัฒนาให้เป็นแหล่งเรียนรู้และท่องเที่ยว โดยขอเงินสนับสนุนจากองค์การบริหารส่วนตำบลห้วยขุนราม   กองทุนพัฒนาสังคม(SIF) การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย และบริษัทห้างร้านต่าง ๆ  เป็นต้น 

           
จากนั้นในปี 2544 ชุมชนห้วยขุนรามร่วมกับรศ.สุรพล นาถะพินธุ และนักศึกษาจากคณะโบราณคดี จึงได้ทำการรวบรวมข้าวของที่ขุดพบ จัดทำพิพิธภัณฑ์ขึ้น เพื่อต้องการ บอกเล่าถึงความสำคัญของแหล่งโบราณคดีบ้านโป่งมะนาว ซึ่งเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของชุมชนดึกดำบรรพ์ที่มีอายุเก่าแก่ถึง 3,000 ปี  ของชิ้นเด่นที่ขุดพบคือ โครงกระดูกคาบขันสำริด เนื่องจากงบประมาณมีจำกัด การจัดแสดงเริ่มแรกจึงอาศัยพื้นที่ใต้ถุนอาคารหอสวดมนต์เป็นพื้นที่จัดแสดง  ของข้าวต่าง ๆ จัดแสดงไว้ในตู้กระจกเล็ก ๆ ไม่กี่ตู้ตามแต่กำลังคนและกำลังทรัพย์จะทำได้ ต่อมาในปี 2546 องค์การบริหารส่วนจังหวัดลพบุรี จัดสรรงบประมาณมาให้จำนวนหนึ่ง เพื่อทำเป็นห้องพิพิธภัณฑ์ขึ้น มีการปรับปรุงการจัดแสดงใหม่ โดยมีนักศึกษาคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากรช่วยเหลือเรื่องการจัดนิทรรศการภายใน รวมถึงฝึกอบรมเยาวชนเป็นมัคคุเทศน์นำชม นอกจากนี้มีการแบ่งพื้นที่ส่วนหนึ่งเป็นร้านขายของที่ระลึก เพื่อหารายได้เข้ามาเป็นค่าใช้จ่ายในพิพิธภัณฑ์

       
การบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์ทำโดยคณะกรรมการชมรมฯ  ที่ทุกคนสมัครใจเข้ามาทำงานโดยไม่มีค่าตอบแทน คณะกรรมการมีหน้าที่ต้อนรับแขกที่มาเยี่ยมชม ตรวจตราเงินที่ได้รับบริจาค และร่วมตัดสินใจในการดำเนินการต่างๆ ซึ่งต้องมีการลงมติเห็นชอบร่วมกัน

คลิกดูรายละเอียดวัตถุจัดแสดงและข้อมูลอื่นๆของชุมชนได้ที่ "คลังข้อมูลชุมชน"

ข้อมูลจาก: 

1. การสำรวจภาคสนาม วันที่ 14 มกราคม 2547  

2. สัมภาษณ์ กำนันทองดี ภักดี กำนันตำบลห้วยขุนราม ประธานชมรมอนุรักษ์แหล่งโบราณคดีฯ  และ อ.บุญส่ง สุขมาก ผอ.ร.ร.บ้านคลองกลุ่ม ที่ปรึกษาชมรมอนุรักษ์แหล่งโบราณคดีฯ

3. สุรพล นาถะพินธุ. ชุมชนดึกดำบรรพ์ คน 3 พันปี แหล่งโบราณคดีบ้านโป่งมะนาว ต.ห้วยขุนราม อ.พัฒนานิคม จ.ลพบุรี.